Kto to jest marzyciel?

Marzyciel to człowiek, który często ucieka od szarej rzeczywistości w świat marzeń, wyobraźni, ucieka od realiów, a pogrąża się w marzeniach, snach, wyobrażeniach… To ktoś trochę odrealniony, poszukujący ucieczki od codziennego życia, marzący o czymś lepszym. Często nieobecny tu i teraz, roztrzepany, zamyślony.

Często takich marzycieli – zamyślonych ludzi przedstawiają obrazy romantycznych twórców.

Ale marzyciel to nie tylko ktoś bierny, pogrążony w swoich snach, wyobrażeniach i odizolowany od rzeczywistości. To także ktoś, kto chce zmieniać rzeczywistość w kierunku, który innym wydaje się pożądany, ale realizacja celu jest według nich niemożliwa. Marzycielami są więc nie tylko ludzie śniący o innych światach, ale także podróżnicy, odkrywający nowe lądy, bohaterowie walczący o prawa człowieka czy o wolną ojczyznę. W tym sensie marzyciele to także ludzie aktywnie działający na rzecz poprawy rzeczywistości i wierzący w nią, inaczej niż ogół…

Dlaczego ludzie marzą?

Marzenia towarzyszą człowiekowi od zawsze. To pragnienia, które – wcielane w życie – udoskonalają świat. Wszyscy marzą. Jedni o odkrywaniu nowych lądów, inni o wynalazkach, jeszcze inni o życiu w pokoju, miłości, zdrowiu, dostatku i przyjaźni. Dzieci marzą o zabawkach, słodyczach i zwierzakach. Później nie wyrastają z marzeń. Marzenia stają się po prostu bardziej dorosłe. Ludzie marzą, ponieważ pragną czegoś innego – lepszego – niż mają. Te pragnienia pozwalają im się rozwijać.

Czy marzyciele są nam potrzebni?

Dzięki marzeniom uczymy się, pracujemy, kochamy. Czy mógłbyś zupełnie nie marzyć? Raczej nie, bo wtedy stałbyś w miejscu, nie rozwijał się, nie poznał nowych rzeczy, uczuć. To marzyciele:

  • znajdują nowe lekarstwa,
  • tworzą wynalazki,
  • buntują się, wywołują powstania,
  • odkrywają nowe światy.

Jakich znasz największych marzycieli-zdobywców?

  • Krzysztof Kolumb – w 1492 roku dotarł do brzegów nieznanego lądu. Sądził, że to Indie, tymczasem – odkrył nowy ląd, Amerykę.
    Skojarz!
    Skąd wzięło się określenie jajko Kolumba? Od cechy charakteru tego odkrywcy – upartości, pomysłowości. Udowodnił, że można uczynić rzecz pozornie niewykonalną – postawić na stole jajko. Po prostu delikatnie nadtłukł skorupkę i jajko „trzymało się” stołu.
  • Ferdynand Magellan – zorganizował pierwszą podróż dookoła świata.
  • Marek Kamiński – podróżnik, samotnie zdobywa bieguny.
  • Himalaiści – pokonują własne słabości, niewiarygodne wysokości i przeciwności aury. Niektórzy swoją odwagę przypłacają życiem. W Himalajach zostali na zawsze zdobywcy ośmiotysięczników – Wanda Rutkiewicz i Jerzy Kukuczka.
    Dlaczego zdobywają?
    Himalaiści zgodnie twierdzą, że największym sensem ich wspinaczki jest to, że wspinają się… po nic. Dlaczego, ryzykując życie, wspinają się na pokryte lodem kawałki skał? Na takie pytanie George Herbert Leigh Mallory, „człowiek Everestu”, odpowiedział prosto – „Bo tam stoją”.

 

Motyw marzycieli w Twoich lekturach

Biblia

Wśród bohaterów biblijnych możemy znaleźć marzycieli. Są to np.:

Adam i Ewa – bohaterowie Starego Testamentu, pierwsi rodzice, marzyli o dorównaniu Bogu, tzn. życiu bez wszelkich jego nakazów i zakazów, poznaniu dobra i zła, nieśmiertelności. Mimo że żyli w raju, w beztroskim szczęściu i zdrowiu, syci i szczęśliwi, marzyli o wolności i dorównaniu Bogu. Dlatego nie mogli znieść zakazu, który postawił przed nimi Bóg: zakazu zrywania owoców z jednego drzewa. Mimo to, za namową węża, Ewa skosztowała jabłka z zakazanego drzewa i nakłoniła do tego swego męża Adama.

  • Konsekwencje były tragiczne: oboje wygnano z raju, Adama skazano na ciężką pracę, Ewę na rodzenie w bólach, oboje zaczęli żyć w lęku przed gniewem Boga, świadomi tego, że są nadzy, grzeszni i śmiertelni.
  • Pierwsi rodzice są wcieleniem marzeń ludzkości o wolności, niezależności od Boga i braku wszelkich zakazów, decydowaniu o tym, co dobre i złe, oraz o nieśmiertelności.

Ludzie budujący wieżę Babel – bohaterowie Starego Testamentu. Zbuntowali się przeciw Bogu i marzyli o zbudowaniu wspólnej wysokiej wieży, która pozwoli im się zjednoczyć. Bóg ukarał ich za pychę i zuchwałość pomieszaniem języków – odtąd nie mogli się porozumieć. Budowanie wieży Babel jest symbolem marzenia ludzi o niezależności, wolności, pokonaniu wszelkich ograniczeń i budowaniu wszystkiego na fundamencie ludzkim, niezależnie od Boga. W pewnym sensie jest ucieleśnieniem marzenia o życiu bez nakazów i zakazów, o życiu bez Boga i o nieśmiertelności.

Abraham – marzył o synu, wbrew prawom biologii, bo jako sędziwy mąż starej Rebeki nadal był bezdzietny. Mimo to ufał Bogu i Bóg dał mu Izaaka, którego Rebeka poczęła jako stara kobieta. Stał się ojcem Narodu Wybranego, wielu pokoleń.

  • Jest symbolem marzeń o rzeczach niemożliwych, które może spełnić tylko Bóg.

Mojżesz – marzył o wyzwoleniu ludu izraelskiego z niewoli egipskiej. Udało mu się to, przy Bożej pomocy wyprowadził Naród Wybrany do Ziemi Obiecanej. Po drodze zgrzeszył, dlatego nie było mu dane wejść do obiecnej, mlekiem i miodem płynącej ziemi Kanaan. Jednak Bóg ulitował się nad nim i przed śmiercią pokazał mu z góry Nebo kraj, do którego mieli wejść jego rodacy, Ziemię Obiecaną.

  • Mojżesz jest ucieleśnieniem ludzkich marzeń o Ziemi Obiecanej – ojczyźnie dostatniej i szczęśliwej, „mlekiem i miodem płynącej”.

 

Mitologia

Marzyciele byli bardzo częstymi bohaterami mitów. O czym marzyli? Na ogół o dobru i szczęściu ludzkości. O osiągnięciu rzeczy niemożliwych. Byli wśród nich między innymi: Prometeusz, Asklepios, Dedal i Ikar.

Prometeusz – marzył o szczęściu ludzkoś-ci. O tym, żeby bogowie nie podporządkowywali sobie ludzi aż tak bardzo i np. nie zabierali im najlepszej części mięsa na ofiary.

  • To on wykradł ogień z Olimpu i nauczył ludzi posługiwania się nim, a także rzemiosła i okrywania ciała skórami oraz ochrony przed chłodem i dzikimi zwierzętami. Podstępem sprawił także, że ludzie w ofierze oddawali bogom jedynie kości przykryte tłuszczem, a nie samo mięso.
  • Niestety, Prometeusz został srodze ukarany przez bogów za swe zuchwałe marzenia o szczęściu ludzkości. Został przykuty do skały Kaukazu i za karę sęp (wg innych wersji mitu orzeł) wyżerał mu ciągle odrastającą wątrobę. Uwolnił Prometeusza dopiero bohaterski Herakles.
  • Prometeusz jest przykładem bohatera, który bardzo cierpiał za swe marzenia o szczęś-ciu ludzkości.

Asklepios – to kolejny przykład mitologicznego bohatera, który marzył o szczęściu ludzi. A konkretnie o tym, by nie chorowali. Był lekarzem i uleczył mnóstwo ludzi. Zaniepokoiło to bogów, którzy zaczęli się obawiać, że ze świata zniknie śmierć, ziemia będzie przepełniona, a do Hadesu nie będzie już schodził nikt, skoro nie będzie śmierci. Przemienili więc Asklepiosa w węża. Do dziś wąż Eskulapa (to rzymskie imię Asklepiosa) jest symbolem medycyny.

  • A Asklepiosa możemy traktować jako ucieleśnienie ludzkich marzeń o pokonaniu chorób i śmierci.

Syzyf – także jest ucieleśnieniem marzeń o nieśmiertelności i wiecznej młodości. Jednakże marzył o nich dla siebie, nie dla innych i próbował oszukać bogów, kradnąc ze stołu na Olimpie nektar i ambrozję, a wreszcie używając podstępu, który pomógł mu powrócić z Hadesu na ziemię (namówił żonę, by nie urządzała mu pogrzebu, nie dała przepisowego obola, a potem błąkał się po podziemnym państwie z prośbą o odesłanie go na ziemię i umożliwienie godnego odejścia z tego świata).

  • Za swe marzenie o nieśmiertelności został przez bogów srodze ukarany. Ściągnięty do Hadesu, miał wtaczać pod górę bardzo ciężki kamień. Gdy głaz znajdował się niemal u szczytu, spadał, i Syzyf musiał rozpoczynać swą nadludzką, ciężką i bezsensowną pracę od nowa. Ten mitologiczny bohater jest ucieleśnieniem samolubnych ludzkich marzeń o ocaleniu siebie i uniknięciu śmierci.

Odyseusz (Odys) – był bohaterem wojny trojańskiej, władcą Itaki, sprytnym wodzem i wojownikiem, dzięki którego podstępowi Grecy zdobyli Troję. Nie tylko dzielnym, ale przede wszystkim przebiegłym i mądrym. Odys wiele lat wracał do domu skazany przez bogów na tułaczkę, co jest opisane w eposie Odyseja Homera.

Jednakże w jego postawie, człowieka pragnącego poznać świat i czerpiącego – nie ukrywajmy tego – przyjemność ze swej podróży i krew mrożących w żyłach przygód, możemy odnaleźć tak typowe dla wielu osób marzenie o dalekich wędrówkach, odkrywaniu tajemnic świata… Podczas swej podróży poznał między innymi wdzięki nimfy Kalipso i czarodziejki Kirke, z którymi miał romanse, zwiedzał dalekie krainy czy słuchał pięknego, ale zgubnego głosu syren zwodzących wędrowców. Marzenie o niezwykłych przeżyciach i doświadczaniu piękna kazało mu jednak zatkać uszy współtowarzyszom podróży, a samemu, związanemu i zabezpieczonemu tym samym przed zgubnym wpływem śpiewu, słuchać jednak tych niezwykłych dźwięków. Postawa Odysa jest ucieleśnieniem marzeń ludzi o podróżach, pięknie, poznawaniu tajemnic świata, przygodach i niezwykłych przeżyciach.

Dedal i Ikar – marzyli o wydostaniu się z kraju, w którym byli praktycznie uwięzieni przez władcę. Dedal, znakomity rzemieślnik i budowniczy labiryntu, skonstruował specjalne skrzydła, na których mogli z synem Ikarem opuścić kraj i udać się drogą powietrzną do ojczyzny. Udało im się wznieść do góry i polecieć, wzbudzali sensację wśród przechodniów. Niestety, Ikar, zachwycony lotem, nie posłuchał przestróg ojca i wzniósł się za wysoko w stronę słońca. Skrzydła bohaterów były wykonane z ptasich piór sklejonych woskiem i ciepło słoneczne roztopiło wosk, gdy Ikar zanadto zbliżył się do słońca. Uległ strasznemu wypadkowi – spadł ze znacznej wysokości i zabił się.

  • Postawa Ikara jest symbolem marzeń młodzieńczych, młodzieńczej odwagi, ale i lekkomyślności, niefrasobliwości, wręcz bezmyślności, nieodpowiedzialności i naiwności, ryzykanctwa.
  • Lot Dedala i Ikara jest symbolem odwiecznych marzeń ludzkości o pokonywaniu przestrzeni i lataniu w powietrzu, nieosiągalnym w czasach antyku i jeszcze kilku następnych epokach dla nikogo.
  • Lot dwóch mitycznych śmiałków i upadek Ikara stały się tematem wielu dzieł malarskich i wierszy.

 

Średniowiecze

Tristan i Izolda – marzyli o spełnieniu miłości niemożliwej – zakazanej przez społeczeństwo, bowiem pokochali się, gdy Izolda była już przeznaczona innemu mężczyźnie, królowi Markowi, któremu w dodatku Tristan służył. Izolda została żoną króla Marka, ale nieraz potajemnie spotykała się, a nawet przez pewien czas ukrywała się w lesie z ukochanym Tristanem. Ich marzenie o wspólnym życiu nie mogło się spełnić, ale do końca swych dni się kochali, a po ich śmierci król zaakceptował ich miłość i pozwolił na to, by krzak głogu łączył ich mogily. W ten sposób pośrednio spełniło się ich marzenie, zostali połączeni po śmierci.

 

Renesans

Romeo i Julia – tytułowi bohaterowie tragedii Szekspira – marzyli o spełnieniu miłości niemożliwej. Chcieli, wbrew woli swych rodziców, reprezentujących skłócone rody Werony, niemożliwego – małżeństwa i wspólnego życia. Udało im się wziąć potajemnie ślub i spędzić razem noc, jednak z powodu niesprzyjającego zbiegu okoliczności nie uniknęli rozstania. Ojciec Laurenty próbował im pomóc, jednak w wyniku nieporozumienia Romeo, odnalazłszy śpiącą Julię, wziął ją za zmarłą i popełnił samobójstwo. Julia, przebudziwszy się i zorientowawszy się, że jej ukochany mąż nie żyje, także odebrała sobie życie.

  • Za realizację swego marzenia kochankowie z Werony zapłacili śmiercią. Jednakże marzenie spełnili, wzięli ślub, a rodzice dopiero po śmierci dzieci uznali ich małżeństwo i się pogodzili.

Hamlet – tytułowy bohater tragedii Williama Szekspira, wrażliwy, skłonny do refleksji. Zastanawiał się nad sensem życia i śmierci: „być albo nie być; oto jest pytanie”. Marzył o świecie idealnym, gdzie nie ma gry pozorów ani zbrodni, obłudy, a kobiety kochają czystą miłością. Wiedział, że poza światem, który widzimy, znamy i rozumiemy, jest świat niewytłumaczalny, o jakim się nie śniło filozofom. Nieskory do działania marzyciel był jednak nieskuteczny, nie zdołał się zemścić na stryju za jego zbrodnię, lecz sam zginął… Jest ucieleśnieniem wrażliwego inteligenta marzyciela nieskutecznego w działaniu idealisty.

 

Barok

Don Kichot – bohater powieści Miguela Cervantesa, błędny rycerz. Ubogi szlachcic hiszpański z Manczy, opętany marzeniami o niezwykłych przygodach, rycerskim życiu na wzór bohaterów romansów. Wierny i zapamiętały czytelnik ksiąg, przez które zaniedbywał gospodarstwo. Wydawał majątek, by kupować księgi, a któregoś dnia ruszył na wyprawę, bo chciał zostać błędnym rycerzem. Miał skłonność do mitologizowania rzeczywistości i upodabniania jej do fantastycznego świata z romansów rycerskich. Prostą wieśniaczkę uczynił damą swego serca i nazywał wzniośle Dulcyneą z Toboso. Szkapę udającą rycerskiego konia nazywał Rosynantem. Za giermka wziął sobie wieśniaka. Sąsiada wieśniaka uczynił swoim giermkiem (to Sancho Pansa). Siłą swej wyobraźni karczmę przemienił w zamek, a właściciela karczmy w kasztelana. Walczył z wiatrakami, które wydawały mu się olbrzymami. Sam nazywał się właściwie Alonso Quijano, ale przybrał imię Don Kichota. Był człowiekiem, który realia naginał do literatury, nie marzył o sprawach materialnych, lecz niezwykłych przeżyciach i przygodach. Może być poczytywany za szaleńca, który nadmiernie przejął się lekturami. Umarł jednak, powróciwszy do właściwego nazwiska i wyrzekając się mrzonek.

  • Jego postać jest symbolem marzeń czytelników ksiąg o upodobnieniu się do bohaterów literackich i przemienianiu życia w literaturze. Księgi właściwie doprowadziły go do zguby, ale pozwoliły mu także inaczej i ciekawiej widzieć świat. Odebrały mu też jednak możliwość realnego oglądu rzeczywistości.

 

Romantyzm

Karusia z ballady Romantyczność Adama Mickiewicza – zakochana dziewczyna tak marzyła o spotkaniach z ukochanym zmarłym Jasiem, że spotykała się z jego duchem. Zapłaciła za to opinią szalonej i pogardą, potępieniem tłumu, wyklęciem z gromady, lękiem, a może i szaleństwem.

  • Ale realizowała swe marzenie: spotykała się z ukochanym…

Telimena z Pana Tadeusza Adama Mickiewicza – w dużym stopniu kreowała się na rozmarzoną i uduchowioną, aby robić wrażenie na mężczyznach, np. Tadeuszu, a zwłaszcza Hrabi.

  • Jej poetyczna natura, zachwyty nad malarstwem, rozmowy o sztuce zwróciły uwagę młodego arystokraty. Jednakże w istocie Telimena okazała się praktyczną, dojrzałą, piękną kobietą, usiłującą swymi umizgami schwytać w swe sidła przyszłego męża, który mógłby zapewnić jej godny byt, nie była bowiem majętna. Gdy zorientowała się, że Hrabia chętnie widziałby ją u swego boku jako kochankę, nie żonę, odrzuciła jego poetyczne zaloty i w sposób niezwykle praktyczny zwróciła swe uczucia ku mniej poetycznemu Rejentowi. Zaręczyła się z nim, a na romantyczne pretensje Hrabiego odpowiedziała jasnym postawieniem sprawy: mogłaby się z nim związać, ale jedynie jako żona. Zażądała od Hrabiego małżeństwa lub rezygnacji z umizgów do niej. Ta postawa dawnej ukochanej, uważanej dotąd przez Hrabiego za poetyczną marzycielkę, wywołała rozgoryczenie i niesmak arystokraty, rozczarował się nią. Szukał partnerki gotowej dzielić z nim świat wyobraźni i marzenia, nie realne życie.

Hrabia z Pana Tadeusza – był arystokratą, artystą, bywałym w obcych krajach, zorientowanym w sztuce i próbującym własnych sił jako rysownik, czytelnikiem romansów, który świat postrzegał jakby był jednym wielkim romansem. Patrzył na życie przez pryzmat sentymentalnych opowieści, dlatego w Zosi, młodej zwykłej dziewczynie, widział nimfę, a spór o zamek z sąsiadem wydał mu się znakomitym pretekstem do snucia krwawej i romansowej historii. Zawsze rozmarzony, mylił fakty ze swymi wyobrażeniami: w Telimenie nie zauważył wyrachowania, jedynie poetyczny wdzięk i rozmarzenie. Rozprawy o zamek nie traktował racjonalnie i dał się sprowokować Gerwazemu do krwawego zajazdu na Soplicowo, urzeczony magią jego opowieści. Nawet patriotyzm Hrabiego nosił znamiona teatralności: marzył, by być bohaterem, nawet na froncie rysował, ruszając do walki, przyjął wstęgę od wybranki.

  • Pozostał marzycielem w każdym calu, nie wyrzekł się żadnego ze swych marzeń. Jednak rzeczywistość też nie mogła sprostać jego marzeniom, Zosia wydała mu się zbyt gminna i prosta, Telimena – zbyt wyrachowana i praktyczna. Kontakt marzyciela z prozą życia bywał bolesny.

Józef Papkin z Zemsty Aleksandra Fredry – błazen niewiadomego pochodzenia, przedstawiający się jako szlachcic, o świetnej przeszłości i wielkiej rycerskiej sławie. Marzył o małżeństwie z piękną Klarą, podopieczną i krewną Cześnika Raptusiewicza. Tęsknie grał i śpiewał. Jednak nie miał u niej żadnych szans. Był tchórzem i gadułą. Nikt jego marzeń o małżeństwie, bogactwie, sławie nie traktował poważnie. Być może sam nie wierzył w to, co mówił. I jedynie błaznował.

 

Pozytywizm

Józef Skawiński z noweli Sienkiewicza Latarnik – marzył o wolności ojczyzny, będącej pod zaborami, walczył całe życie na różnych frontach, był tułaczem, marzył o stałej przystani. Stała się nią dla niego latarnia morska, w której objął posadę latarnika. Nadal marzył jednak o ojczyźnie. I to go zgubiło! Zaczytany w lekturze Pana Tadeusza – książki o ojczyźnie, którą sobie sprowadził pocztą do swego odludnego miejsca pobytu, rozmarzył się i… zasnął. W efekcie nie zapalił latarni i naraził na niebezpieczeństwo żeglujące statki. Utracił pracę. Znów został tułaczem, pozbawionym stałego miejsca zamieszkania i źródła zarobku. Zapłacił niemal najwyższą cenę za własne marzenia o ojczyźnie i stan chwilowego roztargnienia.

Tytułowy bohater noweli Bolesława Prusa Janko Muzykant – wiejski chłopak, chłopski syn, o dużej wrażliwości i muzycznym talencie.

  • Marzenie o własnych skrzypcach i chęć wzięcia ich do rąk były u niego silniejsze niż instynkt samozachowawczy i strach przed karą za zabranie skrzypiec. Za realizację swego marzenia zapłacił najwyższą cenę – życia.
  • Dotknął cudzych skrzypiec, ale przyłapany na tym, został ukarany rózgami przez stójkowego. Biedne, wątłe dziecko nie wytrzymało chłosty, rozchorowało się i umarło. Jeszcze umierając, chłopiec marzył o skrzypeczkach i pytał matkę, czy na pewno Pan Bóg w niebie da mu prawdziwe skrzypce.

Bernard Zygier z Syzyfowych prac Stefana Żeromskiego – marzył o tym, by Polska odzyskała niepodległość, a język polski był normalnym przedmiotem w szkołach. Za swą buntowniczą patriotyczną postawę płacił wysoka cenę – wydalano go z kolejnych zrusyfikowanych szkół. Ale za marzenia nie tylko płacił – miał także satysfakcję. Marzeniami o wolności i miłością do języka polskiego zaraził obojętnych dotąd na sprawy narodowe, rusyfikowanych przez szkołę kolegów – np. Marcina Borowicza. Wszystkie swe uczucia przelał podczas recytacji wiersza Mickiewicza Reduta Ordona. To on tak porwał i wzruszył Marcina Borowicza!

Ignacy Rzecki z Lalki Bolesława Prusa – uznawany za dziwaka stary kawaler, warszawski subiekt, sklepikarz, miewał okresy zamyślenia i melancholii, grał wtedy i śpiewał albo dekorował wystawę sklepową i snuł refleksje o życiu. Wciąż marzył, że powrócą potomkowie Napoleona i zmienią bieg dziejów, a Polska odzyska niepodległość. Jego marzenia wydawały się nierealne, a sposób bycia budził niechęć otoczenia, które uważało go raczej za nieszkodliwego zdziwaczałego człowieka, którego zmieniły wiek, napoleońska obsesja, a zwłaszcza starokawalerstwo.

Bohun z Ogniem i mieczem Henryka Sienkiewicza – rozmarzony Kozak, marzył o miłości pięknej polskiej dziewczyny, Heleny Kurcewiczówny, która jednak wolała innego.

  • Miał naturę marzyciela, śpiewał tęskne, smutne pieśni , których inni mieli dość. Niestety, nie dostał za żonę swej Laszki, żył samotny i nieszczęśliwy, nie spełniwszy swego marzenia.

Stasia Bozowska, tytułowa bohaterka Siłaczki Stefana Żeromskiego – marzyła o nauczaniu i poprawie losu najbiedniejszych dzieci na wsi. Była idealistką. Uczyła wiejskie dzieci, pożyczała im książki, pisała podręcznik fizyki. Za realizację swych marzeń zapłaciła najwyższą cenę: cenę życia. Żyła w skrajnym ubóstwie, zaraziła się tyfusem i zmarła na tę chorobę, lekarza wezwano za późno.

 

Wiek XX

Bohaterowie Kamieni na szaniec Aleksandra Kamińskiego – rozczytani w literaturze romantycznej, marzyli o niepodległości Polski. Marzyli o wolnej Polsce. I za to zapłacili cenę najwyższą: zginęli w walce.

Mały Książę – najpierw marzył o zdobyciu przyjaciół i poznaniu świata oraz praw nim rządzących, dlatego opuścił ukochaną planetę i rozstał się z ukochaną Różą. Dystans pozwolił mu zrozumieć swą relację z Różą. Marzył o miłości, przyjaźni i powrocie na swoją maleńką planetę, na której zostawił ukochany kwiat. Za realizację marzeń zapłacił najwyższą cenę: pozwolił się śmiertelnie ukąsić przez żmiję, licząc na to, że po śmierci w dniu, kiedy planetoida, na której mieszkał, znajdzie się dokładnie naprzeciwko Ziemi, trafi na nią z powrotem i spotka się z ukochaną Różą.

Tytułowy bohater noweli Iwaszkiewicza Ikar – Michaś (tak umownie nazwany przez nieznającego go bohatera-narratora), piętnasto-, może szesnastolatek to młodzieniec. Skojarzył się on autorowi z mitycznym synem Dedala, który spadł w czasie lotu z powodu swej lekkomyślności i zachwytu nad przes-trzenią. Podobnie Michaś, lekkomyślnie pogrążył się w lekturze i wszedł wprost pod samochód gestapo. Zatrzymamy niewinnie przez hitlerowców, został najprawdopodobniej odwieziony do siedziby gestapo na Szucha, skąd zapewne nie miał już powrotu na wolność. Może był torturowany? Może umarł po torturach? Może dostał się do obozu koncentracyjnego, w którym być może zginął? Ikar podobnie zginął przypadkiem w wyniku chwili słabości, rozmarzonego roztargnienia. Michaś był czytelnikiem-marzycielem, który za swe rozmarzenie zapłacił najwyższą cenę – bezpieczeństwa, zdrowia, a może i życia.
Rzecz zdarzyła się, oczywiście, w okupowanej Warszawie podczas drugiej wojny światowej, w pewien piękny dzień, tak jak tragedia mitycznego Ikara.

 

Bohaterowie najsłynniejszych wierszy o marzycielach

  • Ikar – ucieleśnienie głupoty młodości, lekceważenia praw fizyki i wszechświata, niezrozumienia przenośni, Dedal – człowiek, który rozumiał prawa wszechświata.
    Mówi Dedal:
    Idź synku naprzód a pamiętaj że idziesz a nie latasz
    (…)
    Synku to nie jest prawda Wszechświat jest tylko światłem
    ziemia jest misą cieni Patrz tutaj grają kolory
    (…)

Komentarz
Był taki młody nie rozumiał że skrzydła są tylko przenośnią trochę wosku i piór i pogarda dla praw grawitacji nie mogą utrzymać ciała na wysokości wielu stóp.
(Zbigniew Herbert, Dedal i Ikar)

  • Mówiący w wierszu Norwida Moja piosnka (II) wygnaniec marzący o kraju rodzinnym, idealnym i odrealnionym

Do kraju tego, gdzie kruszynę chleba
Podnoszą z ziemi przez uszanowanie
Dla d a r ó w Nieba…
Tęskno mi, Panie…

  • Mówiący w wierszu Testament mój Juliusza Słowackiego – marzący o nieśmiertelnej sławie i wpływie poezji na rodaków

Jednak zostanie po mnie ta siła fatalna,
Co mi żywemu na nic… tylko czoło zdobi;
Lecz po śmierci was będzie gniotła niewidzialna,
Aż was, zjadacze chleba – w aniołów przerobi.

  • Mówiący w wierszu Juliusza Słowackiego Hymn, marzący w blaskach zachodzącego słońca o powrocie do ojczyzny lub choćby pochowaniu w polskiej ziemi

Dzisiaj, na wielkim morzu obłąkany,
Sto mil od brzegu i sto mil przed brzegiem,
Widziałem lotne w powietrzu bociany
Długim szeregiem.

Żem je znał kiedyś na polskim ugorze,
Smutno mi, Boże!

  • Mówiący w wierszu Mickiewicza Do M *** – marzący o ukochanej kobiecie

Tak w każdym miejscu i o każdej dobie,
Gdziem z tobą płakał, gdziem się z tobą bawił,
Wszędzie i zawsze będę ja przy tobie,
Bom wszędzie cząstkę mej duszy zostawił.

  • Don Kichot – błędny rycerz, sławny – i Pansa pragmatyk

I wreszcie rycerz obumarł. Klap!…
Trumna i wieńce. Świece do nieba,
A Pansa spłodził szesnaście bab,
Pięciu chłopaków do tego, co trzeba.
(Stanisław Grochowiak, Don Kiszot)

Siebie poeta przekornie określa jako „wnuka Sancho Pansy”.

  • Pan Cogito – połączenie marzyciela i pragmatyka

tak oto
na obu nogach
lewej którą przyrównać można do Sancho Pansa
i prawej
przypominającej błędnego rycerza
idzie
Pan Cogito
przez świat
zataczając się lekko
(Zbigniew Herbert, O dwu nogach Pana Cogito)

 

O czym ludzie marzą?

1. O miłości

Odwieczne pragnienie człowieka. Wszyscy pragną być kochani, akceptowani, potrzebni, chcą czuć bliskość drugiej osoby. Marzenia o miłości najczęściej wiążą się z… jej brakiem lub przeciwnościami.

  • Romeo i Julia marzą o byciu razem. Przeszkodą w ich miłości jest rodzinna waśń, która nie pozwala łączyć się osobom ze skłóconych rodów.
  • Odyseusza i Penelopę rozdzieliła na wiele lat wojna i wędrówka. Odyseusz marzy o dotarciu do domu. Penelopa – by mąż wrócił. Oboje borykają się z przeciwnościami wynikającymi z działań bogów i ludzi.

 

2. O wykształceniu, rozwoju

I dziś marnuje się wiele talentów – z powodu lenistwa czy (częściej) materialnych problemów. Nie każdy uzdolniony młody człowiek otrzymuje stypendium. A rodziców zwyczajnie nie stać na naukę i zakup instrumentów, przyborów do malowania czy rzeźbienia. A w literaturze:

  • Janko Muzykant z noweli Henryka Sienkiewicza marzy o skrzypcach. Chce uczyć się grać. Ma do tego predyspozycje. Ale wiejskich dzieci wówczas nie kształcono. I jego wiejska rodzina jest za biedna, by kupić mu skrzypce.
  • Antek, bohater noweli Bolesława Prusa chce rzeźbić. Ale w jego rodzinnej wsi nikt nie rozumie pasji chłopca. Dlatego opuszcza rodzinę i idzie w świat.
  • Andrzejowi Radkowi z Syzyfowych prac – w odróżnieniu od Janka Muzykanta – się udało. W czasach pozytywistycznych dzieci wiejskie w ogóle nie były objęte obowiązkiem chodzenia do szkoły. Ale Radek podjął naukę. Nauczyciel dostrzegł jego możliwości i chęć do nauki.

 

3. O wolności

Wolność jest jedną z najważniejszych wartości i potrzeb. Często jednak uświadamiamy to sobie dopiero… w niewoli.

  • Czyżyk z bajki Ignacego Krasickiego płacze w klatce, marząc o życiu na wolności.
  • Dedal marzy o wolności. Skonstruował dla siebie i syna skrzydła. Dzięki nim mogli opuścić kraj króla Minosa.
  • Skawiński – bohater noweli Latarnik Henryka Sienkiewicza jest polskim emigrantem. Przez wiele lat starał się znaleźć swoje miejsce na ziemi, nauczyć się żyć z dala od ojczyzny. Na próżno. Lektura Pana Tadeusza sprawia, że z wielką siłą zatęsknił za ojczyzną. Znowu myśli o powrocie do ukochanego kraju.

 

4. O sławie

  • Don Kichot marzy o sławie rycerza. Wyrusza w świat w poszukiwaniu przygód i wyzwań godnych wielkiego rycerza. Jednak jego fantazja oddala go bardzo od rzeczywistości. W myślach, marzeniach dosiada wspaniałego rumaka, ma prześliczną i mądrą wybrankę serca, przyobleka lśniącą zbroję, walczy z potworami, by na świecie zapanowało dobro. A w rzeczywistości – jeździ na chudej szkapinie, jego zbroja składa się prawie z samych łat, sławi uroki pospolitej wiejskiej panny i walczy z wiatrakami…
    Skojarz!
    Z Don Kichotem związanych jest wiele określeń i związków frazeologicznych. Czy umiesz je wyjaśnić?

    • Donkiszoteria – dziwactwo, maniactwo, marzycielstwo, sposób bycia, walka z góry skazana na niepowodzenie.
    • Walka z wiatrakami – walka z wymyślonymi potworami, urojonymi przeciwnościami, która nie może zakończyć się zwycięstwem.
  • Roland jak każdy prawdziwy rycerz marzy o sławie. Jest odważnym wojownikiem, o którym mówić będą pokolenia. Wiernie i do śmierci służy swemu panu – Karolowi Wielkiemu. Jest odważnym, honorowym rycerzem. Udowadnia, jak ważne były dla niego wartości – Bóg, honor, ojczyzna.
    Zauważ!
    Trzeba wielkiej siły, by realizować swoje marzenia. I trzeba liczyć się z porażką… Najlepiej by było mieć odwagę Ikara oraz mądrość i konsekwencję Dedala. To jednak rzadko się zdarza.

 

5. O materialnych korzyściach, lepszym stanowisku

Nie ma co ukrywać, że takie marzenia towarzyszą każdemu. Nikt nie chce materialnych kłopotów, problemów w szkole, pracy. Niektórzy jednak poprzestają tylko na takich marzeniach. Stają się chciwi. Tracą przyjaciół.

  • Dyrektor zoo z opowiadania Słoń Sławomira Mrożka to typowy karierowicz, który „zwierzęta traktował jako szczebel do wybicia się”. Był pewien, że władze docenią jego plan i wynagrodzą – awansem oraz podwyżką. Gumowy nadmuchiwany słoń miał być opatrzony tabliczką: „szczególnie ociężały”, co miało tłumaczyć nieruchomą postawę słonia. Przekręt dyrektora-karierowicza nie przyniósł jednak żadnych korzyści. Wręcz przeciwnie – skompromitował go i całe zoo.
  • Skąpiec z dramatu Moliera wszystko poświęca jednemu – gromadzeniu pieniędzy. Jego skąpstwo przekracza wszelkie granice, odsuwa go od ludzi.
  • Jak kameleon zmienia się bohater opowiadania Czechowa Kameleon. By zyskać przychylność, przypodobać się, staje się fałszywy i zakłamany.
  • Krasnoludy z Hobbita Tolkiena ruszyły z hobbitem w podróż do krainy smoka. Marzenie o dotarciu tam zostało zrealizowane. Jednakże okupiono je pewnymi niedobrymi zmianami. Krasnoludy stały się chciwe, zapragnęły całego skarbu dla siebie.
  • Jedna z sióstr z Balladyny Słowackiego dla celu zrealizowania swojego marzenia nie cofa się przed zbrodnią.

 

6. O podróżach

  • Ikar – pierwszy marzyciel, który chciał zobaczyć więcej niż jego ojciec, wzbić się jak najbliżej słońca.
    Zauważ!
    Jednych marzenia prowadzą do zguby, klęski, śmierci. Inni osiągają swój cel bez ofiar.
  • Mały Książę – z opowieści Antoine’a Saint-Exupéry’ego chce zobaczyć świat. Realizuje to marzenie. Jego marzenie powoduje, że zapomina o ważnych sprawach. Nie liczy się np. z uczuciami Róży rozkwitłej na jego planecie. Jednak poznany podczas wędrówek lis uświadamia mu, że każdy odpowiada za to, co oswoił. Za uczucia i nadzieje, które rozbudza.
  • Pielgrzym z Sonetów krymskich Adama Mickiewicza to wędrowiec, który realizuje marzenia o poznaniu tajemnic natury.

 

7. O spokoju, szczęściu

  • Duchy z II części Dziadów Mickiewicza pokutują za winy. Marzą o zwolnieniu z tej pokuty, końcu udręki. Winę muszą jednak odkupić karą.
  • Pan i pani z noweli Kamizelka Prusa marzą o długim życiu w małżeństwie. Dobrze im razem. Jednak on zaczyna chorować. Do końca zachowują się tak, jakby nic się nie stało, udają, że wszystko jest w porządku…

 

Idealista – marzyciel

Niełatwo ich odróżnić, bo każdy idealista jest w zasadzie marzycielem, a marzyciel idealistą.

  • Idealista działa. Widzi jakiś problem, potrzebę zmian. Ma jakiś plan na poprawę i wciela go w życie. Idealistami byli np. wielcy myśliciele, którzy chcieli stworzyć idealne państwo, czy poeci – Mickiewicz, Słowacki – którzy snuli wizje niepodległej Polski w czasach, gdy nie było jej na mapie.
  • Marzyciel zazwyczaj siedzi cichutko. Pragnie dokonać niesamowitych, nierealnych rzeczy, ale często poprzestaje tylko na marzeniach.

 

Kiedy rodzi się najwięcej marzycieli?

Czy można powiedzieć, że jakiś czas wyjątkowo sprzyja marzeniom? Pewnie tak. To chwile, kiedy czegoś nie wolno, czegoś nie ma, jest źle. Taką epoką marzycieli był np. w Polsce romantyzm (epoka zaborów). Swoje pragnienia poeci przelewali na papier, snuli wizje nowych czasów. Chcieli „tam sięgnąć, gdzie wzrok nie sięga” i łamać to, czego „rozum nie złamie”. Największe nadzieje pokładali w ludziach młodych, bo wśród nich jest właśnie najwięcej marzycieli.

Zapamiętaj cytat!
„Młodości! dodaj mi skrzydła!” – pisał Adam Mickiewicz, wierząc w siłę młodych marzycieli – idealistów.

 

Jakich znasz współczesnych marzycieli-idealistów?

  • Ksiądz Arkadiusz Nowak – zajmuje się osobami chorymi na aids.
  • Janina Ochojska – jest ze swoją fundacją wszędzie, gdzie trzeba dostarczyć żywność, sprzęt, środki opatrunkowe.
  • Jerzy Owsiak – zna go każdy. To „dyrygent” Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy. Akcji, w czasie której zbiera się fundusze na sprzęt medyczny dla chorych dzieci.
  • Lekarze, pielęgniarki, dziennikarze z organizacji Lekarze bez Granic niosą pomoc ofiarom wojen na całym świecie. Ich pracę wspiera 15 tys. wolontariuszy działających w ok. 80 krajach całego świata. W 1999 r. organizacja otrzymała pokojową Nagrodę Nobla.

 

A Ty kim jesteś?

Marzycielem? Na pewno, ale jakim? Czy na początku XXI w. można w ogóle jeszcze o czymś marzyć? Czy ludzie zdolni są – dla realizacji swoich marzeń – zrezygnować np. z komfortu,wygodnego życia? Okazuje się, że tak. Spójrz na Marka Kamińskiego czy wspinających się na K2… A Twoje marzenia? Na pewno nie krążą jedynie wokół spraw materialnych – chęci posiadania nowego roweru, play statons czy ciucha. Świat stoi przed Tobą otworem. Zastanów się, o czym marzysz, a potem… wyrusz w trasę do realizacji tych marzeń. Szczęśliwej podróży!

 

Jakie tematy z motywem marzyciela mogą pojawić się na sprawdzianie?

  • Między marzeniami a rzeczywistością – opowiadanie o współczesnym Don Kichocie i Sancho Pansie.
  • Idealiści i marzyciele – zbędni czy potrzebni światu?
  • Marzyciele w zderzeniu z rzeczywistością zmieniają się czy to świat ich zmienia?
  • Marzyciele mają gorzej. Co Ty na to?

Zauważ!
Programy typu Idol również gromadzą marzycieli. Młodzi ludzie realizują swoje pragnienie występowania na scenie. Gotowi są na walkę z tremą i… ostrym językiem jury.

 

Związki frazeologiczne:

Nie zapomnij! Związek frazeologiczny to kilka wyrazów, które połączone dają inną (przenośną) treść niż poszczególne wyrazy. Pojedyncze wyrazy znaczą coś innego niż cały związek.

  • Marzenie ściętej głowy – marzenia nierealne, niemożliwe do spełnienia.
  • Chodzić z głową w chmurach – być zupełnie pochłoniętym przez marzenia, nie zauważać tego, co się dzieje wokół.
  • Myśleć o niebieskich migdałach – myśleć, marzyć o czymś błahym, nieistotnym lub nierealnym.
  • Marzyć o gruszkach na wierzbie – marzyć o czymś zupełnie nierealnym.
  • Śnić na jawie – przeżywać chwile tak piękne, jakie zdarzają się tylko we śnie.
  • Marzący wzrok, marzące oczy, spojrzenie – rozmarzony, pełen zadumy wzrok.

 

Zapamiętaj cytaty:

  • Nie poddawaj się rozpaczy. Życie nie jest lepsze ani gorsze od naszych marzeń, jest tylko zupełnie inne.
    (William Szekspir)
  • Marzenia najlepiej malują człowieka. Powiedz mi, o czym kto marzy, a określę ci jego charakter.
    (Ludwik Sztyrmer)
  • Marzę często o tym wieku
    Gdy zwierzę ginie w człowieku
    (Tadeusz Boy-Żeleński)

Sprawdzian

***
– Ludzie tłoczą się w pociągach – powiedział Mały Książę – nie wiedząc, czego szukają. Dlatego są podnieceni i kręcą się w kółko…
Studnia, którą znaleźliśmy, nie przypomina zupełnie studni saharyjskich. Studnie saharyjskie są po prostu dziurami wykopanymi w piasku. Ta natomiast przypominała wiejską studnię. Lecz nigdzie nie było wioski. Zdawało mi się, że śnię.
– To zadziwiające – powiedziałem do Małego Księcia – wszystko jest przygotowane: blok, lina i wiadro…
Zaśmiał się, chwycił linę, puścił blok w ruch. Blok jęknął, zazgrzytał jak stara chorągiewka na dachu po długotrwałym bezruchu.
– Słuchaj, obudziliśmy studnię i ona śpiewa…
Nie chciałem, aby się męczył.
– Pozwól mi, to za ciężkie dla ciebie.
Powoli wyciągałem wiadro aż do cembrowiny. Postawiłem je na niej. W uszach dźwięczał mi śpiew bloku, a w falującej wodzie widziałem drgające słońce.
– Chcę napić się tej wody – powiedział Mały Książę – daj mi…
Zrozumiałem już, czego szukał.
Podniosłem wiadro do jego warg. Pił, mając oczy zamknięte. To było tak piękne jak święto. To było czymś więcej niż pożywieniem. Ta woda zrodzona była z marszu pod gwiazdami, ze śpiewu bloku, z wysiłku mych ramion. Sprawiała radość sercu – jak podarek. Świeczki na choince, muzyka na pasterce oraz słodkie uśmiechy opromieniały prezenty, jakie otrzymywałem na Boże Narodzenie, gdy byłem małym chłopcem.
– Ludzie z twojej planety – powiedział Mały Książę – hodują pięć tysięcy róż w jednym ogrodzie… i nie znajdują w nich tego, czego szukają…
– Nie znajdują – odpowiedziałem.
Mały Książę dorzucił:
– Lecz oczy są ślepe. Szukać należy sercem.
Napiłem się. Oddychałem głęboko. O wschodzie słońca piasek jest koloru miodu. Cieszyłem się tym kolorem miodu.
(Antoine de Saint Exupéry Mały Książę)

1. Pozycję narratora wobec świata przedstawionego najlepiej obrazuje przyimek:

A. w,
B. ponad,
C. obok,
D. między.

2. Znajdź fragment, który mógłby się stać aforyzmem, sentencją.

3. Który z tytułów najbardziej pasuje do fragmentu tekstu?

A. Instrukcja obsługi ocembrowanej studni.
B. Relacja z wyprawy po pustyniach świata.
C. Zdobywcy i marzyciele.
D. Pamiętnik hodowcy pięciu tysięcy róż.

4. W jakiej porze dnia bohaterowie dotarli do studni?

A. Nocą.
B. W południe.
C. Nad ranem.
D. Nocą.

5. Elementy studni, to:

A. cembrowina, blok, lina, chorągiewka,
B. cembrowina, wiadro, blok, lina,
C. cembrowina, wiadro, lina, chorągiewka,
D. cembrowina, wiadro, chorągiewka, żuraw.

6. Wyjaśnij swoimi słowami znaczenie przenośni

– „Lecz oczy są ślepe. Szukać należy sercem”.

 

Odpowiedzi:

1. A
2. Ludzie z twojej planety (…) hodują pięć tysięcy róż w jednym ogrodzie… i nie znajdują w nich tego, czego szukają… (…) Lecz oczy są ślepe. Szukać należy sercem.
3. C
4. C
5. B
6. Wygląd ludzi, rzeczy może bardzo mylić (tak jak studnia na pustyni – z wyglądu zwykła dziura w piasku, a skrywa w obie życiodajną wodę). W relacjach z ludźmi powinniśmy więc kierować się sercem.

Zobacz:

Marzenia i marzyciele

Marzyciele – motyw

Podróżnicy marzyciele

Marzenia