Wieszcz, bo…

Adam Mickiewicz jest jednym z trzech romantycznych wieszczów (obok Słowackiego i Krasińskiego). Któż to taki wieszcz? To poeta obdarzony szczególnym natchnieniem, umiejętnością przewidywania przyszłości. Wieszczy = przepowiada. Romantyzm uznał poetę – wieszcza za jednostkę wyjątkową, odrębną od reszty społeczeństwa. Wieszcz, obdarzony darem prorokowania, stał na czele ludzkości i wskazywał kierunek przemian zachodzących w świecie. W Wielkiej improwizacji (III cz. Dziadów) na wieszcza kreuje się bohater dramatu. Wieszczowie pragnęli kierować narodem również w realnym życiu, być jego duchowym przywódcą – i rzeczywiście często tak było. Poeci, tacy jak Adam Mickiewicz, stawali się najwyższymi autorytetami, otaczano ich niewyobrażalnym uwielbieniem.

.

Skojarz ze zjawiskami i nurtami epoki

  • Walka klasyków z romantykami – wystąpił po stronie romantyków, nie tylko teoretycznie: wcielił ideały romantyczne w Ballady i romanse
  • Towarzystwo Filomatów i Zgromadzenie Filaretów – był członkiem tych tajnych organizacji, więziony i skazany, nawiązywał do nich w Dziadach.
  • Improwizacja – nie tylko Wielka z Dziadów, którą wygłasza Konrad, ale w ogóle sztuka improwizacji. Poeci epoki swobodnie improwizowali na ucztach, a Mickiewicz był mistrzem w tej sztuce.
  • Powstanie listopadowe – bo choć nie brał w nim udziału, starał się zrehabilitować w Dziadach drezdeńskich.
  • Dramat romantyczny – bo najważniejszy przykład gatunku, Dziady, to jego wiodące dzieło.
  • Litwa – bo tu się urodził, kształcił w Wilnie, pracował w Kownie. Ukochał Litwę i uznawał za kraj lat dziecinnych, tęsknił za nią. Na Litwie rozgrywa się akcja Pana Tadeusza, z litewskich ludowych bajań czerpał poeta fabuły do ballad.
  • Wielka Emigracja – bo był emigrantem, największe dzieła stworzył na emigracji, był przywódcą duchowym emigracji polskiej.

 

Zacytuj wieszcza:

  • Młodości! Ty nad poziomy wylatuj!
    (Oda do młodości)
  • Czucie i wiara silniej mówią do mnie
    Niż mędrca szkiełko i oko.

    (Romantyczność)
  • Płomień rozgryzie malowane dzieje,
    Skarby mieczowi spustoszą złodzieje,
    Pieśń ujdzie cało.
    (Konrad Wallenrod)
  • Nazywam się Milijon
    Bo za milijony kocham i cierpię katusze.
    (III cz. Dziadów)
  • Daj mi rząd dusz!
    Ja chcę mieć władzę, jaką Ty posiadasz,
    Ja chcę duszami władać, jak Ty nimi władasz.
    (III cz. Dziadów)
  • Nasz naród jak lawa,
    Z wierzchu zimna i twarda, sucha i plugawa,
    Lecz wewnętrznego ognia sto lat nie wyziębi.
    Plwajmy na tę skorupę
    i zstąpmy do głębi.
    (III cz. Dziadów)

 

Jego rola w literaturze polskiej

  • Stworzył ponadczasowe kreacje bohaterów, np. do jego Gustawa-Konrada nawiązywali twórcy różnych epok: Fredro w Ślubach panieńskich czy Wyspiański w Wyzwoleniu.
    Najważniejsi Mickiewiczowscy bohaterowie, własność polskiej kultury to:

  • Stworzył lub utrwalił mity: matki Polki, walczącej kobiety – bohatera (Emilia Plater, Grażyna), spiskowca – konspiratora, niezrozumianego poety, odrzuconego kochanka.
  • Wywarł wielki wpływ na świadomość Polaków – lansowany w jego dziełach mesjanizm i koncepcja roli narodu polskiego jako narodu wybranego w dziejach świata była i jest przedmiotem polemik, dyskusji lub gorącej aprobaty.
  • Jest symbolem romantycznej poezji, postawy, różnych etapów romantyzmu, romantycznej biografii.
  • Wydanie jego Ballad i romansów uważa się za początek romantyzmu w Polsce.
  • Dwa dzieła: Pan Tadeusz i Dziady to skarby polskiej kultury – wyraz romantycznego umiłowania ojczyzny.

Jaka to epoka…

Romantyzm, oczywiście, tego nie można pomylić. Zawsze bezpiecznie będzie pisać o Mickiewiczu jako wiodącym twórcy romantycznym, prekursorze romantyzmu, propagatorze idei romantycznej.

Zawsze możesz o nim pisać:

  • polski wieszcz romantyczny
  • największy romantyk polski
  • twórca rdzennie polskiej literatury
  • obrońca mitu sarmackiego
  • twórca szlacheckiej epopei
  • twórca dramatu romantycznego

Używaj przy opisie dzieła pojęć:

  • Gotycyzm – jeśli widzisz nawiązanie do atmosfery gotyku, średniowiecza, opis ruin zamczysk, rycerstwa itp. Bajronizm – przy opisie bohatera dumnego i odwróconego od świata.
  • Wallenrodyzm, gdy mowa o postawie Konrada Wallenroda i walce metodą podstępu i zdrady.
  • Bohater werterowski – gdy mowa o Gustawie stworzonym na wzór Wertera.
  • Ludowość – przy balladach, orientalizm – przy Sonetach krymskich.
  • Prometeizm – przy postaciach Mickiewiczowskich jak Konrad cierpiących za miliony.

Zabłyśnij:

  • Adam Mickiewicz jest jednym z bohaterów Śmierci porucznika Mrożka – dzieła, w którym zostały sparodiowane i strawestowane inne dzieła mistrza, np. Reduta Ordona, Śmierć Pułkownika i II cz. Dziadów.
  • Wieszcz przyczynił się do wzbogacenia języka polskiego, stworzył własny, oryginalny sposób wypowiadania się – powstał nawet Słownik języka Adama Mickiewicza.

Te dzieła zawsze z nim kojarz:

  • 1820 – Oda do młodości
  • 1822 – Ballady i romanse
  • 1823 – II i IV cz. Dziadów
  • 1826 – Sonety krymskie
  • 1828 – Konrad Wallenrod
  • 1832 – III cz. Dziadów
  • 1834 – Pan Tadeusz
  • 1839/1840 – liryki lozańskie

Zobacz:

Biografia i twórczość Adama Mickiewicza

Adam Mickiewicz – jak pisać o…

Adam Mickiewicz na maturze

Adam Mickiewicz – praca domowa

Mickiewiczowskie sceny i klimaty

Mickiewiczowskie tematy

Wiedza niezbędna do tematów z Mickiewicza

Adam Mickiewicz na maturze

Adam Mickiewicz – jak pisać o…

Adam Mickiewicz – praca domowa

Patriotyzm w utworach Adama Mickiewicza