- Emancypantki – opowieść o smutnych losach Madzi Brzeskiej nie jest wcale pochwałą emancypacji. Wokulski był bohaterem nieprzeciętnym. Madzia jest przeciętną dziewczyną – wychowanką pensji dla panienek. Jest bohaterką, której marzenia przegrają z rzeczywistością. Osoba uczuciowa, początkowo ufna, a nawet naiwna, przeżyje zawód miłosny, w efekcie czego zdecyduje się zamknąć w klasztorze. Feminizm wyśmiewa Prus, kreując postać panny Howard – głośnej rzeczniczki praw kobiet, która w gruncie rzeczy rozgląda się za mężem. Wybór Madzi i wartości prezentowane w powieści przedstawiają Boga i religię jako jedyny prawidłowy wybór w gąszczu światopoglądów, co jest nowością w dorobku pisarza pozytywisty.
- Faraon – wielka powieść historyczna o czasach starożytnego Egiptu, powstawała mniej więcej w tym samym czasie co Quo vadis Sienkiewicza. Nie zdobyła takiej popularności jak dzieło nagrodzone Noblem, ale jest również wspaniała.
Rozgrywa się w wieku XI p.n.e., za czasów faraona Ramzesa XIII – światłego władcy, który spróbował zmierzyć się ze stanem kapłańskim i starym ustrojem. Ramzes przegra, ale jego myśl zwycięża – jest bowiem słuszna. Powieść podejmuje też kwestie etyczne, jest nie tylko powieścią historyczną, ale dziełem o władzy, walce o prymat w państwie, o manipulacji społeczeństwem – kwestiach niezmiennych przez stulecia.
- Antek – jedna z najbardziej znanych nowel Prusa, wpisuje się w krąg utworów opowiadających o losie wiejskiego utalentowanego dziecka. Słusznie przypomina Janka Muzykanta Sienkiewicza, choć Antkowi przypadł w udziale lepszy los. Chłopiec po mistrzowsku rzeźbił i konstruował z drewna rozmaite wiatraczki – mieszkał jednak w biednej i ciemnej wsi, w której nie miał możliwości rozwijania talentu. Po wsze czasy symbolem ciemnoty pozostał epizod z Rozalką – siostrą Antka, którą w chorobie na polecenie znachorki zamknięto w rozpalonym piecu – i upieczono żywcem. Przyszłość Antka jest nieznana – odchodzi ze swojej wsi na tułaczkę.
- Anielka – to szkic powieściowy Prusa, o losach dzieci pochodzących wprawdzie ze szlachty, lecz także nie najszczęśliwszych. Ich ojciec roztrwonił majątek, matka żyje nierealnymi marzeniami, wciąż chorująca. Wypadki, które następują, są tragiczne – płonie dwór, umiera matka Anielki, a jej piesek Karusek tak długo szuka jej po pożarze, że gdy wreszcie odnajdzie dziewczynkę – umiera ze zmęczenia. Umrze również Anielka, której psychika nie była w stanie znieść tych wydarzeń.
Tematy podejmowane przez Prusa:
- miłość i jej miejsce w rzeczywistości społecznej
- Lalka
- Emancypantki
- problematyka egzystencjalna
- Lalka
- Emancypantki
- jednostka wobec rzeczywistości
- Lalka
- Faraon
- Emancypantki
- losy dzieci
- Anielka
- Antek
- problematyka moralna
- Powracająca fala
- Lalka
Zobacz:
Udowodnij, że utwory Katarynka lub Kamizelka Bolesława Prusa to nowele doskonałe.