Powieść

Wiek XVIII to wielki start powieści w literaturze światowej. W stuleciu XVII dominowały jeszcze eposy i pamiętniki. Teraz proza powieściowa zacznie swą niezwykłą karierę, a jej ojczyzną jest XVIII-wieczna Anglia.

Wielkie powieści angielskie:

Uwaga!
Twórcy powieści XVIII-wiecznej lubili przyjmować za oś budującą akcję motyw podróży.
Pisano też najpierw w pierwszej osobie, jakby w imieniu głównego bohatera (pozostałość po pamiętnikarstwie). Narracja trzecioosobowa wykształci się później – powieść realistyczna zdominuje wiek XIX.

  • W Polsce pierwszą powieścią nowożytną są Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki Ignacego Krasickiego.
    Inna, o której warto pamiętać, to np. Podróż do Ciemnogrodu Stanisława Kostki-Potockiego.

 

Powiastka filozoficzna

Utwór krótszy od powieści i paraboliczny – to znaczy, że prezentowana czytelnikowi fabułka jest zaledwie ilustracją, pretekstem do przekazania innych, głębszych treści. W przypadku filozofów – będą to treści filozoficzne. Najlepszym przykładem jest Kandyd… Woltera.

Kandyd, czyli optymizm – tytułuje swoje dziełko filozof i rzeczywiście – losy Kandyda mają zobrazować krytykę optymistycznej filozofii Leibniza, wykazać, że świat nasz wcale nie jest najlepszym z możliwych

Powiastki filozoficzne

  • WolterZadig, Kandyd,
  • DiderotKubuś Fatalista i jego pan.

 

Bajka

Mistrzem bajki francuskiej był znakomity La Fontaine, mistrzem bajki polskiej – Ignacy Krasicki.
Bajka ma konstrukcję dość prostą – opowiada jakąś historyjkę, najczęściej o zwierzętach, lecz pod ich postaciami kryją się ludzie i głębokie prawdy o człowieku. Krótki zwykle wierszyk ujmuje daną sytuację zgrabnie, wieńczy go puenta lub morał. Niektóre postacie baśni stają się alegoriami – lis symbolizuje chytrość, niedźwiedź siłę, owca – niewinność. Najważniejsze dla polskiej literatury są bajki Ignacego Krasickiego – w dalszej części zamieszczamy ich przegląd.

 

Poemat heroikomiczny

Utwór epicki, który stanowił parodię eposu bohaterskiego. W patetycznej formie opowiada zdarzenia błahe i codzienne – takie zestawienie powoduje efekt śmieszności.

Autorem polskich poematów heroikomicznych był Ignacy Krasicki (Monachomachia i Myszeidos).

.

Sielanka

To gatunek poetycki wywodzący się z antycznej Grecji, który obejmuje utwory utrzymane w pogodnym tonie, opowiadające o życiu pasterzy lub wieśniaków. Sielanki związane są z arkadią – czyli mityczną krainą wiecznej szczęśliwości, gdzie w zgodzie z naturą i w spokoju żyją pasterze.

.

Satyra

To utwór literacki o celu dydaktycznym, który wytyka i ośmiesza wady i występki ludzi, jak i życia zbiorowego – obyczajowego, społecznego, politycznego. Satyry poruszają najczęściej stałe tematy – pijaństwo, obżarstwo, obłudę. Istotą satyry jest krytyka wobec przedstawionych zjawisk, posługuje się więc ona często deformacją, groteską, wyostrzeniem atakowanych cech, a także dowcipem, ironią, kpiną i szyderstwem.

W Polsce autorami satyr byli Ignacy Krasicki i Adam Naruszewicz.

Facebook aleklasa 2

Zobacz:

Jakie gatunki były charakterystyczne dla epoki oświecenia?

Ignacy Krasicki – Satyry

39. Klasycyzm, sentymentalizm, rokoko – scharakteryzuj główne kierunki w literaturze i kulturze oświecenia

Oświecenie – charakterystyczne gatunki literackie

Oświecenie – życiorys kultury

Oświecenie w skrócie TABELA

Oświecenie – Test 1

Gatunki literackie