Konteksty

  • Liryki lozańskie Mickiewicza – cykl wierszy napisanych w Lozannie w latach 1839-1840. Warto zauważyć, że Snuć miłość… różni się od pozostałych utworów z tego cyklu – nie ma w nim nostalgii i poczucia niemocy.
  • Hymn o miłości z I Listu św. Pawła do Koryntian – inny utwór zawierający charakterystykę ideału miłości.
  • Przykłady miłości jako pierwiastka pozytywnego, dającego człowiekowi niezwykłą moc: Kwiatki świętego Franciszka, Zbrodnia i kara Dostojewskiego, Mistrz i Małgorzata Bułhakowa.

 

Konspekt realizacji

Jak zacząć

Modele odpowiedzi do analogicznych zadań często rozpoczynają się od punktu za wstępne rozpoznanie tekstu. Postaraj się więc na początku pracy ogólnie określić charakter utworu (satyryczny, refleksyjny itp.) i zapowiedzieć krótko, co jest jego tematem. W tym konkretnym przypadku możesz na przykład:

  • Zacząć od twórczości Mickiewicza. Snuć miłość… należy do tzw. liryków lozańskich. Czy jest dla nich typowy? A może coś go wyraźnie różni?
  • Wyjść od tematu wiersza, czyli od miłoś­ci. Napisano o niej dziesiątki tomów. Co nowego wnosi ten krótki wiersz?
  • Zauważyć szczególną strukturę utworu (dwudzielność, paralelizmy) czy język kojarzący się ze stylem biblijnym.

Oczywiście, wstęp powinien być także dostosowany do projektowanego kształtu rozwinięcia. Te części pracy muszą zostać wyraźnie wydzielone (kompozycja trójdzielna!), a jednocześnie warto się postarać, by przejście od jednego do drugiego było naturalne (np. najpierw zapowiedź jakiegoś problemu, później jego dokładne omówienie).

Strategie rozwinięcia

Temat, w którym nie pojawia się żadna wskazówka interpretacyjna, wydaje się wielu osobom trudniejszy. Pomyśl o tym inaczej: masz większą swobodę w odczytywaniu utworu. Ty decydujesz, co jest ważniejsze, a co mniej. Strategie rozwinięcia mogą więc być bardzo różne, choć same treści niekoniecznie. Interpretując wiersz Snuć miłość… zwróć uwagę na:

  • tytuł,
  • typ liryki, kreację podmiotu lirycznego,
  • budowę wiersza: układ treści, podział na części, sens pointy,
  • kolejne obrazy poetyckie, pojawiające się w wierszu motywy i symbole,
  • język, środki stylistyczne (zwłaszcza składniowe),
  • kontekst kulturowy: związki z innymi utworami literackimi, filozofią, nawet biografią Mickiewicza.

Jak zakończyć

Jak najpełniejszym podsumowaniem – można za nie zdobyć aż 4 punkty. Nie chodzi jednak o to, aby powtórzyć wszystkie ważne wnioski z wcześniejszej analizy i interpretacji. Postaraj się uogólnić, np. zauważyć uniwersalność refleksji Mickiewicza, a także powiązać utwór z najistotniejszymi kontekstami – w tym wypadku z Biblią. Musisz też dostrzec związek między ukształtowaniem tekstu a jego wymową.

 

Przykład realizacji

Dla romantyków miłość była szczególnym uczuciem, nadającym sens ludzkiemu istnieniu. Ta epoka kojarzy się jednak najczęściej tylko z miłością nieszczęśliwą, z postaciami tragicznych kochanków: Wertera, Giaura, Gustawa…Wiersz „Snuć miłość…”, choć również mówi o tym uczuciu, zawiera zupełnie inny jego obraz, wiążący się z romantycznym odrodzeniem religijności. W utworze tym Mickiewicz dokonuje uogólnienia, „Snuć miłość…” jest uniwersalną refleksją na temat istoty miłości i jej wpływu na człowieka.

Zaskoczeniem może być szczególna prostota wiersza, który jest zwięzły, niemal lapidarny, daleki od typowo romantycznego wielosłowia. Uwaga czytelnika nie skupia się w nim na zdaniach, ale na cząstkach drobniejszych – słowach, wśród których trudno byłoby wskazać jakieś zbędne. Wiersz cechuje szczególna kondensacja sensów, ale jednocześnie przejrzystość, którą daje konsekwentne uporządkowanie treści. Mickiewicz wprowadza powtórzenia i paralelizmy składniowe, a także wyraźny podział na dwie części.

Część pierwsza, składająca się z siedmiu pierwszych wersów, jest dowodem, jak trudno opisać miłość – i to nawet romantykowi, któremu powinna przecież być szczególnie bliska. Sens tego niezwykłego uczucia Mickiewicz przybliża poprzez ciąg metaforycznych obrazów, które wzajemnie się uzupełniają. Pierwsza z przenośni pojawia się już w tytule: „Snuć miłość…”. Ta czynność została skonkretyzowana przez zawarte w pierwszym wersie porównanie. Miłość należy snuć jak jedwabnik snuje swą nić – nieustannie, bez przerwy dawać coś z siebie, ze swojego wnętrza. I tak jak z wielu nici powstaje piękna tkanina, tak ciągłe świadczenie miłości daje piękne życie. Ten sens zostaje pogłębiony przez kolejny wers, w którym pojawia się często spotykany w tekstach kultury motyw Źródła (w tym krótkim liryku pojawia się on zresztą dwukrotnie). Źródło kojarzy się z obfitością, z czymś, co jest niewyczerpane. Takie właśnie – pełne miłości – powinno być ludzkie serce. Jednocześnie to uczucie wymaga pracy, trudu, co Mickiewicz sugeruje zawartym w kolejnym wersie obrazem wykuwania czegoś „z ziarna złotego”. Złoto niesie w sobie różnorodne sensy – kojarzy się z władzą, bogactwem, szlachetnością, trwałością… Rozwijanie złotej blachy można więc zinterpretować jako podkreślenie wyjątkowości uczucia, które jest trwałe, piękne, dobre.

Miłością trzeba ogarnąć cały świat – „puszczać ją w głąb” (w głąb siebie, swojej duszy), ale też otwierać się na innych („ludziom piastować”). Wertykalizm pojawiający się w sformułowaniu „w górę wiać nią” sugeruje wzniesienie się do sfery sacrum. Miłość zbliża nas do tego, co doskonałe i wieczne, do prawdziwych wartości. To uczucie wiecznie się odradza i łatwo rozprzestrzenia – takie wnioski mogą wynikać z pojawiającego się w kolejnym wersie obrazu siewu. I wreszcie ostatnie porównanie: „Ludziom piastować, jako matka swym piastuje”. Miłość to opieka, troskliwość, bezpieczne ramiona kogoś bezgranicznie oddanego.

Ta złożona z metafor refleksja wskazuje, że miłość łączy się z działaniem. Trzeba ją snuć, lać, rozwijać, puszczać w głąb, rozsypać… Nagromadzenie czasowników w formie bezokoliczników zwraca uwagę także na inną kwestię. Te sformułowania sprawiają wrażenie niepełnych, eliptycznych. Ma to wpływ na sposób odczytania wiersza. „Snuć miłość…” – pisze Mickiewicz, a już od czytelnika zależy, czy zobaczy w tym dobrą radę (Powinieneś snuć miłość…), czy moralny nakaz (Musisz snuć miłość…). W wierszu można zobaczyć dydaktyzm, ale daleki od kategoryczności.

Pierwsza, opisowa część wiersza znajduje swoje dopełnienie w części drugiej, podobnie jak ona zwartej, uporządkowanej za pomocą paralelizmów składniowych. Podmiot liryczny porzuca formy bezosobowe i bezpośrednio zwraca się do adresata: „Stąd będzie naprzód moc twa”. Tym adresatem może być każdy człowiek – w końcu prawdy zawarte w utworze Mickiewicza dotyczą każdego, zawsze i wszędzie. Ciekawszą kwestią jest określenie podmiotu mówiącego. Przemawia jak ktoś, kto wie wszystko, kto zna najważniejsze tajemnice bytu. Może to jakiś prorok, a może nawet Bóg? Styl tej części wiersza przywodzi zresztą na myśl biblijne proroctwa. Oto w miłości ma swoje Źródło niezwykła moc, która pozwala człowiekowi zbliżyć się do aniołów i samego Stwórcy. Poeta zastosował tu gradację – wymienia kolejne stopnie owej siły. Najpierw jest moc żywiołów, natury, potem najwyższa moc człowieka, którego Bóg stworzył na swój obraz i swoje podobieństwo. Miłość pozwala nam się wznieść jeszcze wyżej, aż do Absolutu, gdzie czas już nie płynie (w ostatnim wersie zamiast „potem” pojawia się „w końcu”).

W wierszu „Snuć miłość…” można zobaczyć kontemplowanie jednej z najważniejszych tajemnic wiary. Oto Bóg jest miłością, dzięki której człowiekowi udaje się pokonać własną niedoskonałość, śmiertelność; wspominany w utworze motyw Źródła można skojarzyć z biblijną wodą życia. Jednak nawet jeśli ograniczymy kontekst religijny, „Snuć miłość…” pozostaje uniwersalną refleksją o najważniejszej wartości w życiu człowieka, refleksją wyrażoną w uporządkowanej, a jednocześnie kunsztownej formie.

 

Ważne symbole

  • Źródło – aktywny początek czegoś, centrum (w biblijnym raju cztery rzeki wypływały spod umieszczonego w samym środku ogrodu drzewa żywota); symbol m.in. siły życiowej człowieka, prawdy, świadomości, odnowy, oczyszczenia.
  • Złoto – znak wszystkiego, co wyższe, doskonałe (słońce, Boska inteligencja, królewski majestat, szlachetność). Także symbol trudnego do odnalezienia skarbu (np. dóbr duchowych), bogactwa.
  • Ziarno – m.in. dar życia, bogactwo, płodność, urodzaj.

 

Ważne pojęcia

  • Mistycyzm – pogląd filozoficzny głoszący możliwość bezpośredniego kontaktu z Bogiem czy bezosobowym absolutem na przykład poprzez widzenie, sen, prorocze wizje.
  • Paralelizm składniowy – środek stylistyczny polegający na analogicznej budowie składniowej następujących po sobie zdań czy większych części wypowiedzi. Ten rodzaj powtórzenia występuje często w stylu biblijnym.

 

Zobacz:

Mickiewiczowskie tematy

Miłość – motyw literacki

Jaka jest i w jakich utworach została opisana miłość romantyczna?