Po romantyczną formę poematu dygresyjnego sięgnął Julian Tuwim. Kwiaty polskie, bo tak brzmi tytuł jego utworu, stanowi współczesną realizację tego gatunku. Pisał go Tuwim w trakcie pobytu na emigracji i w rezultacie nie ukończył.

Zgodnie z poetyką gatunku poemat stanowi opowieść o charakterze obyczajowym z lekkim odcieniem melodramatu. Jego bohaterką jest osierocona Aniela, córka Polki i rosyjskiego oficera Iłganowa, zastrzelonego w Łodzi w trakcie manifestacji robotników w 1905 roku. Dziewczynę wychowuje dziadek, ogrodnik Ignacy Dziewierski. Po krótkim epizodzie legionowym w czasie I wojny światowej przenosi się z wnuczką do Warszawy i obejmuje posadę w domu bogatego przemysłowca Folbluta. Aniela wkrótce zostanie jego utrzymanką…

Wątek fabularny stanowi więc nieco sentymentalną opowieść o czasie minionym. Bohaterowie Tuwimowskiej historii przypominają po trosze marionetki biorące udział w jarmarcznym widowisku. Są groteskowe i mechaniczne. Poprzez pryzmat ich fragmentarycznie zarysowanych biografii dokonuje się w poemacie rekonstrukcja przeszłości, przypomnienie istotnych momentów polskiej historii, jak rewolucja 1905 roku, wybuch I wojny światowej i odzyskanie niepodległości.

Właściwą materię poematu stanowią dygresje utrzymane w bardzo rozpiętej skali stylistycznej.
Są tu dygresje liryczne, satyryczne, opisowe, polemiczne, humanistyczne, poważne. Wspomnienia osobiste mieszają się z obrazami wydarzeń historycznych, dywagacjami na temat sztuki, polemicznymi rozprawami o zjawiskach polskiej międzywojennej rzeczywistości czy wyznaniami poety-emigranta, odczuwającego wciąż nostalgię za krajem.

Poemat Tuwima jest świadectwem prawdziwej wirtuozerii poetyckiej jej autora. To mistrzowska żonglerka różnymi tonacjami stylistycznymi, umiejętność łączenia w obrębie jednego dzieła żywiołu mowy potocznej z językiem literackim. Krytyka zarzuca mu jednak brak dyscypliny kompozycyjnej i tworzenie nieprawdopodobnych sytuacji fabularnych. Mimo tych zastrzeżeń liczne fragmenty ,,Kwiatów polskich” uznane zostały za wyraz najwyższego kunsztu artystycznego.

Kwiaty polskie powstały w czasie II wojny światowej, kiedy Tuwim przebywał na emigracji. Pisał je w latach 1940-1944 w Rio de Janeiro i w Nowym Jorku. Opublikował oficjalnie w Polsce w 1949 roku, ale wcześniej fragmenty poematu ukazywały się w londyńskich czasopismach emigracyjnych, a słynna dygresja pt. Modlitwa (,,Chmury nad nami rozpal w łunę…) została wydana w Polsce jeszcze w czasie okupacji.

Zobacz:

Julian Tuwim – portret