1. Miejsca akcji Lalki to:
a) Warszawa, Berlin, Moskwa
b) tylko Warszawa
c) Warszawa, Paryż i Zasławek
d) Warszawa i podwarszawskie miejscowości
1. Odpowiedź: c)
Komentarz:
Zasadnicza akcja najsłynniejszej polskiej powieści pozytywistycznej rozgrywa się w Warszawie. Interesujący jest realizm w opisie miasta. Do dziś można odnaleźć konkretne adresy, pod którymi mieszkali bohaterowie powieści Prusa. W utworze mowa jest o wielu miejscach stolicy: Łazienkach, Powiślu, ulicach: Miodowej, Krakowskim Przedmieściu i wielu innych. Wokulski podróżował nie raz, ale Prus tylko dwukrotnie pokazuje nam go w innych, niż warszawskie, realiach. Raz w Zasławiu, w majątku baronowej Zasławskiej i raz w Paryżu, kiedy to Wokulski spotyka się z profesorem Geistem.
2. Który z bohaterów Lalki brał udział w Wiośnie Ludów?
a) Tomasz Łęcki
b) Ignacy Rzecki
c) Stanisław Wokulski
d) Julian Ochocki
2. Odpowiedź: b)
Komentarz:
W Wiośnie Ludów brał udział Ignacy Rzecki, Wraca on do tych wydarzeń w swoim pamiętniku. Wspomina wydarzenia z 1848 roku z Węgier oraz swojego przyjaciela Augusta Katza. Rzecki poprzez swój pamiętnik jest drugim narratorem w Lalce, narratorem bardzo interesującym, bo posiadającym często szczególny punkt widzenia. Dzięki jego relacjom poznajemy wydarzenia z przedakcji powieści. Poznajemy biografię nie tylko jego, ale też Stanisława Wokulskiego
3. Scena zabawy Rzeckiego lalkami z wystawy nawiązuje do słynnego:
a) toposu świata-teatru (theatrum mundi)
b) toposu homo-viator
c) motywu vanitas
d) mitu prometejskiego
3. Odpowiedź: a)
Komentarz:
Scena zabawy Rzeckiego lalkami z wystawy sklepu Wokulskiego pojawia się w powieści dwukrotnie i stanowi swoistą klamrę spinającą utwór. Rzecki nakręca mechaniczne zabawki i obserwuje ich schematyczne ruchy. Wreszcie stwierdza: Marionetki!… Wszystko marionetki!… Zdaje im się, że robią, co chcą, a robią tylko, co im każe sprężyna, tak ślepa jak one… Są to słowa odnoszą się nie tylko do zabawek, ale także do świata ludzi. Słowa starego subiekta sugerują, że ludzie są marionetkami podporządkowanymi nieznanej sile wyższej, która pociąga za sznurki. Motyw ten – świata jako teatru, pojawiał się już wcześniej w literaturze, m.in. we fraszkach Kochanowskiego (Człowiek boże igrzysko) i u Szekspira (słynny monolog głównego bohatera Makbeta).
4. W Lalce występuje narrator:
a) pierwszoosobowy
b) trzecioosobowy, wszystkowiedzący
c) żaden z powyższych
d) pierwszoosobowy i trzecioosobowy, wszystkowiedzący
4. Odpowiedź: d)
Komentarz:
Narracja w Lalce jest bardzo ciekawa. Jej główną warstwę stanowi trzecioosobowy narrator auktorialny, wszystkowiedzący. Pochodzi on spoza świata przedstawionego w powieści. Natomiast drugą, nie mniej ważną i nie mniej interesującą warstwę narracji stanowi pamiętnik Rzeckiego. Stary subiekt opisuje wydarzenia z własnej, często odmiennej perspektywy. Zdarza się, że błędnie interpretuje jakieś wydarzenia (wątek z panią Stawską) i wprowadza do powieści wydarzenia spoza właściwej akcji utworu. Dzięki tej pierwszoosobowej narracji poznajemy przeszłość nie tylko samego autora pamiętnika, ale także jego przyjaciela i pracodawcy – Wokulskiego. Wprowadzenie do utworu dwóch narratorów sprawia, że rzeczywistość powieściowa staje się wielowymiarowa, a przez to bardziej interesująca.
5. Szuman to:
a) jeden z subiektów w sklepie Wokulskiego
b) lekarz – przyjaciel Wokulskiego
c) arystokrata, konkurent do ręki Izabeli Łęckiej
d) młody naukowiec
5. Odpowiedź: b)
Komentarz:
Szuman to jeden z przyjaciół Wokulskiego, lekarz, Żyd, stary kawaler. Mają z Wokulskim wspólną przeszłość – poznali się na Syberii, obaj zesłani po powstaniu styczniowym. Wokulski lubi zasięgać jego rad w trudnych sprawach.. To Szuman właśnie jest autorem celnej charakterystyki Wokulskiego: Stopiło się w nim, dwu ludzi: romantyk sprzed roku sześćdziesiątego i pozytywista z siedemdziesiątego. Te słowa lekarza stały się inspiracją dla polonistów: prawie każdy musiał napisać w swoim życiu rozprawkę na nieśmiertelny temat: Wokulski: romantyk czy pozytywista?
6. Które z wydarzeń nie pochodzi z życiorysu Wokulskiego?
a) udział w powstaniu styczniowym
b) przynależność do kół naukowych na Syberii
c) śmierć żony
d) uzależnienie od hazardu
6. Odpowiedź: d)
Komentarz:
Akcja powieści rozpoczyna się w roku 1878, ale poznajemy losy bohaterów o wiele lat wstecz, dzięki pamiętnikowi starego subiekta. Rzecki opisuje nie tylko swoje życie, ale też losy Stanisława Wokulskiego: udział w powstaniu styczniowym, zesłanie na Syberię i prowadzoną tam działalność naukową, ślub z Małgorzatą Minclową, jej śmierć. Natomiast nie ma ani słowa w pamiętniku, ani w zasadniczej części ksiażki o uzależnieniu od hazardu. Nie o wszystkich wydarzeniach jest w książce mowa jasno i wprost, niektóre informacje są podane mimochodem, w sposób zawoalowany. Trzeba się wczytać!
7. Tytuł powieści Lalka pochodzi od…
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
7. Odpowiedź:
Tytuł powieści pochodzi od procesu o lalkę.
Komentarz:
Interpretacja tytułu nie jest do końca jednoznaczna i istnieje kilka jej wersji. Ale na powyższą inspirację wskazywał sam autor. Taki proces, wprowadzony przez Prusa do powieści, miał naprawdę miejsce w ówczesnej Warszawie. Wspomina o nim Prus w swoich Kronikach. Sugeruje się, że to Izabela Łęcka jest tytułową bohaterką powieści – lalką, a więc postacią pustą, bez serca, bez uczuć. Nie jest to jednak interpretacja właściwa – ocena tej bohaterki nie jest w powieści tak jednoznacznie negatywna. Często wskazuje się również na scenę zabawy Rzeckiego lalkami ze sklepowej wystawy jako klucz do interpretacji tytułu powieści.
8. Niewielkie rozmiary, rygoryzm formalny, jednowątkowość i dobitnie zaznaczony punkt kulminacyjny to charakterystyczne cechy:
a) powieści
b) noweli
c) opowiadania
d) pamiętnika
8. Odpowiedź: b)
Komentarz:
We wszystkich wymienionych w pytaniu ósmym punktach mamy do czynienia z gatunkami prozy. Często pojawiają się kłopoty, gdy trzeba odróżnić nowelę od opowiadania. Te dwa gatunki łączą niewielkie rozmiary, ale opowiadanie ma znacznie swobodniejszą budowę. Natomiast nowela ma ściśle określony układ z punktem kulminacyjnym i jednowątkową budową. Często pojawia się w noweli motyw sokoła, czyli centralny motyw utworu, wokół którego zbudowana jest cała akcja.
9. W jakiej relacji z bohaterami Kamizelki pozostaje narrator?
a) jest handlarzem starzyzną
b) jest sąsiadem bohaterów i ich obserwatorem
c) pozostaje na zewnątrz świata przedstawionego
d) jest ich przyjacielem
9. Odpowiedź: b)
Komentarz:
Narrator w nowelce Prusa (kamizelka stanowi wyraźny motyw sokoła) jest pierwszoosobowy. Nie jest wszystkowiedzący, ponieważ pozostaje w świecie przedstawionym utworu. Jest sąsiadem małżeństwa i ich obserwatorem. Jest też osobą, która kupiła kamizelkę głównego bohatera po jego śmierci i wyprowadzce jego żony.
10. Które z poniższych tytułów to wyłącznie utwory Bolesława Prusa:
a) Dobra Pani, Kamizelka, Miłosierdzie gminy
b) Powracająca fala, Mendel Gdański, Katarynka, Antek, Z legend dawnego Egiptu
c) Kamizelka, Emancypantki, Przygoda Stasia
10. Odpowiedź: c)
Komentarz:
Umiejętność przyporządkowania tytułu do autora i odwrotnie, jest po prostu niezbędna. Niestety, nie jest to łatwa sprawa w przypadku literatury okresu pozytywizmu wobec ogromnej liczby tytułów nowelek i opowiadań. Ale nie ma na nie innej rady, jak… zapamiętać.
11. Język ezopowy to:
a) język aluzji, niedomówień, przemilczeń
b) język wyższych sfer w powieści Orzeszkowej – między innymi Zygmunta Korczyńskiego
c) niezrozumiała dla Korczyńskich mowa chłopów
d) aluzja do bajkowych kłamstw Teofila Różyca
11. Odpowiedź: a)
Komentarz:
Język ezopowy to język aluzji, niedopowiedzeń, przemilczeń, alegorii. Nazwa pochodzi od imienia starożytnego pisarza Ezopa. Orzeszkowa zastosowała w Nad Niemnem mowę ezopową w odniesieniu do powstania styczniowego. W czasach, kiedy ukazała się ta powieść, nie można było o powstaniu mówić wprost ze względu na rosyjską cenzurę. Dlatego w utworze nie pada nazwa: powstanie styczniowe, jest ono jednak cały czas obecne, poprzez pamięć o nim i motyw mogiły powstańczej. W powieści używa się nazwy czasy wielkiego pożaru.
12. Pierwotnie Nad Niemnem miało nosić tytuł:
a) Dwie mogiły
b) Mezalians
c) Bohatyrowicze
d) Echa powstańcze
12. Odpowiedź: b)
Komentarz:
Według pierwotnego zamysłu pisarki miał powstać romans obyczajowy kreślący historię miłości panny z dworu i schłopiałego szlachcica z zaścianka. Dlatego najpierw dzieło miało nosić tytuł: Mezalians. Dopiero w trakcie pracy nad utworem, powieść rozrosła się do rozmiarów epopei przedstawiającej obraz życia polskiego na kresach.
13. Marta Korczyńska jest dla Justyny:
a) babką
b) ciotką
c) dalszą krewną
d) nie są spokrewnione
13. Odpowiedź: c)
Komentarz:
Justyna Orzelska jest krewną Korczyńskich, a więc także Marty Korczyńskiej. Matka Justyna była z domu Korczyńska, a jej ojciec (czyli dziadek Justyny) i ojciec Marty byli braćmi. Koligacje i stosunki rodzinne w utworze Orzeszkowej są dość istotną sprawą, warto więc jeszcze dodać, że nieżyjącym już seniorem rodu był Dominik Korczyński, który miał trzech synów: Stanisława, ojca Marty i dziadka Justyny. Stanisław zaś był ojcem Andrzeja, Dominika, Benedykta i Jadwigi (z męża Darzeckiej).
14. Z jakimi wydarzeniami wiążą się dwie mogiły z Nad Niemnem?
14. Odpowiedź:
Jedna mogiła wiąże się z historią o Janie i Cecylii – protoplastach rodu Bohatyrowiczów, a druga z powstaniem styczniowym.
Komentarz:
Dwie mogiły to centralne motywy w Nad Niemnem. Nie bez powodu, to właśnie te fragmenty, w których jest o nich mowa, zostały umieszczone w spisie lektur do matury (poziom podstawowy). Te dwa miejsca wiążą się w nadniemeńskiej przestrzeni z polskością, tradycją, szacunkiem dla przodków i historii. Obydwa te miejsca pamięci Justynie pokazuje Jan Bohatyrowicz.
15. Co łączy w powieści Orzeszkowej: Bolesława Kirłę, Zygmunta Korczyńskiego, Emilię Korczyńską i Teofila Różyca?
a) wszyscy są potomkami Jana i Cecylii
b) każdy z nich pochował w mogile powstańczej kogoś bliskiego
c) nic ich nie łączy
d) są bohaterami negatywnymi, ponieważ nie szanują etosu pracy
15. Odpowiedź: d)
Komentarz:
Wszystkie postaci utworu można podzielić na dwie przeciwstawne grupy. Kryterium tego podziału jest stosunek bohaterów do pracy, ponieważ ona stanowi w Nad Niemnem główną wartość. Można mówić o kulcie pracy, która nobilituje i uszlachetnia. Wymienieni w pytaniu piętnastym bohaterowie Orzeszkowej są postaciami negatywnymi, ponieważ unikają pracy, są próżniakami. Inni bohaterowie, tacy jak: Jan i Anzelm Bohatyrowiczowie, Witold, Justyna, Marta są godni naśladowania, ponieważ praca przynosi im nie tylko chleb, ale też zdrowie, ład moralny, satysfakcję i szczęście.
16. Jakie wydarzenia historyczne obecne są w przedakcji powieści Orzeszkowej Nad Niemnem?
a) powstanie kościuszkowskie
b) koronacja Władysława Jagiełły
c) powstanie styczniowe
d) koronacja cara Mikołaja I
16. Odpowiedź: c)
Komentarz:
Powstanie styczniowe i pamięć o nim są cały czas obecne w utworze. Stosunek do powstania to kolejny wyznacznik wartościujący bohaterów powieści. W mogile powstańczej leżą ciała poległych w roku 1863. W powstaniu brali udział przedstawiciele obu zwaśnionych rodów: Korczyńskich i Bohatyrowiczów. Poległ wówczas między innymi ojciec Jana Bohatyrowicza – Jerzy oraz ojciec Zygmunta Korczyńskiego, brat Benedykta – Andrzej.
17. Co łączy następujące utwory: Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej, Noce i dnie Marii Dąbrowskiej, Pana Tadeusza Adama Mickiewicza?
a) pochodzą z tej samej epoki
b) akcja rozgrywa się w tym samej okolicy
c) mamy do czynienia z podobnym typem głównego bohatera
d) ukazują specyfikę życia w polskim dworku
17. Odpowiedź: d)
Komentarz:
Wszystkie trzy wymienione utwory: Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej, Noce i dnie Marii Dąbrowskiej, Pana Tadeusza Adama Mickiewicza ukazują specyfikę życia w polskich dworkach szlacheckich. To jeden z bardzo ważnych motywów naszej narodowej kultury i szlacheckiej tradycji. Do mitu polskiego dworku nawiązywali także między innymi: Stefan Żeromski w Przedwiośniu, Witold Gombrowicz w Ferdydurke oraz Czesław Miłosz w Dolinie Issy.
18. Romuald Traugutt z utworu Gloria victis, to postać:
a) historyczna
b) mityczna
c) legendarna
d) fikcyjna
18. Odpowiedź: a)
komentarz:
Romuald Traugutt to postać historyczna, przywódca powstania styczniowego, który został aresztowany przez carskie władze i skazany na śmierć przez powieszenie wraz z czterema współtowarzyszami. Został stracony 5 sierpnia 1864 roku w warszawskiej Cytadeli. Postać ta była bliska Elizie Orzeszkowej, ponieważ przez jakiś czas ukrywała ona bohatera w majątku swojego męża – Piotra Orzeszki.
19. Co oznacza tytuł noweli Orzeszkowej: Gloria victis?
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
19. Odpowiedź:
Tytuł noweli Orzeszkowej oznacza z łaciny: chwała zwyciężonym.
Komentarz:
Słowa te stanowią zaprzeczenie rzymskiemu hasłu: vae victis (biada zwyciężonym). Orzeszkowa chciała poprzez taki właśnie tytuł podkreślić fakt, że pomimo poniesionej klęski, powstanie styczniowe było potrzebne, a śmierć jego uczestników nie była niepotrzebną ofiarą.
20. Które z poniższych utworów są wyłącznie autorstwa Orzeszkowej?
a) Dobra Pani, Kamizelka, Tadeusz, A…B…C…
b) Nad Niemnem, Rozdzióbią nas kruki, wrony…, Nasza szkapa
c) Gloria victis, Dobra Pani, Marta, Pan Graba
d) Dobra Pani, Nad Niemnem, Latarnik
20. Odpowiedź: c)
Komentarz:
Tutaj znów należy wykazać się encyklopedyczną wiedzą. Pamiętaj, że jeśli nie znasz wszystkich utworów, staraj się znaleźć odpowiedź na takie pytanie metodą eliminacji. Punkt a) odpada z powodu znanej Ci świetnie Kamizelki Prusa, w punkcie b) zaplątało się opowiadanie Żeromskiego, a w punkcie d) znalazł się Latarnik Sienkiewicza. Te utwory powinieneś mieć w pamięci. I w ten sposób zakreśliłeś prawidłową odpowiedź, nie mając wcześniej pojęcia, że Orzeszkowa napisała Martę i Pana Grabę.
Zobacz: