Podaj przykłady środków retorycznych użytych przez Sokratesa w mowie obrończej i zilustruj je odpowiednimi cytatami. Uzasadnij ich funkcję.
• Bezpośredni zwrot do adresata:
Nie podnoście wrzasków Ateńczycy…
Więc i wy, sędziowie powinniście z pogodą i nadzieją myśleć o śmierci…
Może wam się zdaje , że i teraz mówię podobnie jak przedtem…
Funkcja: skupienie na sobie uwagi słuchacza, wzbudzenie w nim większego poczucia odpowiedzialności
• Pytania retoryczne:
Więc ten obywatel proponuje dla mnie śmierć. No, dobrze. A ja – jakąż ja mam podać ze swej strony propozycję?
A cóż odpowiada człowiekowi ubogiemu, zasłużonemu, który musi mieć wolną głowę, żeby was mógł nawracać?
A jeśli śmierć to jest jakaś podróż stąd do jakiegoś miejsca i prawdą jest to co mówią, iż tam wszyscy są umarli, jakże mogłoby większe od niej być dobro sędziowie?
Funkcja: wprowadzenie w logiczny tok rozumowania elementów emocji: np. zdziwienia, dezaprobaty, gniewu
• Wykrzyknienia:
Albo spotkać tak Orfeusza… Ileż by nie jeden dał za to!
Ani mowy, obywatele!
Funkcja: również jak w przypadku pytań nadanie wypowiedzi bardziej emocjonalnego charakteru
• Porównania:
…jak bąk z ręki boga puszczony, siadał miastu na kark
Ono [ miasto] niby koń wielki i rasowy, ale taki duży, że gnuśnieje i potrzebuje jakiegoś żądła, żeby go budziło…
Funkcja: podnoszą obrazowość tekstu i przede wszystkim wartościują
• Kolokwializmy:
I dobrze wiecie, jaki był Chefajron; jaki gorączka, do czego się tylko wziął.
… radzi byście mnie pacnąć…
A nic nie gadać i cicho siedzieć ty nie potrafisz, Sokratesie…
Funkcja: ożywienie wywodu
• Kpina, drwina, ironia:
Przecież mnie nie może w niczym zaszkodzić ani Meletos, ani Anytos. Nawet by nie potrafili!
Bo mnie się zdaje, że gorszy człowiek nie ma prawa zaszkodzić lepszemu. Pewnie, może go zabić, skazać na wygnanie, pozbawić czci i praw. Tylko że te rzeczy on pewnie uważa, i ktoś inny może, za wielkie nieszczęście, a ja zgoła nie uważam; znacznie większe nieszczęście robić to, co on teraz robi: niesprawiedliwie nastawać na życie człowieka.
Funkcja: ośmieszenie sędziów
Zobacz: