Rozpatrz działania Judyma w kontekście ich celów, środków oraz wyników i zapisz w punktach.
To bardzo ciekawe zadanie, które skłania cię do zastanowienia, czego tak naprawdę chciał Judym i czy udało mu się to osiągnąć?
- Cele działań Judyma: poprawa warunków życia najniższych warstw społecznych, warunków higienicznych, odkrycia w terapii gruźlicy, budowa szpitala, zużytkowanie nieczystości wielkich miast, osuszenie stawów. Jak widać, Judym próbował zwalczyć nie tylko bezpośrednie objawy chorób, ale też ich przyczyny.
- Środki działań bohatera: ukończenie studiów medycznych, próba leczenia za darmo, artykuły, odczyty. Wspomaganie organizacji dobroczynnych. Judym próbował wciągnąć do swoich działań innych lekarzy (scena w salonie Czernisza), ale nie udało mu się to. Jego zdaniem, środkiem do celu, jaki sobie wyznaczył, jest ciągła, systematyczna praca. Właściwie to on sam stał się środkiem swoich działań, bo przecież postanowił poświęcić samego siebie i zrezygnować z prywatnego życia. Ale, zauważ, że np. posługiwał się też niecnymi środkami, np. szantażem: groził, że opublikuje artykuł o warunkach zdrowotnych w Cisach.
- I wreszcie – wyniki: nieudane próby poprawy warunków cisowskich chłopów. Odsunęli się od niego lekarze, a także zwierzchnicy w Cisach, popadł w konflikty z wieloma osobami. Tak naprawdę to rezultaty jego działań były marne, ale należy podkreślić, że Judym znajdował się dopiero na początku swojej drogi, a więc – wszystko przed nim.
Opis obrazu Pierre’a Puvis de Chavannes’a Ubogi rybak.
Chudy człowiek, a właściwie nie człowiek, lecz antropoid z przedmieścia wielkiej stolicy, obrosły kłakami, w koszuli, która się na nim ze starości rozlazła, w portkach wiszących na spiczastych kościach bioder, stał znowu przed nim ze swą podrywką zanurzoną w wodę. Oczy jego spoczywają niby to na pałąkach trzymających siatkę, a jednak widzą każdego człowieka, który przechodzi. Nie szukają współczucia, którego nie ma. Ani się żalą, ani płaczą. „Oto jest pożytek wasz ze wszystkich sił moich, z ducha mojego…” – mówią doły jego oczu zapadłych. Stoi tam ten wyobraziciel kultury świata, przerażający produkt ludzkości. Judym przypomniał sobie nawet uczucie zdumienia, jakie go zdjęło, gdy słyszał i widział wrażenie innych osób przed tym obrazem. Skupiały się tam tłumy wielkich dam, strojnych i pachnących dziewic, mężczyzn w „miękkie szaty odzianych”. I tłum ten wzdychał. Łzy ciche płynęły z oczu tych, którzy tam przyszli obarczeni łupami. Posłuszni rozkazowi nieśmiertelnej sztuki przez chwilę czuli, jak żyją i co stwarzają na ziemi.
Oto opis dokonany przez Judyma. Zauważ przy okazji, że jest napisany w mowie pozornie zależnej. Wykorzystaj go, bo jest bardzo interesujący, zauważ jednak, że bohater nie zatrzymuje się na opisie samego płótna, ale analizuje też wrażenie, jakie obraz robi na odbiorcach.
Co powinno znaleźć się we wstępie takiego wypracowania?
Zdanie na temat pochodzenia obrazu, daty namalowania, malarza. Z kolei w zakończeniu możesz dodać coś od siebie – jaki wrażenie obraz zrobił na Tobie? Albo jaką rolę odgrywa w powieści. Nie musimy chyba dodawać, że opisując obraz, musisz go mieć przed sobą!
Napisz rozprawkę: Jak oceniasz decyzję Judyma o rozstaniu z Joasią?
Rozprawka to jednak zdecydowanie najczęściej zadawana forma wypracowania w liceum. Powinieneś już mieć wprawę, ale przypomnijmy: rozprawka jak każde wypracowanie powinna mieć budowę trójdzielną: wstęp, rozwinięcie i zakończenie. Ale oprócz tego ma specyficzny układ części środkowej: powinna zawierać szereg argumentów za rozważaną tezą, postawionym problemem czy pytaniem albo szereg kontrargumentów (argumentów przeciw tezie). Większość czytelników podchodzi do decyzji Judyma bardzo emocjonalnie, dlatego często napisanie rozprawki oceniającej jego postępowanie to przelanie na papier odpowiednio uporządkowanych refleksji polekturowych.
Kartka z pamiętnika Joasi – napisz fragment, w którym Joasia rozważa decyzję Judyma.
Taki temat też może się trafić do napisania w domu czy w klasie. Co wtedy? Pisanie należy rozpocząć od… czytania. Dokładna lektura rozdziału Zwierzenia, w którym zawarty jest pamiętnik Joasi, to połowa sukcesu. Nawet jeśli wcześniej czytałeś książkę, to i tak ponowna lektura Cię nie ominie, jeśli, oczywiście, chcesz napisać dobrą pracę. Podczas lektury zwróć uwagę na formę pamiętnika, często używane określenia, styl autorki. Jak Joasia buduje zdania? Czy opisuje raczej fakty, czy skupia się na wrażeniach? Zauważ, że często stosuje opisy – przedmiotów, wnętrz. Porównaj, jak różnej długości są wpisy z poszczególnych dni. Im więcej informacji na temat stylu pamiętnika Joasi zbierzesz, tym łatwiej będzie Ci napisać wypracowanie. Kolejnym krokiem do napisania zadanego wypracowania powinna być praca Twojej wyobraźni. Postaraj się wczuć w rolę Joasi. Jak musiała się czuć? Jak oceniała decyzję Judyma? Może też była rozdarta pomiędzy zrozumieniem decyzji Judyma a żalem za utraconą miłością? Zauważ, że możesz napisać to jako gorącą, pełną żalu relację albo jak spokojne rozważania pisane po pewnym czasie z dystansem. Wybór należy do Ciebie.
Judym jako bohater tragiczny.
Co zrobić z takim tematem? Zawiera jedno lapidarne sformułowanie… Takie tematy jak ten najłatwiej jest przekształcić w pytanie: Czy Judym jest bohaterem tragicznym? I co wówczas należy napisać? Oczywiście, rozprawkę. Zbierz argumenty za i przeciw lub – jeśli masz gotową tezę i uważasz, że np. nie był takim bohaterem – argumenty uzasadniające Twoje stanowisko.
Jakie mogą być te argumenty? Może Judym był bohaterem tragicznym, bo stanął wobec klasycznego wyboru (jak Konrad Wallenrod) – szczęście osobiste czy dobro ogółu? Być może to konflikt racji na miarę konfliktu tragicznego Antygony? A może jego tragizm polegał na tym, że nie zdawał sobie sprawy, że jego problem jest wydumany i mógłby życie społecznika ze szczęściem osobistym połączyć? Nie wiedział, że nie musi rezygnować z marzeń o Joasi, domu i rodzinie? A może jego tragizm polegał na tym, że – paradoksalnie – przez to właśnie, że ciotka zabrała go z błota ulicy Ciepłej i przeniosła dzięki możliwości nauki do innej sfery, związał się z biedotą na zawsze, bo czuł się winny temu, iż jemu wiedzie się lepiej? Możesz też zająć stanowisko, że Judym nie był wcale bohaterem tragicznym, bo miał wolność wyboru, dokonał kalkulacji i uznał, że musi wybrać biednych, a tak naprawdę tragiczną postacią jest tutaj Joasia, która została postawiona wobec okrutnej decyzji Tomasza i nie miała na nią żadnego wpływu. Można spytać: po co jej w ogóle zawracał głowę?
Oczywiście, w rozprawce musi się znaleźć twoje stanowisko w tej sprawie, ale możesz skorzystać z powyższych pytań pomocniczych.
Napisz charakterystykę porównawczą Izabeli Łęckiej i Joasi Podborskiej.
Charakterystyka to rzecz banalna, charakterystyka porównawcza – już mniej. Trzeba w niej bowiem odkryć powód, dla którego zestawiono razem te właśnie, a nie inne postacie.
Jak o tym pisać?
W takiej pracy muszą znaleźć się elementy właściwe dla typowej charakterystyki, ale najważniejsze jest odnalezienie podobieństw i różnic pomiędzy bohaterkami. Warto zauważyć, że były to obdarzone niezwykłą urodą kobiety. Obydwie bohaterki istnieją w powieściach, ponieważ istnieją w nich główni bohaterowie – mężczyźni – i są ukazane na ich tle. Dlatego dobrze jest osią takiej charakterystyki uczynić porównanie ich stosunku do tych bohaterów, do tego, czym się zajmowali i co było dla nich ważne. Porównaj, jak Izabela traktowała Wokulskiego, a jak Joasia Judyma. Omów okoliczności rozstania i jaki był w nich udział obu pań. Ale ważna jest również pozycja społeczna Joasi i Izabeli (Joasia pracowała, a Izabela? Można okrutnie powiedzieć, że nie robiła nic pożytecznego). Na co jeszcze zwrócić uwagę? Warto przyjrzeć się jeszcze ich stosunkowi do sztuki, bo ten wątek jest w obydwu powieściach dość wyeksponowany i zdaje się, że może nam powiedzieć coś ważnego o bohaterkach. Koniecznie zamieść swoją ocenę obu postaci!
Napisz krótką notatkę na temat roli sztuki w powieści Żeromskiego
Niezwykle istotną rolę odgrywają w powieści dwa dzieła: antyczna rzeźba Wenus z Milo oglądana przez Judyma w Luwrze oraz obraz Pierre’a Puvis de Chavannes’a pod tytułem Ubogi rybak. Obydwa te dzieła sztuki pojawiają się już na początku utworu, Judym widział je podczas pobytu w Paryżu.
Stanowią one symbole dwóch różnych stron rzeczywistości. Antyczna rzeźba z Luwru uosabia urodę świata i wszystko to, co w nim jest piękne, harmonijne, proporcjonalne. Obraz z Ogrodu Luksemburskiego odwołuje się do rzeczywistości zgoła odmiennej – symbolizuje nędzę, poniżenie, krzywdę, cierpienie, bezradność. Dwa światy, które symbolizują dzieła, nieustannie przeplatają się w powieści, ich symbolika jest ciągle obecna w prezentacji świata przedstawionego utworu. Wszystkie ważne miejsca w powieści ukazane są na prawach kontrastu, który symbolizują te dwa dzieła sztuki: Paryż (zderzenie opisu pięknych ulic i muzeów z opisem przytułku dla bezdomnych), Warszawa (wykwintny salon doktora Czernisza – nędza ulicy Ciepłej), Cisy (luksusowe uzdrowisko – nędza chłopskich czworaków) i Zagłębie (luksusowy apartament Kalinowicza – śmierdzące nory górników). I wreszcie antynomia tych dwóch dzieł symbolizuje wybór Judyma pomiędzy miłością do Joasi, rodziną i domem a pracą na rzecz ubogiego społeczeństwa.
Rozpatrz i zapisz w punktach działania Judyma w kontekście ich celów, środków i wyników.
To bardzo ciekawe zadanie, które skłania Cię do zastanowienia, czego tak naprawdę chciał Judym i czy udało mu się to osiągnąć?
- Cele działań Judyma: poprawa warunków życia najniższych warstw społecznych, warunków higienicznych, odkrycia w terapii gruźlicy, budowa szpitala, zużytkowanie nieczystości wielkich miast, osuszenie stawów. Jak widać, Judym próbował zwalczyć nie tylko bezpośrednie objawy chorób, ale też ich przyczyny.
- Środki działań bohatera: ukończenie studiów medycznych, próba leczenia za darmo, artykuły, odczyty. Wspomaganie organizacji dobroczynnych. Judym próbował wciągnąć do swoich działań innych lekarzy (scena w salonie Czernisza), ale nie udało mu się to. Jego zdaniem, środkiem do celu, jaki sobie wyznaczył, jest ciągła, systematyczna praca. Właściwie to on sam stał się środkiem swoich działań, bo przecież postanowił poświęcić samego siebie i zrezygnować z prywatnego życia. Ale, zauważ, że np. posługiwał się też niecnymi środkami, np. szantażem: groził, że opublikuje artykuł o warunkach zdrowotnych w Cisach.
- I wreszcie – wyniki: nieudane próby poprawy warunków cisowskich chłopów. Odsunęli się od niego lekarze, a także zwierzchnicy w Cisach, popadł w konflikty z wieloma osobami. Tak naprawdę to rezultaty jego działań były marne, ale należy podkreślić, że Judym znajdował się dopiero na początku swojej drogi, a więc – wszystko przed nim.
Odpowiedz krótko na pytanie, czy Judym musiał pozostać bezdomny?
Jego zdaniem – tak, to było jedyne możliwe wyjście. Ale niektórzy krytycy uważają, że gdyby zamiast Joasi na szali postawić Natalię Orszeńską, to kto wie, jak wyglądałoby zakończenie powieści… Gdyby Judym naprawdę kochał Joasię, nie mógłby bez niej żyć i pracować. Wspaniały rodzinny dom mógłby stanowić siłę napędową do pracy. Judym swoją realizację ideałów niesienia pomocy innym zaczyna od zniszczenia ideałów i życia najbliższej osoby. Decyzja Judyma wydaje się więc niedorzeczna. Z drugiej jednak strony, jeśli ma się już rodzinę, to trzeba o nią dbać. Przy żonie i dzieciach zaczyna się obrastać w piórka, cenić spokój, wygodę i bezpieczeństwo. Czy myśli się wtedy o leczeniu za darmo? Pragnie się przecież zapewnić najbliższym jak najwyższy standard życia. Może Judym był świadomy tych pokus i zobowiązań, jakie nakłada na człowieka rodzina, i pragnął ich uniknąć? Chyba jednak nie da się odpowiedzieć jednoznacznie na pytanie w temacie.
Zobacz:
Przedstaw treść powieści Stefana Żeromskiego Ludzie bezdomni