Omów, na czym polegało kształtowanie świadomoś­ci obywatelskiej w literaturze i publicystyce renesansowej.

Zacznij:
Rozkwit języków narodowych i walka o zjednoczenie podjęta przez poszczególne państwa sprzyjały kształtowaniu się świadomości obywatelskiej i poczucia odpowiedzialności (jednostkowej i zbiorowej) za losy kraju.

Rozwiń:
Zadanie publicystów, poetów i mówców było niewdzięczne i trudne; nie przynosiło szybkich efektów. Polegało w dużej mierze na zawstydzaniu, prowokowaniu, pokazywaniu błędów.

  • Andrzej Frycz-Modrzewski – autor De Republica emendanda (O poprawie Rzeczypospolitej) – dużo uwagi poświęcił niedoskonałości prawa w Polsce, które i tak tylko przez nielicznych tylko było przestrzegane. Był także irenistą i zwolennikiem tolerancji.
  • Mikołaj Rej z kolei dużo uwagi poświęca kłótniom i sporom w Polsce, które nie przynoszą jednak żadnych konstruktywnych efektów. Wójt, jeden z rozmówców w Krótkiej rozprawie…, stwierdza, że
    Ksiądz pana wini, pan księdza,
    A nam prostym zewsząd nędza    .
  • Piotr Skarga, autor Kazań sejmowych, przedstawia Polskę jako tonący okręt, którego załoga zajmuje się ratowaniem tylko własnego dobytku i jako chorą matkę.
  • Jan Kochanowski porusza temat zagrożeń, przed którymi stoi państwo w Odprawie posłów greckich. Bardzo gorzka i ironiczna jest także Pieśń o spustoszeniu Podola – poeta zauważa, że opieszałe pospolite ruszenie często zawodzi. Na lepsze wojsko jednak szkoda szlachcie pieniędzy…

Zakończ:
Wspomniana Pieśń o spustoszeniu Podola kończy się słowami:

Nową przypowieść Polak sobie kupi,
Że i przed szkodą, i po szkodzie głupi.


Najważniejsze teksty:

 

Zobacz:

Co literatura renesansu mówi o powinnościach obywatelskich?

 

Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem – Rej jako obserwator – prześmiewca – szermierz nowych idei.

Jaką wymowę zawiera dzieło Andrzeja Frycza Modrzewskiego O poprawie Rzeczypospolitej?

Kazania sejmowe księdza Piotra Skargi. Czym są: kazanie i retoryka?