Przyczyny dominacji Francji w Europie

Francja w okresie rządów Napoleona stała się najsilniejszym państwem na kontynencie, narzucając Europie swoją hegemonię. Przyczyn tego należałoby szukać w:

  • wyjątkowo sprawnych, kompetentnych rządach, administracji efektywnie przeprowadzającej pobór do armii, wyposażającej wojsko itd.;
  • świetnej, utalentowanej kadrze wojskowej wyrosłej z rewolucji, jak Napoleon i jego marszałkowie;
  • świetnej armii o wysokim morale obywatelskim i patriotycznym, co w części zapewne wypływało z jej demokratycznego charakteru;
  • sile ekonomicznej, wynikającej z nieskrępowanego feudalnymi zasadami kapitalistycznego rozwoju oraz rabunkowej gospodarce w krajach zależnych.

Rozwój wypadków

  • Napoleon obejmując władzę w 1799 roku, przejmował Francję jako państwo liczące się w Europie, mocarstwo, które, atakowane właściwie ze wszystkich stron, wybroniło się z opresji podczas rewolucyjnych wojen.
  • Zwycięstwa z 1800 roku (Marengo, Hohenlinden) wytworzyły korzystną atmosferę ku pacyfikacji – pokojowe traktaty w Lunneville (1801 – z Austrią), Amiens (1802 – z Anglią), co pozwoliło Napoleonowi wzmocnić władzę i państwo (kodyfikacja prawa, konkordat, zakończenie wojny domowej, wprowadzenie cesarstwa).
  • Wojna z Anglią została wznowiona już w 1803, a z kontynentalnymi potęgami w 1805 roku. Flota napoleońska sromotnie pobita pod Trafalgarem nie odzyskała już nigdy tej samej siły, ale na lądzie, pod Austerlitz, to cesarz Francuzów rozgromił Austrię i Rosję (grudzień 1805 roku).
  • Bitwa ta zapoczątkowała bezapelacyjną hegemonię Francji na kontynencie. Napoleon zmusił cesarza Franciszka do rezygnacji z tytułu nominalnego władcy Rzeszy (już tylko prestiżowego po 1648 roku) i uzyskał wolną rękę w Niemczech. Gdy w 1806 roku Prusy próbowały tę hegemonię zakwestionować, niepokojąc się francuskimi porządkami w Rzeszy (Związek Reński), zostały błyskawicznie pobite pod Jeną, a Napoleon triumfalnie wkroczył do Berlina. Pomoc Rosji przedłużyła wojnę i uratowała Prusy od ewentualnego rozbioru.
  • Kampania 1807 roku także i Rosji przyniosła porażki (Frydland). Pokój tylżycki z lipca 1807 roku umocnił hegemonię napoleońską.
  • Nie mogąc dosięgnąć Anglii, jeszcze w zdobytym Berlinie, cesarz ustanowił blokadę kontynentalną, która miała zdusić brytyjską gospodarkę, i może, gdyby była szczelna, spełniłaby swe zadanie. W 1807 roku przystąpiła do niej osłabiona Rosja.
  • W latach 1807-1808 rozpoczęła się ekspansja francuska na Półwyspie Iberyjskim, ale tutaj też spotkały Francję pierwsze porażki, szczególnie gdy wybuchło w Hiszpanii powstanie narodowe, a wojna przybrała ludowy, partyzancki charakter (guerilla).
  • Porażki francuskie w 1809 roku ośmieliły Austrię do wystąpienia, jednak kontrakcja Napoleona była szybka i rozgromiona Austria (Wagram, Znojno) musiała poprosić o pokój. Rosja wsparła wówczas Francję.

 

Powolny upadek Napoleona

  • Stosunki z Rosją stopniowo sie pogarszały, szczególnie gdy ta wystąpiła z blokady kontynentalnej, uciążliwej dla państwa carów. Rosja nie zamierzała się poddać dyktatowi Francji, sama posiadając mocarstwowe ambicje (Prusy oraz Austria zostały już częściowo zniewolone). Konflikt stał się nieuchronny i doszło do niego w 1812 roku. Źle zaplanowana i przeprowadzona kampania, mimo zdobycia Moskwy, przyniosła porażkę. Odwrót zamienił się w ucieczkę i zagładę Wielkiej Armii. ­Porażka Francji ośmieliła ujarzmioną Europę do rewanżu.
  • Kampania niemiecka z 1813 roku, pomyślnie przez Napoleona rozpoczęta, z powodu rosnącej przewagi koalicjantów (dołączyły do nich Prusy, Austria, Szwecja) skończyła się wielką klęską cesarza pod Lipskiem (październik 1813). Jednocześnie wybuchło powstanie w Niemczech.
  • Dalsze walki stanowiły już tylko próbę uratowania pozycji Napoleona we Francji. W kwietniu 1814 roku po upadku Paryża cesarz abdykował.
  • Jego 100-dniowy zryw, ucieczka z zesłania w 1815 roku, klęska napoleońskiej armii pod Waterloo w 1815 roku były jedynie dramatycznym zrywem w walce o utrzymanie swej władzy na francuskim gruncie.

 

Podsumowanie

Epoka napoleońska była okresem nieustannych wojen, ponieważ Francja wyraźnie złamała równowagę polityczną na kontynencie, bijąc oprócz Anglii dotychczasowe mocarstwa, ujarzmiając i wcielając w swe granice pewne obszary bądź je uzależniając. Pokonane państwa pragnęły odwetu, czekając na odpowiednią okazję. Francja z kolei nie czuła się w pełni bezpieczna w swym europejskim imperium, póki nie podporządkowała sobie innych mocarstw. Gdy na placu boju pozostała Rosja, musiało dojść do konfrontacji, bo stanowiła ona alternatywę dla podporządkowanej cesarzowi Europy.

Panowanie i upadek Napoleona
Rok Wydarzenie
1799 Dojście Napoleona do władzy (tzw. zamach 18 brumeire’a).
1800 Zwycięstwo Napoleona nad Austriakami.
1801 Pokój francusko-austriacki. Pokój francusko-rosyjski.
1802 Pokój francusko-angielski.
1804 Koronacja Napoleona na cesarza Francuzów.
1805 Klęska wojsk austriackich pod Ulm.
Angielskie zwycięstwo pod Trafalgarem.
Zwycięstwo Napoleona nad Austrią i Rosją pod Austerlitz.
Pokój francusko-austriacki.
1806 Powstanie Związku Reńskiego.
Początek blokady kontynentalnej Anglii.
1807 Powstanie Księstwa Warszawskiego.
1808 Wyprawa Napoleona do Hiszpanii.
1809 Wojna austriacko-francuska. Zwycięstwo Francuzów w bitwie pod Wagram.
1812 Wyprawa Napoleona na Rosję. Odwrót wielkiej armii (październik) i jej klęska pod Berezyną.
1813 Klęska wojsk francuskich po Lipskiem.
1814 Abdykacja Napoleonów.
1815 Powrót Napoleona do władzy (100 dni).
Klęska Napoleona pod Waterloo.
Zesłanie Napoleona na wyspę św. Heleny.