I. Bardzo ważne są gatunki takie jak:
- epos rycerski (epika),
- żywoty świętych (hagiografia),
- kroniki (historiografia).
Każda z tych dziedzin oferuje dobrze znane wzorce osobowe: rycerza, ascety, władcy. Tym samym buduje krąg średniowiecznych tematów: etosu rycerskiego (miłość, honor, odwaga, waleczność, wierność słowu), wiary w Boga (teocentryzmu) i hierarchii wartości, wreszcie modelu sprawowania władzy.
II. Wiara, walka, miłość – oto tematy średniowieczne.
III. A najpopularniejsze postacie?
- Rycerz Roland,
- król Karol Wielki,
- król Artur i rycerze okrągłego stołu,
- Cyd.
- Parada świętych: święty Aleksy, Szymon Słupik.
- Władcy polscy: Chrobry i Krzywousty.
- Filozofowie: św. Augustyn, św. Tomasz, św. Franciszek.
- Kochankowie średniowiecza: Tristan i Izolda, Heloiza i Abelard.
- Wielkie dzieło o przemijaniu – François Villon – Wielki Testament.
- Średniowiecze w ujęciach twórców późniejszych epok (wybór): na dobrą notę powinna wystarczyć Jerozolima wyzwolona – dotyczący I wyprawy krzyżowej (XVI w.)
Nawiązania do średniowiecza w epokach późniejszych
Romantyzm zwrócił się ku historii i ideologii średniowiecza:
- Adam Mickiewicz – Konrad Wallenrod, Grażyna, ballady (Lilije),
- Juliusz Słowacki – Król Duch, Zawisza Czarny
- Józef Kraszewski – Stara baśń,
- Frierich Schiller – Rękawiczka,
- Johann Wolfgang Goethe – Faust.
W Młodej Polsce
- mit rycerski przywoływał: Stanisław Wyspiański (Wesele),
- poeci eksploatowali motyw szatana, sądu ostatecznego, wędrówki ku śmierci (Hymny Jana Kasprowicza). Wskrzeszono także pojęcie „poety przeklętego”, które przypisywano Villonowi (Wielki testament).
Międzywojnie
- Kazimiera Iłłakowiczówna jest autorką utworu Opowieści małżonki św. Aleksego a z r. 1935 pochodzi słynna powieść Krzyżowcy Zofii Kossak-Szczuckiej (trylogia o krucjatach: Król trędowaty, Bez oręża).
- Krzysztof Kamil Baczyński nawiązywał do epoki średniowiecznej w swojej poezji (Gotyk)
Poeci powojenni:
- Stanisław Grochowiak – Święty Szymon Słupnik, Chmura
- Julian Przyboś – Widzenie katedry w Chartres
- Miron Białoszewski – Gotyk fioletowy
- Tadeusz Różewicz – Gotyk 1954
Pisarze:
- Jarosław Iwaszkiewicz – Czerwone tarcze
- Teodor Parnicki: – Srebrne orły (osnuta wokół rządów pierwszych Piastów)
- Jerzy Andrzejewski – Bramy raju (motyw krucjaty dziecięcej)
- Maria Kuncewiczowa – Tristan 1946 (pokoleniowa, wojenna wersja średniowiecznej historii)
Zapamiętaj!
Gotycyzm – zjawisko w literaturze XIX w. (preromantyzm, romantyzm) polegające na poszukiwaniu innej niż klasyczna, racjonalna wizji świata. Właśnie w tym celu zwrócono się ku cudowności i tematyce czasów średniowiecza.
Zobacz:
Na podstawie konkretnych przykładów literackich przedstaw średniowieczne wzorce parenetyczne.
Motywy maryjne w literaturze polskiej. Omów na wybranych przykładach