Stereotypy kobiecości w literaturze dwóch różnych, odległych czasowo epok. Rozważ problem na wybranych przykładach.

Strategie wstępu

  • Co to jest stereotyp kobiecości? (jak rozumieć to pojęcie?) Funkcjonujący w świadomości społecznej skrótowy, uproszczony i zabarwiony wartościująco obraz rzeczywistości odnoszący się do kobiet, utrwalony jednak przez tradycję i nieulegający zmianom; szablon (definicja słownikowa).
  • Po co są stereotypy? Stereotypy pozwalają ocenić i zrozumieć otaczającą nas rzeczywistość. Pokazują zmiany, jakie zaszły w świecie lub ich brak. Prezentują dobre i złe cechy typowych postaw. Wybór zostawiają nam.

 

Strategie rozwinięcia

  • Różne stereotypy kobiecości zależne od epok, w jakich występowały – Szymborska, Kobiety Rubensa.
  • Stereotyp kobiecości w antyku – kobieta silna, posiadająca własne zdanie, niezależna, odważna, wierna swym zasadom, gotowa do miłości i poświęcenia – Antygona z dramatu Sofoklesa, Amazonki, Demeter, Penelopa, Andromacha (postacie mitologiczne).
  • Stereotyp kobiecości w XX wieku – Barbara Niechcicowa, Agnieszka (z powieści Dąbrowskiej Noce i dni); bohaterki opowiadań Nałkowskiej ze zbioru Medaliony: Dno, Przy torze kolejowym i Dwojra Zielona; Pilar z powieści Coelho – Na brzegu rzeki Piedry usiadłam i płakałam… – silne, uczuciowe, ambitne.
  • Porównanie stereotypów – pozornie zewnętrznie niepodobne, choć gdyby przyjrzeć się Atenie Partenos Fidiasza czy Afrodycie z Knidos Praksytelesa, można się przekonać, że podobne do nich wizerunki kobiet widzimy codziennie na plakatach, billboardach, w telewizji i kinie – zgrabna szczupła sylwetka, regularne rysy, piękne włosy.

 

Strategie zakończenia

  • Kobiety w związku ze zmianą warunków historycznych i życiowych, także w związku ze zmianą strojów, próbują zmienić swoją osobowość, swoją ekspresję. Szymborska Nic dwa razy się nie zdarza, Portret kobiecy.
  • Psychika kobiety pozostaje od wieków niezmienna i jako najważniejszy element natury kobiecej ma istotny wpływ na stereotyp kobiecości, który mimo upływu czasu nie ulega wielu zmianom, ma więc wymiar uniwersalny.

Postawa i osobowość Antygony fascynuje nadal artystów:

  • Antygona Jeana Anouilha,
  • Antygona Helmuta Kajzara,
  • Antygona w Nowym Jorku Janusza Głowackiego.

 

Pytania do dyskusji

Uzasadnij swój wybór tematu i omów proces przygotowywania się do prezentacji (zapoznaj nas bliżej z Twoim warsztatem pracy i podziel się trudnościami, które napotkałeś).

Proponowana odpowiedź
Rola kobiety we współczesnym świecie jest istotna.
Warto przyjrzeć się stereotypowi kobiety naszych czasów, aby móc się do niego ustosunkować i świadomie go kształtować. W pracy na powyższy temat przydatne są kobiece autobiografie, utwory liryczne pisane przez kobiety, a także inne teksty kultury poświęcone kobiecym bohaterkom. Trudnością dla osoby opracowującej temat jest charakterystyczna dla współczesnych kobiet skrytość, a nawet granie wielu życiowych ról, które utrudniają odkrycie prawdziwej natury.
Zaprezentuj swój ideał kobiecości i porównaj go ze stereotypem obecnym we współczesnej kulturze.

Którą epokę wybrałbyś jako przykład czasów prezentujących stereotyp kobiety najbardziej różniący się od współczesnego? Uzasadnij swoje zdanie, odwołując się do konkretnego przykładu z literatury.

Proponowana odpowiedź
Romantyzm stworzył dwa bardzo typowe wizerunki kobiet: eteryczną kochankę (Maryla z utworów Mickiewicza) i cierpiącą matkę (Matka Polka Mickiewicza, Matka z utworów Słowackiego). Współczesny stereotyp prezentuje kobietę sukcesu: zaradną, wysportowaną, no, może trochę zapracowaną i nie mającą czasu na swoje osobiste życie. Na romantyczną egzaltację, rozmowy z własną duszą, na prowadzenie bujnej korespondencji i sztambuchów (pamiętników) nie ma dziś miejsca i czasu.

Świadczą o tym liczne i modne książki biograficzne przedstawicielek świata kultury i sztuki współczesnej, np. Krystyny Jandy – Tylko się nie pchaj, Gwiazdy mają czerwone pazury, Zofii Kucówny – Zapach szminki czy Stefanii Grodzieńskiej – Już nic nie muszę. Potwierdzają ten stereotyp współczesnej kobiety wiersze Wisławy Szymborskiej, Urszuli Kozioł czy Ewy Lipskiej oraz np. dramaty Sławomira Mrożka – Tango.

Zobacz:

Kobieta – motyw literacki