Wojny, powstania, rewolucje – temat od wieków ten sam, ale pokazywany rozmaicie. Na wybranych przykładach wykaż podobieństwa i różnice.

Przykładowy wstęp

Wszelkiego rodzaju walki, powstania, rewolucje i wojny to wdzięczny temat dla twórcy literatury. Z jednej strony nadają utworowi rys sensacyjności i przygodowości, który zapewnia zainteresowanie czytelników, z drugiej z kolei – jest świetnym sprawdzianem artystycznej maestrii pisarza. Tylko wielcy twórcy potrafią w sposób plastyczny i – co może ważniejsze – prawdziwie przejmujący pokazywać wojenne wypadki. Wojna może być głównym tematem dzieła, może być traktowana jako tło dla innych wydarzeń czy też zmian zachodzących w psychice bohaterów. Tak naprawdę jednak ile utworów, tyle sposobów opowiadania o wojnie.

 

Proponowane rozwinięcie tematu

1. Wojna będąca okazją do ukazania bohaterstwa i waleczności poszczególnych postaci:

2. Wojna pokazywana wbrew tradycji „bohaterskiej”:

3. Wojna jako przygoda:

  • Pamiętniki Paska
  • Ogniem i mieczem, Pan Wołodyjowski, Potop Sienkiewicza

4. Wojna pokazana ironicznie, groteskowo:

  • Kandyd Woltera
  • Monachomachia, Myszeis Krasickiego
  • Zemsta Fredry
  • Przygody dobrego wojaka Szwejka Haška
  • Paragraf 22 Hellera

5. Wojna, która nie jest bezpośrednio tematem utworów literackich, ale w sposób wyraźny wpływa na wydarzenia, postawy bohaterów itd.:

6. Ludzka pycha, egoizm i chciwość jako przyczyny wojen:

7. Okrucieństwo wojny, która okazuje się wielkim pasmem zła:

  • Zamek kaniowski Goszczyńskiego
  • Nie-Boska komedia Krasińskiego
  • Popioły, Przedwiośnie Żeromskiego
  • Noce i dnie Dąbrowskiej
  • Na Zachodzie bez zmian Remarque’a
  • Rojsty Konwickiego
  • Rzeźnia numer pięć Vonneguta
  • Wielka wojna białych ludzi Zweiga
  • Pod akacjami, Sława i chwała Iwaszkiewicza

8. Utwory antywojenne – sprzeciw wobec wojny jako sposobu rozwiązywania konfliktów może być wyrażony wprost lub jedynie sugerowany (ukazanie okrucieństwa, przypadkowości i bezsensu wojen):

  • Pochwała głupoty Erazma z Rotterdamu
  • O poprawie Rzeczypospolitej Frycza Modrzewskiego
  • Psalmy przyszłości Krasińskiego
  • A jak poszedł król na wojnę Konopnickiej

 

Przykładowe zakończenie

Przedstawione przykłady dowodzą wyraźnie, że w ciągu wieków pisarze pokazywali wojnę w sposób rozmaity. Można by nawet powiedzieć, że gdyby nie wojny, historia literatury byłaby o wiele uboższa… I, co ciekawe, temat ten wciąż fascynuje miliony odbiorców, o czym świadczyć mogą chociażby wielkie produkcje filmowe ostatnich lat (np. Ogniem i mieczem, Pearl Harbor, Szeregowiec Ryan) czy… popularne zwłaszcza w kręgach młodzieżowych gry komputerowe.
Co tak przyciąga odbiorców? Okrucieństwo, które – jak potwierdzają socjolodzy – wciąż fascynuje masy? Niezwykłe przygody? Zachowanie człowieka w sytuacjach ekstremalnych? Jednej odpowiedzi z pewnością nie ma. Bez wątpienia jednak, nawet gdyby przyszło nam żyć w czasach wojen pozbawionych (na co się, niestety, nie zanosi) – twórcy kultury tego właśnie tematu z pewnością nie porzucą.

Zobacz:

Wojna – motyw

Rewolucja