DWUDZIESTOLECIE MIĘDZYWOJENNE

Czas pomiędzy wojnami: 1918 (koniec I wojny światowej) – 1939 (początek II wojny światowej)

  • Fascynacja autem, kinem, samolotem
  • W sztuce panują nowatorskie pomysły, różne od wszystkiego, co było.
  • W literaturze króluje awangarda.
Cywilizacja i nauka
  • Albert Einstein ogłosił teorię względności. Jeśli wszystko jest względne, czas, przestrzeń, to nie ma nic pewnego. Człowiek odczuwa niepokój.
  • Energia promieniotwórcza, atomu, rozbicie – ważne wydarzenia w fizyce. Zbudują współczesny świat.
  • Pierwszy przekaz telewizyjny przez Atlantyk (1928).
  • Odkrycie penicyliny (1929) – początek kariery antybiotyków, przełom w medycynie.
  • Rozwój kinematografii – lata 20.; pierwszy film dźwiękowy – lata 30. – filmy Charlie Chaplina, pierwszy festiwal filmowy w Wenecji. Rok 1928 – pierwszy film animowany z Mickey Mouse Disneya.

Sztuka

Zobaczyć świat inaczej!
Stworzyć świat od nowa!
Nie ma jednego wzorca piękna!

Abstrakcjonizm

– kształty i plamy barwne już zupełnie nie muszą odpowiadać rzeczywistości (odbiegają, abstrahują od rzeczywistych przedmiotów).

Kubizm

– (od kub – kostka, sześcian).
Kierunek artystyczny, w którym kształty sprowadzane są do form geometrycznych. Cel – ująć model w nową formę, stworzyć od nowa.

Surrealizm

– dąży do uwolnienia wyobraźni artysty, wydobycia sfer nieświadomych – poetyka snu, halucynacji, majaków i koszmarów.

Ważne wydarzenia w historii

  • I wojna światowa (1914-1918)
  • Polska odzyskała niepodległość (11 XI 1918)
  • Rewolucja październikowa (1917)
  • Powstanie Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich – komunistycznego państwa w granicach Europy.
  • Stalinizm – jeden z totalitarnych ustrojów epoki.
  • Wielki kryzys (od 1929) Krach na nowojorskiej giełdzie, bezrobocie, nędza – trudności gospodarcze ogarniają też kraje Europy. Dla większości ludzi kryzys oznaczał jednak brak pracy
    i biedę. Długie lata trwało wyprowadzanie gospodarki z kryzysu. Temat odbił się w literaturze, filmie, kulturze.
  • Rozwój faszyzmu – totalitaryzm faszystowski
    • 1922 – władzę we Włoszech przejął Benito Mussolini.
    • 1933 – kanclerzem Niemiec został Adolf Hitler.
    • 1935 – Żydzi zostali pozbawieni praw politycznych.
    • 1938 – przyłączenie Austrii do Niemiec.

Złe dziedzictwo – totalitaryzm

Państwo totalitarne to kraj, w którym jednostka jest całkowicie podporządkowana systemowi.
W XX-leciu powstały dwa warianty totalitaryzmu:

  • komunistyczna Rosja
  • nazistowskie Niemcy

Cechy państwa totalitarnego

  • Rządy sprawuje jedna wiodąca partia polityczna.
  • Władza scentralizowana jest w jednym ręku, przywódca otoczony kultem.
  • Terror usprawiedliwia ideologia obowiązująca obywateli.
  • Następuje militaryzacja życia – społeczeństwo działa w organizacjach, na straży porządku stoi podporządkowane władzy wojsko i policja.
  • Życie obywateli poddane jest wszechogarniającej kontroli – odstępstwa natychmiast karane, za czym idzie system więzień i odpowiednio skonstruowanych paragrafów prawnych.

Skutki totalitaryzmu

  • Strach, nepotyzm, donosicielstwo w życiu społecznym.
  • Zanik demokracji i totalne ograniczenia wolności człowieka (upodlenie jednostki ludzkiej).
  • Obozy pracy – łagry sowieckie, niemieckie obozy koncentracyjne.
  • Przemoc, autorytaryzm władzy.
  • Podporządkowanie systemowi i propagandzie sztuki, kultury, doktryn filozoficznych.

Oni stworzyli totalitaryzm

Józef Stalin

Po śmierci Lenina (1924) niepodzielny przywódca Rosji Radzieckiej. Odpowiedzialny za zbrodnie stalinizmu, łagry, tortury, prześladowania. W II wojnie światowej po stronie koalicji hitlerowskiej – co doprowadzi do powojennego podziału Europy na dwa bloki ustrojowe.

Adolf Hitler

Twórca NSDAP, od roku 1933 kanclerz Niemiec. Odpowiedzialny za zbrodnie faszyzmu i II wojnę światową, masową eksterminację i pogrom Żydów.

Benito Mussolini

Przywódca faszystowskiej partii we Włoszech, od roku 1922 premier Włoch, w II wojnie światowej sojusznik Hitlera.

Literatura
Proza

  • Powieść epitafium XIX wieku
    W poszukiwaniu straconego czasu Marcela Prousta
  • Powieść strumienia świadomości
    Ulisses Jamesa Joyce’a
  • Powieść parabola
    Proces Kafki
  • Powieść-fresk (połączenie realizmu z wątkami baśniowymi i fantastycznymi)
    Mistrz i Małgorzata Michaiła Bułhakowa
  • Powieść – panorama społeczeństwa
    Czarodziejska góra Tomasza Manna
  • Nurt sag rodzinnych popularnych w ówczesnej literaturze:
    Buddenbrookowie Manna
Poezja

  • Futuryzm – nurt nakierowany na przyszłość, odrzucający przeszłość. Temat główny: miasto, maszyna, technika, szybkość i nowoczesność.
  • Awangarda poetycka – nurt francuski reprezentowany przez Guillaume’a Apollinaire’a – piewcę „nowej poezji”. Ma być ona aktem twórczym i powołać do istnienia nowy świat, a ponieważ stwarza rzeczy nieistniejące – poecie przysługuje pełna i nieograniczona wolność twórcza.
  • Dadaizm – skrajny kierunek w awangardowej poezji, wyrażający bunt przeciw światu i systemom. Wiersze „dada” – jak sylaby niemowlęcia, składać się miały z przypadkowo złożonych sylab lub słów.
  • Nadrealizm – materią poezji mają być luźne skojarzenia, obrazy z podświadomości – potok obrazów, gra skojarzeń, halucynacje, wyobraźnia.
  • Neoklasycyzm – oparty na ideale czystej poezji, czyli niezależnej od treści życiowej, intelektualnej, pełnej aluzji filozoficznych w formie nawiązywania do klasycznych wzorców. Poetą francuskim tego nurtu był Paul Valéry, a angielskim – Thomas Eliot.