Jakie znasz systemy wiersza polskiego. Omów wiersz średniowieczny

Systemy wiersza polskiego:

  • średniowieczny – zdaniowy
  • sylabiczny
  • sylabotoniczny
  • toniczny

Najstarszy, jeszcze niedoskonały, zaledwie wykazujący dążenie do unormowania jest wiersz średniowieczny.

Wiersz średniowieczny (rymowo-zdaniowy)

Pierwsze normy rytmizacyjne zanalizuję na przykładzie dwóch najważniejszych średniowiecznych polskich pieśni religijnych – Bogurodzicy i Lamentu świętokrzyskiego.

Oto prawidłowości:

  • wyraźny jest jeszcze silny związek z poezją meliczną, „słyszy się” wpływ towarzyszącej muzyki;
  • wiersz jest asylabiczny, czyli nie ma ustabilizowanej liczby sylab w wersach;
  • wers to zazwyczaj pełne zdanie (dlatego „zdaniowy”);
  • obok rymów końcowych, czyli w klauzuli, pojawiają się wewnętrzne:
    Bogurodzica/ dziewica; anjele/ Gabryjele;
  • cząstki rymujące się mają różne rozmiary; obok rymów półtorazgłoskowych: młody/ gody są i jednozgłoskowe: człowiecze/ bożycze;
  • różne jest też podobieństwo brzmieniowe rymujących się cząstek; występują rymy dokładne: wesele/ wiele; i przybliżone;
  • współbrzmienie uzyskuje się także przez powtarzalność formy gramatycznej: nosimy/ prosimy albo powtórzenia – taka jest rola imienia Maryja w apostrofie Bogu­rodzicy;
  • rymy nie muszą wystąpić we wszystkich wersach utworu.

Fragmenty tekstów:
Słysz modlitwę jąż nosimy,
A dać raczy jegoż prosimy
A na świecie zbożny pobyt,
Po żywocie rajski przebyt
(Bogurodzica)

Pożałuj mię stary, młody,
Boć mi przyszły krwawe gody
Jednegociem syna miała
I tegociem ożalała.
(Lament świętokrzyski)