Wallenrod

Konrad Wallenrod to najważniejsza powieść poetycka Adama Mickiewicza. Mówi się, że powstała pod wpływem znajomości poety z dekabrystami – rosyjskimi spiskowcami – planującymi zabić cara. Podstawową bronią każdego spiskowca jest zaś kłamstwo i skrytobójstwo, czyli rzeczy najbardziej uwłaczające honorowi. Romantyków uwiodła zasada mówiąca, że cel uświęca środki – w imię dobra ojczyzny i narodu gotowi byli poświęcić siebie, swoje życie i honor. Jeśli wroga nie można było pokonać w otwartej walce, to należało go zajść od tyłu i podstępnie wbić mu nóż w plecy! Każda metoda miała być dobra, jeśli służyła dobremu celowi.


Znaczenie postaci

Mickiewicz zaprezentował w Konradzie Wallenrodzie nowy model patriotyzmu. Przedstawił bohatera, który w walce o wolność ojczyzny sięga do najbardziej nieetycznych metod. Powieści poetyckiej przyświeca motto: „Macie bowiem wiedzieć, że są dwa sposoby walczenia… trzeba być lisem i lwem”. Słowa te poeta zaczerpnął od renesansowego filozofa Niccola Machiavellego, który twierdził, że do obrony ojczyzny wszystkie środki są dobre – zarówno te, które przynoszą chwałę, jak i te przynoszące hańbę. Akcja Konrada Wallenroda dzieje się w średniowieczu i dotyczy walki Litwinów z zakonem krzyżackim – to, oczywiście, przykrywka służąca zmyleniu cenzury – w rzeczywistości dzieło odnosi się do Polski i Rosji, a Konrad Wallenrod ma być modelem polskiego patrioty walczącego z zaborcą.

Mickiewicz wkrótce po napisaniu Konrada Wallenroda bardzo ostro potępił zaproponowaną metodę walki, chciał nawet spalić swoje dzieło! Było już jednak za późno: jego bohater przeniósł się z literatury do życia. Dla polskich spiskowców, rewolucjonistów i opozycjonistów walenrodyzm stał się jednym z podstawowych wzorów działania.

Charakterystyka

Konrad Wallenrod jest głównym bohaterem powieści poetyckiej Adama Mickiewicza (pełny tytuł tego utworu brzmi: Konrad Wallenrod. Powieść historyczna z dziejów litewskich i pruskich). Jest to typowy przykład tragicznego bohatera romantycznego poświęcającego osobiste szczęście dla dobra ojczyzny. Konrad Wallenrod rezygnuje z sielankowego życia u boku pięknej i kochającej Aldony, co więcej, rezygnuje również ze swojego dobrego imienia, łamie zasady kodeksu rycerskiego, staje się zdrajcą, a wszystko po to, aby ocalić Litwę przed Krzyżakami.

  • Imię i nazwisko: Konrad Wallenrod (przejęte imię i nazwisko zabitego w bitwie rycerza); Krzyżacy, którzy porwali go jako dziecko, nazwali bohatera Walterem Alfem.
  • Piastowane stanowisko: wielki mistrz zakonu krzyżackiego.
  • Zasługi: wspaniała walka z Maurami i Turkami.
  • Nałogi: pijaństwo, pije naprawdę sporo.
  • Dziwne nawyki: często śpiewa groźnie brzmiące pieśni w obcym języku, spaceruje pod wieżą pustelnicy.
  • Przeszłość: jest dzieckiem Litwinów ze znacznego rodu, ale w dzieciństwie został porwany przez Krzyżaków i oni go wychowali. Nadali mu imię Waltera Alfa. Nie poznałby swojej przeszłości i nie zapragnął zemsty na zakonie, gdyby nie wajdelota i jego pieśni.
  • Nagły zwrot: w czasie bitwy przeszedł na stronę Litwinów, księcia Kiejstuta.
  • Stan cywilny: żonaty z piękną Aldoną, córką Kiejstuta. Niestety, „szczęścia w domu nie znalazł, bo go nie było w ojczyźnie”. Opuszcza żonę, która wybiera żywot pustelnicy.
  • Nowa tożsamość: przybiera imię i nazwisko zabitego w bitwie rycerza – Wallenroda, wstępuje do zakonu krzyżackiego.
  • Ważna pieśń: Alpuhara – pieśń o podstępie Almanzora, Wallenrod śpiewa ją podczas uczty na zamku.
  • Strategia działania: celowo podejmuje błędne decyzje strategiczne, by zgubić zakon i zniszczyć jego potęgę.
  • Mocne strony: zdeterminowany, patriota, silna osobowość, nieugięty, wytrwały, wiele wymaga od siebie, odważny, nieustraszony wojownik.
  • Słabe strony: ponury, pijak.

Wypada zacząć od tego, że…

trudno charakteryzować bohatera, nie znając jego prawdziwego imienia ani nazwiska. Konrad Wallenrod to imię zabitego – prawdopodobnie przez naszego bohatera – rycerza, pod którego potem się podszywał, Walter Alf – to imię, którym nazwali go Krzyżacy, gdy został jako dziecko uprowadzony z domu…

  • Wygląd zewnętrzny: za młodu, kiedy mieszkał na Litwie w zamku Kiejstuta, gdy zdobył miłość pięknej księżniczki Aldony i spędzał u jej boku najwspanialsze chwile swojego życia, był zapewne pięknym młodzieńcem. Takim zresztą pozostał na zawsze w pamięci kochającej żony. Czytelnicy poznają go jednak jako Konrada Wallenroda, któremu maska wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego przyrosła do twarzy. Ponurego i skorego do gniewu, targanego nienawiścią i pragnieniem zemsty. Zdrajcę zdającego sobie doskonale sprawę z niemoralności swoich postępków, upijającego się z rozpaczy w swojej samotnej celi. To wszystko znalazło odbicie w zewnętrznym wyglądzie bohatera:

Bo choć jeszcze młody,
już włos miał siwy i zwiędłe jagody,
napiętnowane starością cierpienia.

  • W oczach rycerzy zakonu: Konrad Wallenrod, którego rycerze zakonu krzyżackiego wybrali na wielkiego mistrza, budził ich zastrzeżenia ze względu na swoje samotnictwo. Niechętnie brał udział w ucztach i zabawach, obojętnie słuchał pochwał, nieczuły był na niewieście wdzięki. Ponury, tajemniczy, nigdy nie widziano go wesołym. Często się zamyślał. Miał tylko jednego przyjaciela – Halbana. Najpoważniejszą wadą Wallenroda była skłonność do samotnego upijania się:

Konrad pijanej nie dzielił biesiady.
Wszakże zamknięty w swoim pokoju,
Gdy go dręczyły nudy lub zgryzoty,
Szukał pociechy w gorącym napoju;
I wtenczas zdał się wdziewać postać nową,
Wtenczas twarz jego, bladą i surową,
Jakiś rumieniec chorowity krasił;
I wielkie, niegdyś błękitne źrenice,
Które czas nieco skaził i przygasił,
Ciskały nagłych ogniów błyskawice.

  • Konrad Wallenrod i Halban: wajdelota litewski towarzyszył bohaterowi od najmłodszych lat. Był dla małego chłopca, a potem młodzieńca jedynym łącznikiem z ojczyzną. Uczył go miłości do Litwy i nienawiści do Krzyżaków. To dzięki niemu mały Walter zachował swoją litewską tożsamość, ale to przez niego wyrzekł się szczęścia u boku Aldony. Trudno nazwać relację Halbana i Konrada przyjaźnią. Litewski wajdelota wciąż podsyca w Konradzie pragnienie zemsty, ciągle przypomina mu o obowiązku wobec ojczyzny, wymusza jego działania, jest surowym i bezwzględnym sędzią – sumieniem Wallenroda. Bohater próbuje się buntować przeciw wpływowi Halbana. Co ciekawe, bunt ten przybiera postać sprzeciwu wobec własnego, tragicznego losu, sprzeciwu wobec ideału poświęcania się za ojczyznę:

Znam ja was, każda piosnka wajdeloty
Nieszczęście wróży, jak nocnych psów wycie;
Mordy, pożogi wy śpiewać lubicie,
Nam zostawiacie chwałę i zgryzoty.
Jeszcze w kolebce wasza pieśń zdradziecka
Na kształt gadziny obwija pierś dziecka
I wlewa w duszę najsroższe trucizny.
Głupią chęć sławy i miłość ojczyzny.

Płomień zemsty, rozpalony przez Halbana w sercu Konrada, doprowadził do jego samozagłady.
Trudne było życie bohatera niemającego, prócz wiernej Aldony, żadnej bratniej duszy, nikogo, kto mógłby podzielić jego zgryzoty. I nikogo, kto doceniłby jego działania. Przecież w świetle obowiązującego kodeksu rycerskiego Konrad Wallenrod był zdrajcą, a więc kimś niegodnym szacunku ani zrozumienia, kimś pogardzanym. Dlatego w jego duszy szalały burze, dlatego upiwszy się, dawał wyraz swojej wściekłości, rozpaczy, swojemu szaleństwu…

Biografia

Losy Konrada Wallenroda są bardzo zawikłane, biografia bohatera nie jest w utworze opowiedziana po kolei, czytelnik musi ją sobie rekonstruować ze strzępów rozmów, przytaczanych pieśni…

Główny bohater został w dzieciństwie, podczas bitwy, porwany przez Krzyżaków. Był za mały, aby zapamiętać, skąd naprawdę pochodził i jak nazywali się jego rodzice. Jedno tylko nie ulega wątpliwości – był Litwinem. Oto jak przedstawia te wydarzenia litewski wajdelota:

Nie wiem – rzecze młodzieniec – jaki mój ród i nazwisko
Bo dziecięciem od Niemców byłem w niewolą schwytany.
(…)
Płomień wiał po ulicach, iskry sypały się gradem,
Krzyk okropny: „Do broni! Niemcy są w mieś­cie, do broni!”
Ojciec wypadł z orężem, wypadł i więcej nie wrócił.
Niemcy wpadli do domu, jeden wypuścił się za mną,
Zgonił, porwał mnie na koń; nie wiem, co stało się dalej,
Tylko krzyk mojej matki długo, długo słyszałem.
Pośród szczęku oręża, domów runących łoskotu,
Krzyk ten ścigał mnie długo, krzyk ten pozostał w mym uchu.

Bohater wychowywał się w pałacu wielkiego mistrza krzyżackiego Winrycha otoczony troską i miłością Krzyżaka. Nazwano go Walterem Alfem. Tutaj również spotkał przyjaciela, który będzie mu towarzyszył do końca życia, a potem losy jego przekaże w pieśni przyszłym pokoleniom – pozostającego w niewoli wajdelotę litewskiego Halbana, służącego Krzyżakom za tłumacza.
Dorósłszy, Walter Alf wziął udział w krzyżackim najeździe na Kowno, wtedy, wraz z Halbanem, zdezerterował. Znalazł się na dworze wielkiego księcia litewskiego Kiejstuta. W czasie bitew ze znienawidzonymi wrogami przydała mu się znajomość krzyżackiej sztuki walki. Doceniając liczne zalety Waltera, Kiejstut oddał mu swoją córkę, piękną Aldonę, za żonę.

Chłopiec dobry, waleczny, jak ksiądz w pis­mach ćwiczony,
Mamże go z domu wypędzić? on tak potrzebny dla Litwy:
Hufce najlepiej szykuje, sypie najlepiej okopy,
Broń piorunową urządza, jeden mi stajeza wojsko.
Pójdź, Walterze, bądź zięciem moim i bij się za Litwę.

Walter żył spokojnie i dostatnio w ojczyźnie. Krzyżacy jednak coraz bardziej zagrażali Litwie. Jeden był tylko sposób, żeby ich pokonać – podstęp. W myśl nauk wajdeloty Halbana:

Wolnym rycerzom – powiadał – wolno wybierać oręże
I na polu otwartym bić się równymi siłami;
Tyś niewolnik, jedyna broń niewolników – podstępy.

Alf wyjechał z kraju. Jako giermek rycerza Wallenroda walczył w obcych krajach. Najprawdopodobniej zabił swojego pana, a potem, podszywając się pod niego, dokonał wielu głośnych czynów rycerskich. Wstąpił do zakonu krzyżackiego i doprowadził do tego, że obrano go wielkim mistrzem.

Jako wielki mistrz Konrad najpierw starał się powstrzymać zakon od wojen, rozłożyć go bezczynnością. Potem wojnę z Litwą poprowadził tak nieudolnie, że Krzyżacy ponieśli druzgocącą klęskę. Sąd kapturowy wykazał, że Wallenrod jest zdrajcą, i skazał go na śmierć. On jednak uprzedził wyrok, wypijając czarę z trucizną. W tym samym czasie zginęła Aldona, która przybyła za mężem do Malborka i kazała się zamurować w wieży jako pustelnica.

Ważne momenty w życiu Konrada Wallenroda

  • Porwanie przez Krzyżaków (był potomkiem możnego rodu litewskiego) – dzieciństwo i młodość spędzone w zakonie pod opieką wielkiego mistrza. Otrzymuje imię Walter Alf.
  • Wzbudzenie uczuć patriotycznych przez pieśń wajdeloty, poznanie własnej przeszłości. Bohater dowiaduje się w końcu, kim jest. Wajdelota budzi w nim miłość do Litwy i chęć zemsty na zakonie.
  • W czasie bitwy przechodzi na stronę litewską.Na dworze Kiejstuta, księcia litewskiego, poznaje Aldonę (córkę księcia). Zakochują się w sobie i pobierają się.
  • Przez jakiś czas żyje szczęśliwie z piękną Aldoną, ale dręczy go myśl o nieszczęściu Litwy. Po kolejnej przegranej Kiejstuta – pod Rudawą – zachęcany przez Halbana, decyduje się działać. Halban mówi mu: „Tyś niewolnik, jedyna broń niewolników – podstępy”.
  • I tak bohater decyduje się wkroczyć na drogę podstępu i złamać tym samym kodeks rycerski. Przyjmuje imię Konrad Wallenrod; pod tym imieniem walczy z Turkami i Maurami – w ten sposób zdobywa sławę nieustraszonego pogromcy niewiernych. Wstępuje do zakonu krzyżackiego, a za nim przybywa do Marienburga (Malborka) Aldona, która decyduje się wieść żywot pustelniczy, by być bliżej ukochanego i go wspierać.
  • Bohater cieszy się tak dużym szacunkiem wśród braci, że zostaje wybrany na wielkiego mistrza. I odtąd działa na niekorzyść zakonu; jego kunktatorstwo i błędne (celowo) decyzje strategiczne wyniszczają zakon. Bracia orientują się w końcu, że coś jest nie tak, i zawiązują przeciwko niemu spisek.
  • Bohater, wiedząc, co się dzieje, żegna się z Aldoną i Halbanem. Zażywa truciznę i czeka na przybycie spiskowców pragnących go zgładzić. Rzuca im w twarz dumne i szydercze wyznanie zdrady, potem umiera.

Bohater a inne postacie utworu

  • Aldona – Litwinka, córka księcia Kiejstuta, żona Konrada Wallenroda. Jest to kobieta piękna (choć na pewno pustelnicze życie pozbawiło ją urody), bardzo oddana mężowi, skłonna do poświęceń. Przybywa za mężem do Malborka i decyduje się żyć jako pustelnica, by być blisko niego. Małżonkowie często prowadzą nocne rozmowy. W ostatniej rozmowie z mężem, po propozycji wspólnej ucieczki, Aldona odmawia i w poczuciu ostatecznego zagrożenia żegnają się na zawsze. Kiedy w celi Konrada gaśnie lampa (umówiony znak – oznacza jego śmierć), kochająca Aldona również oddaje ducha. Jest symbolem miłości bez granic, poświęcenia dla ukochanego, rezygnacji z własnego szczęścia dla narodu i możliwości realizacji planów przez ukochanego. To kobieta o silnej woli i wielkim sercu.
  • Halban (wajdelota) – pieśniarz, stary Litwin pojmany przez Krzyżaków, służący przy zakonie jako tłumacz. Rozbudza w bohaterze uczucia patriotyczne, opowiada mu o Litwie – utraconej ojczyźnie i zapobiega jego zniemczeniu. Przechodzi z nim na stronę Kiejstuta i towarzyszy w późniejszych wydarzeniach. Podsuwa bohaterowi myśl o konieczności posłużenia się zdradą i podstępem w walce z zakonem („Tyś niewolnik, jedyna broń niewolników – podstępy”). Cały czas podsyca w Konradzie chęć zemsty, dodaje mu sił. To on rekonstruuje dzieje Konrada-Alfa (Powieść wajdeloty). Gdy po spełnionej misji Konrad proponuje mu wspólne samobójstwo, odmawia – chce głosić czyny Konrada, zostać jego bardem, gdyż „z tej pieśni wstanie mściciel naszych kości”.
  • Almanzor – bohater ballady Alpuhara śpiewanej przez Wallenroda. Był to wódz Maurów walczący z Hiszpanami, oblężony w zamku Alpuhara, który opanowała zaraza (dżuma). Wybiera podstęp i zjawia się w obozie nieprzyjaciół z propozycją kapitulacji Alpuhary i deklaracją zostania wasalem króla Hiszpanii. Wymienia pocałunki z wrogami na znak zawartego pokoju, a wkrótce pada w agonii. Przed śmiercią wyznaje Hiszpanom, że przybył jedynie po to, by zarazić ich dżumą i w ten sposób dokonać zemsty. Historia Almanzora to wyraźna aluzja do czynów Konrada Wallenroda.

 

Bohater a inne postacie literackie

Najwięcej wspólnego ma Konrad Wallenrod z innymi bohaterami bajronicznymi, np. z

  • Giaurem (tytułowy bohater powieści poetyckiej George’a Byrona) – nie można do końca zrekonstruować jego losow. Nie wiadomo, kim był i jak się nazywał. Również jemu zemsta nie przyniosła szczęś­cia. Po dokonanym akcie zemsty izolował się od świata.

Ponadto:

  • Grażyna (tytułowa bohaterka powieści poetyckiej Adama Mickiewicza) – tak jak Wallenrod walczy w obronie Lit­wy „w przebraniu”, podszywając się pod swojego męża.
  • Jacek Soplica – Ksiądz Robak (Pan Tadeusz Adama Mickiewicza) – w przebraniu samotnie działający na rzecz ojczyzny, przeciwko potężniejszemu wrogowi. On także kochał w młodości i nie mógł życia spędzić z ukochaną.
  • Andrzej Kmicic (Potop Henryka Sienkiewicza) – z Konradem Wallenrodem łączy go patriotyzm i działalność pod przybranym nazwiskiem. A także odsunięcie (w tym przypadku jednak tylko na jakiś czas) miłości na rzecz dobra ojczyzny.

O utworze źródłowym

Konrad Wallenrod powstał podczas pobytu Adama Mickiewicza na zesłaniu w Rosji, gdzie poeta miał możliwość z bliska poznać potęgę rosyjskiej armii i carskiego aparatu władzy. Niemalże na jego oczach stłumione zostało powstanie dekabrystów, straceni „przyjaciele Moskale”. Mickiewicz zrozumiał, że Polska nigdy nie będzie w stanie podjąć otwartej walki z carem…

Tematy, przy których można wspomnieć bohatera

  • patriotyzm,
  • Krzyżacy,
  • zdrada, podstęp, działanie nieetyczne,
  • rycerstwo, kodeks rycerski,
  • miłość,
  • bohater bajroniczny,
  • rola pieśni, słowa,
  • historia.

Ważne słowa Konrada Wallenroda

Konrad Wallenrod to, wbrew pozorom, postać bardzo skomplikowana, świadectwem tego niech będą te dwie jego wypowiedzi. Pierwsza z nich to wyznanie śmiertelnie znużonego człowieka, który w innym miejscu powie o sobie: „bo Konrad płakał, ażeby mordować”. Druga to wyraz satanicznej wręcz pychy, która ogarnia bohatera po unicestwieniu zakonu:
Ja więcej nie chcę, wszak jestem człowiekiem!

Spędziłem młodość w bezecnej obłudzie,
W krwawych rozbojach, – dziś schylony wiekiem,
Zdrady mnie nudzą, niezdolny do bitwy,
Już dosyć zemsty, – i Niemcy są ludzie.

Jam to uczynił, dopełnił przysięgi,
Straszniejszej zemsty nie wymyśli piekło.
(…)
Ja to sprawiłem; jakem wielki, dumny,
Tyle głów hydry jednym ściąć zamachem!
Jak Samson jednym wstrząśnieniem kolumny
Zburzyć gmach cały, i runąć pod gmachem!

Dzieło

Konrad Wallenrod

Autor

Adam Mickiewicz

Czas i miejsce akcji

Akcja dzieje się na Litwie i w Prusach w latach 90. XIV w. (w 1391 r. Konrad Wallenrod kandyduje na stanowisko wielkiego mistrza) – Mickiewicz zastosował poetykę maski i kostium historyczny ze względu na cenzurę rosyjską.

Co to za typ bohatera?

  • Bohater bajroniczny.
  • Bohater, który poświęca zasady kodeksu rycerskiego na rzecz metod spiskowca.
  • Bohater, który poświęca życie osobiste dla ojczyzny (rozstaje się z młodą i piękną żoną).
  • Bohater o dwóch tożsamościach – Walter Alf i Konrad Wallenrod.
  • Bohater, który udaje sprzymierzeńca wroga; zostaje mistrzem zakonu krzyżackiego.

Pojęcia związane z tym bohaterem

Makiawelizm – włoski filozof renesansowy, Niccoló Machiavelli, w traktacie politycznym pt. Książę sformułował prawa, jakimi powinien kierować się władca. Nie powinien on zbytnio przejmować się poddanymi (ich wdzięczność i sympatia trwają krótko…), lecz kierować się dobrem państwa. Każdy środek, o ile przyczyni się do dobra ojczyzny, jest do przyjęcia – można oszukiwać, kraść, mordować, dopuszczać się zdrady – byle w słusznym celu. A owym słusznym celem, przypomnijmy, jest dobro państwa. To Machiavelli jest autorem znanej wszystkim zasady, że cel uświęca środki. Namawiał on władców do tego, by wykształcili w sobie cechy lwa (potęgę, moc, królewskość, wzbudzanie strachu i podziwu) i lisa (spryt, podstępność, dwulicowość). Dziś makiawelizmem nazywamy postawę cyniczną i obłudną.

Bohater bajroniczny – wzorzec bohatera ukształtowany przez dzieła Byrona, takie jak Korsarz czy Giaur.

Cechy bohatera bajronicznego:

  • Jest tajemniczy, skryty, zamknięty w sobie.
  • Nie znamy jego całej biografii – poznajemy tylko wycinki jego historii.
  • Jest namiętny, dumny, izoluje się od świata.
  • Całe życie podporządkowuje jednemu celowi, np. wyzwoleniu ojczyzny, pomszczeniu ukochanej.
  • Jest skłócony ze światem.
  • Działa samotnie.

Walenrodyzm – termin pochodzi od nazwiska tytułowego bohatera powieści poetyckiej Adama Mickiewicza i określa postawę etyczną tego bohatera. Składniki tej postawy to tragiczny wybór moralny, wybór metod działania „przeciw sumieniu”, dokonanie nieetycznego wyboru (maski i zdrady, lisa i lwa, celu uświęcającego środki). A wszystko to dla uratowania ojczyzny, rozumianej jako najcenniejsza wartość dla bohatera romantycznego. Innymi słowy, jest to dążenie do pięknego, wzniosłego celu metodami niegodnymi rycerza i człowieka honoru. To poświecenie własnych zasad moralnych dla dobra ojczyzny. Gdy wróg jest silniejszy (militarnie, liczebnie itd.), inne metody mogą zawieść i pozostaje ta jedna – „podstępy i zdrada”. Bohater bajroniczny, który działał w przebraniu, był zmuszony wyrzec się osobistego szczęścia (żony, rodziny itd.). Taka kreacja bohatera wydobywała rozdźwięk między etosem rycerskim a metodami działania spiskowca – był to bolesny rozdźwięk – bohater, który decydował się na naśladowanie Wallenroda, tracił nie tylko szczęście osobiste, ale i honor. Mówiąc o walenrodycznych bohaterach, często zadajemy sobie pytanie „zdrajca czy bohater?”.

Powieść poetycka – gatunek ukształtowany w romantyzmie, powstały z połączenia elementów epickich i lirycznych. Jest to rozbudowany utwór wierszowany, którego fabuła jest dramatyczna, pełna nagłych zwrotów akcji i niespodzianek, a sposób opowiadania zsubiektywizowany. Narrator nie był wszechwiedzący – niejednokrotnie przyznawał się do swojej niewiedzy na temat przyszłości bohatera czy „dziury” w jego losach. Zwracał się wprost do czytelnika i otwarcie komentował postawę bohatera.Cechy charakterystyczne powieści poetyckiej:

  • Luźna i fragmentaryczna kompozycja, pełna niedomówień, „dziur” i zagadek.
  • Opowieść obfituje w luki i zakłócenia chronologii zdarzeń (inwersja czasowa, retrospekcje) – np. najpierw dowiadujemy się o wyborze Konrada (Alfa) na wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego, a dopiero potem poznajemy historię jego dzieciństwa i młodości.
  • Następuje zerwanie z łańcuchem przyczynowo-skutkowym, czego skutkiem jest epizodyczność budowy. Kolejna scena wcale nie musi być logicznym następstwem poprzedzającej ją sceny.
  • Cechą powieści poetyckiej jest synkretyzm rodzajowy, czyli mieszanie różnych stylów, rodzajów, gatunków (powieści, pieśni, ballady itd.).
  • Niezwykła sceneria – np. kraje Wschodu, średniowieczne zamki i lasy.

Za twórcę powieści poetyckiej uważany jest Walter Scott (Pani jeziora), jednak autorem najwybitniejszych powieści poetyckich był George Byron (Giaur, Korsarz, Narzeczona z Abydos). To właśnie on wprowadził do tego typu utworów orientalną scenerię i nowy typ bohatera – bohatera bajronicznego (człowieka o tajemniczej biografii, skłóconego ze światem, samotnika, owładniętego silnymi namiętnościami, mrocznego i raczej ponurego).

Powieści poetyckie – często wzorowane na stylu Byrona – powstawały również w Polsce. Będą to np. (obok Konrada Wallenroda Adama Mickiewicza): Maria Antoniego Malczewskiego, Zamek kaniowski Seweryna Goszczyńskiego, Arab i Żmija Juliusza Słowackiego.
Był to gatunek silnie związany z poetyką romantyzmu. Schyłek romantyzmu stanowił więc granicę jego rozwoju.

Konrad Wallenrod symbolizuje:

  • bohatera bajronicznego,
  • bohatera walenrodycznego,
  • bohatera działającego w masce, w przebraniu, pod innym nazwiskiem,
  • patriotę, który wybiera metody zdrajcy,
  • bohatera, który dla idei poświęcił własne szczęście (życie z ukochaną Aldoną),
  • bohatera o dwóch tożsamościach.

Zobacz:

Przedstaw dzieje Konrada Wallenroda

Na czym polegał tragizm Konrada Wallenroda?

Wallenrod – rycerz, patriota, mąż. Na czym polega jego tragizm?

Rola poezji w życiu narodu według Konrada Wallenroda.

Konrad Wallenrod – narodowy bohater czy zdrajca? Twoja ocena postaci.

Charakterystyka Konrada Wallenroda

Konrad Wallenrod – praca domowa

Czy w trudnych chwilach trzeba „być lisem i lwem”? Czy cel uświęca środki? Konrad Wallenrod jako opowieść o ciemnych stronach ludzkiej moralności.

Konrad Wallenrod Adama Mickiewicza

Wskaż w postaci Konrada typowe cechy bohatera romantycznego.

Wallenrod – rycerz, patriota, mąż. Na czym polega jego tragizm?