Sporządź notatkę na temat sporu Mickiewicza ze Słowackim.
Wstęp I
Spór Mickiewicza i Słowackiego, wielkich wieszczów, to zjawisko bezprecedensowe. Pozornie nie ma w tym nic dziwnego, że wielcy twórcy spierali się ze sobą, jednak ten spór był dość ostry (stroną pokrzywdzoną i niedocenioną czuł się w nim Słowacki) i dotyczył wielu zagadnień: koncepcji wyzwolenia Polski, zadań poezji i poetów. Jego dzieje są dramatyczne: echa sporu znajdziemy choćby w „Kordianie” i w „Beniowskim” Słowackiego.
Wstęp II
Adam Mickiewicz i Juliusz Słowacki bardzo się różnili pod względem trybu życia, usposobienia, stosunku do sprawy polskiej, twórczości, różnie ujmowali swoją rolę w życiu narodu. Choć znali się osobiście – np. wspólnie działali w Kole Sprawy Bożej – nie byli przyjaciółmi.
Rozwinięcie
Pierwszym ważnym elementem tego sporu była twórczość obu wielkich autorów. Kiedy 24 grudnia 1840 r. poeci spotkali się na kolacji wigilijnej, obaj improwizowali, a wszyscy słuchacze podziwiali ich geniusz. Nie dało się określić, któremu z nich przyznać palmę pierwszeństwa, gdyż obaj mówili jak natchnieni, bardzo pięknie i do rzeczy. Mickiewicz i Słowacki podjęli wtedy „koleżeńską” rywalizację poetycką; jeszcze nie byli ze sobą skłóceni. Kolacja została jednak opisana w prasie, i to w sposób tendencyjny, krzywdzący dla Słowackiego. Jego rozgoryczenie wzrosło, gdy okazało się, że Mickiewicz nie zamierza prostować tej obraźliwej dla jednego z improwizujących relacji prasowej.
W pieśni V Beniowskiego Słowacki ukazał swoje relacje z Mickiewiczem. Zamanifestował poczucie niezależności poetyckiej i wiarę w sprawiedliwy osąd przyszłych pokoleń. Wierzył, że późniejsi spadkobiercy jego twórczości docenią jego geniusz, zrozumieją, że był inny od Mickiewicza, ale wcale nie gorszy. W poemacie dygresyjnym czytamy: „przyszłość moja! / I moje będzie za grobem zwycięstwo!”. „Rozprawę” z autorem Pana Tadeusza Słowacki zakończył bardzo znanymi słowami:
Bądź zdrów! – A tak się żegnają – nie wrogi,
Lecz dwa na słońcach swych przeciwnych bogi.
Poeta miał prawo czuć się rozżalony – Mickiewicz był dla emigracji wielkim autorytetem moralnym, uznawano go za niemającego sobie równych wieszcza, zaś Słowacki nie był aż tak hołubiony. Przypomnijmy sobie także, że po przeczytaniu utworów Juliusza Słowackiego Mickiewicz miał o nich powiedzieć, że: „jest to gmach piękną architekturą stawiony, jak wzniosły kościół – ale w kościele nie ma Boga”.
Kolejny wątek sporu dotyczył mesjanizmu i winkelriedyzmu. W Prologu do Kordiana rozmawiają trzy osoby.
- Pierwsza Osoba Prologu utożsamiana jest z Mickiewiczem,
- Druga – z oponentami Mickiewicza ze środowiska emigracyjnego,
- Trzecia – z samym Słowackim.
Pierwsza Osoba twierdzi, że rolą poezji jest dostarczanie narodowi łagodnej pociechy. W myśl tej koncepcji poezja winna pełnić rolę cudownego balsamu na rany narodu. Ta Osoba zaleca narodowi bierne wyczekiwanie na moment zmartwychwstania, który ogłosi mu poeta prorok.
Trzecia Osoba zdecydowanie przeciwstawia się takiej koncepcji literatury, której rolą byłoby jedynie niesienie pociechy. Naród musi przechowywać dzieje powstania i kształtować świadomość narodową.
Krytykę koncepcji Mickiewicza spotkamy też w scenie w domu wariatów, w którym przebywa Kordian. Jeden z wariatów twierdzi, że jest krzyżem, do którego przybito Chrystusa, poświęcił się, by unieść ciało Zbawiciela. Drugi obłąkany uważa, że jest Atlasem, który podtrzymuje niebo. Obaj są mesjaszami i gorąco wierzą w swe posłannictwo. W ten zjadliwy sposób Słowacki zdaje się pytać, czy mesjanizm Mickiewicza nie jest przypadkiem teorią dla obłąkanych…
Zakończenie
Ten spór, tak zjadliwy i ostry, miał wielkie znaczenie dla kultury polskiej. Opozycja: Słowacki – Mickiewicz wciąż budzi dyskusje, a obaj twórcy aż do dziś mają gorących wielbicieli i zajadłych przeciwników. W spory o Mickiewicza i Słowackiego angażują się nawet badacze literatury.
Zobacz:
https://aleklasa.pl/liceum/c300-lektury/beniowski-slowackiego-2
https://aleklasa.pl/gimnazjum/poeci/slowacki-juliusz-2
https://aleklasa.pl/liceum/c300-lektury/kordian-juliusz-slowacki