Pan Tadeusz to utwór, który możesz wykorzystać przy realizacji następujących tematów:

• obraz raju utraconego
• motyw arkadii w literaturze
• obyczaje i obrzędy
• obraz Polski szlacheckiej
• obraz życia kresowego w literaturze
• motyw polskiego dworu
• motyw sztuki kulinarnej w literaturze
• natura jako temat literacki
• motyw pokory i skruchy
• motyw winy i ekspiacji
• zbrodniarze i pokutnicy w literaturze
• miłość w literaturze
• wątki komiczne w literaturze
• historia jako temat literacki
• spory i kłótnie tematem literackim
• postacie Rosjan w literaturze
• epopeje w literaturze
• postacie historyczne w literaturze
• motyw walki narodowowyzwoleńczej
• motyw i rola tańca w literaturze

 

Motyw polskiego dworu

Przykład tematu:
Na podstawie wybranych utworów przedstaw motyw dworu szlacheckiego w literaturze w konwencji serio i parodystycznie.

Podpowiadamy
Świetny temat do porównania. Zestaw ze sobą na przykład trzy różne wizerunki dworu, zwracając uwagę na konwencję artystyczną. Weź na przykład dwór w Soplicowie z Pana Tadeusza, Korczynie z Nad Niemnem i Bolimowie z Ferdydurke. Zauważ, to trzy różne konwencje: pierwsza idealizująca, druga realistyczno-satyryczna, trzecia groteskowa. Przedstawiając poszczególne obrazy, podkreśl róż­ni­ce w sposobie kreacji postaci, zdarzeń, sytuacji.

Zauważ, wszystkie trzy utwory mają ze sobą wyraźny związek, zarówno Nad Niemnem, jak i Fer­dy­dur­ke nawiązują bezpośrednio do dzieła Mickiewicza.

  • Dwór Korczyńskich samym usytuowaniem pośród dzikiej puszczy, bezkresnych pól i łąk przy­po­mi­na Mickiewiczowskie Soplicowo. Co więcej, bujna przyroda letnich miesięcy emanująca grą barw, zapachów i dźwięków urodą nie ustępuje tej z Soplicowa i sprawia wrażenie, że tak jak w poemacie Mickiewicza ziemska arkadia trwa nadal. Wyraźnie podkreśl tę analogię, zwracając jednocześnie uwagę na podstawową różnicę: dwór soplicowski oglądamy w pełnym rozkwicie, jego mieszkańcy chociaż mają swoje słabości, przedstawieni są ciepło, budzą sympatię. Benedykt Korczyński wciąż walczy o utrzymanie dworu i majątku. Niektórzy mieszkańcy (Emilia, Teresa) przedstawieni są w ka­ry­ka­tu­ral­nym świetle. Dopiero najmłodszy dziedzic Witold sprawi, że dwór zacznie spełniać funkcję edu­ka­cyjną wobec zaścianka, zniknie patriarchalizm dziedzica i władza jego przywileju.
  • Zwróć również uwagę na bezpośrednie aluzyjne nawiązanie Ferdydurke do Pana Tadeusza: panienka z dworu Hurleckich ma na imię tak jak Mickiewiczowska Zosia, a panicz, czyli Gombrowiczowski Józio, przypomina Tadeusza, tyle że w wersji mocno groteskowej. Znów musi pojawić się w pre­zen­ta­cji pojęcie idealizacji czy mitologizacji w przypadku dworu w Soplicowie i groteski, deformacji, pa­ro­dii w opisie dworu Hurleckich w Bolimowie. Przedstawiając dwór w Bolimowie, musisz nawiązać również do filozofii Gombrowicza, jego interpretacji kultury jako rekwizytorni gotowych wzorców. Zauważ – dwór dla Gombrowicza to pewien symbol – znak dawnego konserwatyzmu, przestrzeń, w której funkcjonują gotowe kostiumy kulturowe: panicza i panienki, pana i chama, cioteczki i wu­jasz­ka itp. Gombrowicz nie bawi się w realizm szczegółu, ale demaskuje mity kulturowe, obnażając tym samym ich nieautentyczność. Stąd biorą się groteska, parodia, absurd.

 

Motyw i rola tańca w literaturze

Przykład tematu:
Omów różne ujęcia motywu tańca, odwołując się do wybranych tekstów kultury.

Podpowiadamy
Temat niezwykle wdzięczny, a zarazem oryginalny. Porównaj ze sobą trzy obrazy: na przykład po­lo­ne­za z Pana Tadeusza, chocholego tańca z Wesela i tanga z dramatu Mrożka. Zauważ, jest wspólna cecha, która je łączy: wszystkie trzy motywy występują w scenach finalnych utworów, stanowiąc mocny, końcowy akord. Możesz ten fakt zaznaczyć w swojej prezentacji, przedstawiając komisji kryterium doboru tekstów. Ponadto wszystkie trzy obrazy nie są jedynie elementem uatrakcyjnienia akcji, ale nośnikiem głębszych symbolicznych treści:

  • Polonez – to symbol zgody narodowej, pojednania, wspólnoty ideałów. Otwiera optymistyczną perspektywę odzyskania niepodległości. Zwróć uwagę na tytuł ostatniej księgi Pana TadeuszaKo­chaj­my się! – to coś znaczy!
  • Chocholi taniec – lunatyczny taniec niewoli w rytm muzyki chochoła. Sygnalizuje niemoc polskiej inteligencji, niezdolność do czynu, pesymizm, inercję. Koło symbolizuje powtarzalność i zamknięcie – w kręgu polskich mitów, kompleksów, przywar, ograniczeń. Sugeruje niemożność zerwania z prze­szło­ścią, daje nikłą perspektywę na odzyskanie wolności.
  • Tango – również symbol niemocy polskiej inteligencji, która po rewolucji 1956 roku nie potrafi się pozbierać. Taniec zwiastuje tutaj nadejście „rządów chama”, upadek wszelkich wartości. Etos in­te­li­genc­ki przegrywa przecież z prymitywną siłą. Zwróć również uwagę na powtarzalność figur w tangu. W tym także kryje się głębsza symbolika: parabolicznie ujęta powtarzalność mechanizmów historii, która od porządku demokratycznego przechodzi w stan chaosu porewolucyjnego, a następnie dyk­ta­tu­ry i… znów koło historii powtarza swój bieg. Tango w dramacie Mrożka to obraz niezwykle nośny znaczeniowo, nie zapomnij, że jest on w jakimś sensie również parodią tańca chocholego.

Temat dotyczy nie tylko literatury, ale również innych tekstów kultury. Jeśli zdecydujesz się na te trzy obrazy, postaraj się, aby każdy z nich zestawić z jakimś przykładem pozaliterackim, ale wyraźnie korespondującym tematyką bądź sposobem ujęcia, wówczas prezentacja będzie spójna. Ciekawie wyglądałoby porównanie na przykład chocholego tańca z obrazem Jacka Malczewskiego Błędne koło, tanga z filmem Carlosa Saury Tango itp.

 

Zobacz:

Pan Tadeusz jako epopeja narodowa

Pan Tadeusz – pytania i odpowiedzi

Pan Tadeusz utworem o historii Polski.

Pan Tadeusz – praca domowa

Pan Tadeusz – pytania i odpowiedzi

Pan Tadeusz – praca domowa