Błędem językowym jest odstępstwo od obecnie obowiązującej normy językowej, czyli taka zmiana, która jest nieuzasadniona:
- nie poprawia porozumienia,
- nie wyraża nowych treści,
- jest sprzeczna z dotychczasowymi przyzwyczajeniami.
Rozróżniamy:
- błędy leksykalne, wśród których można wyróżnić:
- słownikowe (wyrazowe),
- frazeologiczne,
- słowotwórcze;
- błędy gramatyczne:
- fleksyjne
- składniowe;
- błędy fonetyczne;
- błędy stylistyczne;
- błędy zewnątrzjęzykowe:
- ortograficzne
- interpunkcyjne.
Rodzaje błędów językowych
- ortograficzne – tych lepiej wystrzegajcie się nie tylko na egzaminie (na egzaminie za ortografy odejmie się Wam kilka punktów), ale i na klasówkach, w wypracowaniach, w notatkach szkolnych, w urzędowej i prywatnej korespondencji;
- słownikowe (leksykalne) – jeśli pomylą się Wam znaczenia dwóch wyrazów albo nieprawidłowo zestawicie ze sobą jakieś związki wyrazowe, np. napiszecie
Konflikt tragiczny polega na zestawieniu dwóch drugorzędnych racji.
zamiast
Konflikt tragiczny polega na zestawieniu dwóch równorzędnych racji.
(pomyliliście znaczenia wyrazów: „drugorzędny” i „równorzędny”;
- gramatyczne:
- fleksyjne – to błędy w odmianie wyrazów;
- składniowe – jeśli zastosujecie niepoprawny szyk albo źle zbudujecie zdanie złożone;
- stylistyczne – jeśli styl użyty we fragmencie tekstu nie pasuje do całości, np. napiszecie o jakiejś urodziwej kobiecie
To była wyjątkowo piękna babka.
zamiast
To była wyjątkowo piękna kobieta.
Uwaga!
Do błędów gramatycznych zalicza się też błędy w wymowie, czyli błędy fonetyczne – np. jeśli mówisz „ido” zamiast „idą”, „słyszo” zamiast „słyszą”. Jeśli jednak wyrazy te napiszecie błędnie, zrobicie błąd ortograficzny.
Powyższe nauki tworzą zespół norm językowych, których użytkownicy języka powinni przestrzegać. Naruszenie normy to błąd językowy. Poprawnych form można zaś szukać w odpowiednich słownikach.
Błędy słownikowe (wyrazowe)
- powstają z powodu użycia wyrazu w niewłaściwym znaczeniu:
Moja siostra ożeniła się z kolegą z klasy.
Poprawnie:
wyszła za mąż
Nazywam się Małgorzata.
Poprawnie:
mam na imię
W kątach występowały pajęczyny.
Poprawnie:
były, zrobiły się
- wynikają z podobieństwa brzmieniowego wyrazów, podobnej budowy lub zbliżonej treści:
W zeszłym roku zaadoptowałem strych na mieszkanie.
Poprawnie:
zaadaptowałem
Zaczynamy formować wnioski.
Poprawnie:
formułować
W przypadku pożaru użyj gaśnicy.
Poprawnie:
w wypadku
- związane są z niewłaściwym użyciem wyrażeń przyimkowych, przysłówków, liczebników.
Pisać z dużej litery.
Poprawnie:
wielką literą
Młodzi ludzie ginęli w wojnie.
Poprawnie:
na wojnie
Dużo pisarzy wypowiada się na ten temat.
Poprawnie:
wielu
- przyczynia się do nich posługiwanie się pleonazmami (wyrażeniami lub zwrotami, w których treść jednego wyrazu zawiera się w treści drugiego)
Proszę kontynuować nadal swoje wystąpienie.
Poprawnie:
kontynuować
Cofnij się do tyłu o dwa kroki.
Poprawnie:
cofnij się o dwa…
Ja i brat polegamy na sobie wzajemnie.
Poprawnie:
polegamy na sobie
- sprzyja im nadużywanie wyrazów modnych:
Ten pięściarz dysponuje silnym ciosem.
Poprawnie:
ma
Praktycznie nikt nie zawiódł.
Poprawnie:
właściwie, w zasadzie
Aktualnie nigdzie nie pada.
Poprawnie:
teraz Wśród nich wyróżnić można pretensjonalne, nieuzasadnione nadużywanie wyrazów obcych, gdy z powodzeniem można by zastosować słownictwo rodzime:
Sukces i porażka to pojęcia immanentnie związane ze sportem.
Poprawnie:
nierozerwalnie
Student zdecydował się reaktywować na II rok.
Poprawnie:
wznowić naukę na II roku
Obowiązuje nas umowa bilateralna.
Poprawnie:
dwustronna Często ośmieszają użytkownika, bo chce się on popisać swoją elokwencją, a niedokładnie zna słowo i przekręca jego pisownię i brzmienie:
Zawsze wożę karnister z benzyną.
Poprawnie:
kanister
Do Serbii odleciał kolejny kontygent żołnierzy.
Poprawnie:
kontyngent
Nawet w ostrej dyskusji obowiązują jakieś standarty.
Poprawnie:
standardy
Przykładowe pytania testowe
1. Do jakiego działu nauki o języku zaliczysz termin: przydawka, podmiot, orzeczenie?
a) fleksja,
b) składnia,
c) onomastyka,
d) ortografia.
2. Który ciąg terminów należy w pełni do fleksji?
a) podmiot, czasownik, mianownik, tryb,
b) mianownik, dopełniacz, celownik, samogłoska,
c) orzecznik, łącznik, przysłówek, przydawka,
d) czasownik, osoba, liczba, tryb.
3. W jakim słowniku będziesz szukał pochodzenia wyrazu „skóra”?
a) w ortograficznym,
b) we frazeologicznym,
c) w słowniku języka polskiego,
d) w etymologicznym.
4. Wskaż zdanie błędne:
a) Niewarta skórka wyprawki.
b) Na pochyłe drzewo wszystkie kozy skaczą.
c) Niewarta skórka wyprafki.
d) Powyższe zdania nie zawierają błędu.
5. Jaki błąd znalazłeś?
a) składniowy,
b) ortograficzny,
c) fleksyjny,
d) stylistyczny.
6. Na czym polega błąd w zdaniu:
Wskaż mi trzecią alternatywę.
Odpowiedzi
1. odpowiedź b)
2. odpowiedź d)
3. odpowiedź d)
4. odpowiedź c)
5. odpowiedź b)
6. Odpowiedź: Alternatywa – to możliwość dwóch rozwiązań: to albo to. Samo to zjawisko jest alternatywą, a nie pierwsze lub drugie wyjście z sytuacji. A co dopiero trzecie! Powinno być: „wskaż mi trzecie wyjście (rozwiązanie, wariant)”.
Zobacz: