Mini-CV
• 1857 – Joseph Conrad przyszedł na świat w Berdyczowie, w Polsce.
• Dzieciństwo na zesłaniu, po powrocie wychowywany przez rodzinę matki.
• 1874 – opuścił Polskę i został marynarzem.
• 1878 – 1894 – pływał pod banderolą angielską, odbywając wiele egzotycznych podróży.
• 1896 – ożenił się i zamieszkał w Anglii, zaczął pisać powieści.
• 1924 – śmierć Conrada.
Joseph Conrad, właśc. Teodor Józef Konrad Korzeniowski, powieściopisarz angielski polskiego pochodzenia. Jego zrealizowanym marzeniem było zostać marynarzem. Większość jego dzieł wiąże się z morzem i żeglugą. Pisał utwory dotyczące ludzkiej kondycji, miejsca człowieka w świecie jawiącym się jako absurdalny żywioł. Spadkobierca ideałów romantycznych.
Na tle epoki
Twórczość Josepha Conrada jest bardzo interesująca i oryginalna. Wyrasta na dwóch podłożach – osobistych przeżyć (morze, zmaganie się człowieka z żywiołem i z losem) oraz romantycznych ideałach. Conrad w całej swej twórczości w sposób niezwykle ciekawy i nieporównywalny z innymi twórcami zastanawia się nad kondycją ludzką, okrucieństwem świata, rolą honoru i odpowiedzialności człowieka.
Biografia
Joseph Conrad urodził się w 1857 roku w Berdyczowie. Rodzice jego, oboje ziemiańskiego pochodzenia, należeli do krańcowo różnych środowisk. Ojciec, poeta, patriota, jeden z organizatorów powstania styczniowego, był szlacheckim rewolucjonistą. Matka z Bobrowskich należała do szlachty ugodowej, bogatej. Ojca Conrada aresztowano i zesłano w głąb Rosji, a towarzysząca mężowi żona wkrótce zmarła. Po kilku latach poeta wrócił do Krakowa, lecz był zupełnie załamany klęskami osobistymi i narodowymi. Józefa wychowywał brat matki, Tadeusz Bobrowski. Conrad nie czuł się szczęśliwy. Pod wpływem lektur postanowił zostać marynarzem i opuścić kraj. Bobrowscy próbowali wybić mu ten pomysł z głowy, lecz zdesperowany chłopak w 1874 roku wyjechał do Marsylii, gdzie rozpoczęła się jego wielka przygoda z morzem. Tu nierozważnie wplątał się w przemyt broni do Hiszpanii. Ta awantura zakończona według różnych wersji pojedynkiem lub próbą samobójczą, a w każdym razie ciężką raną, uniemożliwiła mu dalszy pobyt we Francji. Po powrocie do zdrowia (1878) zaciągnął się na statek angielski i przez blisko dwadzieścia lat pływał po oceanach świata, głównie po morzach Dalekiego Wschodu. Dosłużył się stopnia kapitana. Z wielu podróży najważniejsze są trzy, wiążące się z przełomowymi momentami w życiu pisarza, które ten uwiecznił w swych powieściach: podróż na barce Palestyna z Anglii do Bangkoku (nowela Młodość), rejs Bangkok – Sydney – Mauritius i związane z nim pierwsze dowództwo (powieść Smuga cienia) i fatalna w skutkach podróż do Konga (Jądro ciemności), skąd wrócił ze zrujnowanym zdrowiem, w stanie totalnego przygnębienia. W 1886 uzyskał obywatelstwo brytyjskie. W 1896 roku ożenił się z Jessie George i zamieszkał z nią i dwójką synów na południu Anglii, poświęcając się całkowicie pracy pisarskiej.
Powodzenie materialne i popularność przyniosła mu dopiero powieść Los opublikowana przed I wojną światową. W czasie wojny pisarz bardzo zaangażował się w sprawy polskie. Nigdy nie zerwał kontaktów z krajem, publikował dużo artykułów publicystycznych i memoriałów dowodzących prawa Polski do niepodległego bytu. Blisko 60-letni pisarz wziął także czynny udział w wojnie, pływając kilka miesięcy na zamaskowanym torpedowcu mającym niszczyć niemieckie łodzie podwodne. Po wojnie zyskał ogromną popularność, zwłaszcza w Ameryce. Miał ogromny wpływ na twórczość Hemingwaya i Faulknera. W 1924 roku czyniono starania o przyznanie mu Nagrody Nobla. Nie doczekał się jej – zmarł 3 sierpnia 1924 roku.
Twórczość
- Pierwsze dwie powieści Conrada, Szaleństwo Almayera (1895) i Wykolejeniec (1896), tworzą całość. Składają się na studium człowieka słabego charakteru, który nie umie sprostać zadaniom stawianym mu przez życie i w zakłamaniu, nikczemności i głupocie nie umie podołać najprostszym ludzkim obowiązkom, pogrążając się w fantastycznych marzeniach o samym sobie.
- Następny utwór – Murzyn z załogi „Narcyza” (1897) przedstawia bohaterstwo i obowiązkowość marynarzy płynących z Indii do Londynu.
- Lord Jim (1900) jest najbardziej znaną książką Conrada, w której pisarz przedstawia ciekawe sprawozdanie z rejsu, opowiadane z punktu widzenia wielu narratorów. Tu po raz pierwszy pojawia się Marlowe – stary marynarz, który często będzie występować w powieściach Conrada. Również w 1900 roku zostaje napisane opowiadanie Młodość, utwór oparty na wspomnieniach z rejsu na barce Palestyna z Anglii do Bangkoku. Dzieło mówi o żalu za odchodzącą młodością.
- W 1903 roku wydał Conrad opowiadania pod wspólnym tytułem Tajfun, z których najsłynniejsza, tytułowa nowela opowiada o bohaterstwie kapitana Mac Whirra, który w obliczu burzy morskiej i zamieszek na statku, trwa mężnie na posterunku i stara się robić „to, co słuszne”.
- Nowela Amy Foster przedstawia losy polskiego emigranta, Janka Górala, rozbitka osamotnionego na angielskiej ziemi.
- Akcja powieści Nostromo (1904) dzieje się w fantastycznej, nieistniejącej republice Costaguanie. Porusza problemy rewolucji, niszczącej siły pieniądza, oszukiwania prostych ludzi.
- Conrad pisze następne niemarynistyczne powieści o tematyce współczesnej – Tajny agent (1907) i W oczach Zachodu (1911).
- Sukces finansowy i popularność przyniosła Conradowi powieść Los (1913).
- W 1915 roku wydał powieść Zwycięstwo, a w 1917 Smugę cienia.
- W 1923 roku powstaje Korsarz – poetycki testament pisarza: stary korsarz Peryol pod koniec życia powraca do swojej ojczyzny, Francji, jako życiowy rozbitek i chce zakończyć w spokoju burzliwe życie. Śmierć jest dla niego pojednaniem się ze światem.
Najważniejsze dzieła
Najbardziej znaną i najciekawszą powieścią Josepha Conrada jest Lord Jim wydany w 1900 roku. Pierwotnie pomyślany był jako krótkie opowiadanie, rozrósł się w obszerną, dwutomową powieść. Książka składa się z całego szeregu opowiadań rozmaitych rozmówców. Są one przemieszane i przerywane. Głównym narratorem jest Marlowe, stary marynarz. Różne opowieści połączone są „obiektywną”, odautorską relacją zdarzeń. Celem tak zawikłanej narracji jest pokazanie istoty charakteru bohatera powieści i istoty jego wielkiej zdrady. Jim w chwili słabości porzucił swój posterunek – uciekł z uszkodzonego statku, pozostawiając na pastwę losu dziesiątki nieświadomych ludzi. Czyn ten, z powodu którego został wykluczony ze społeczności marynarzy, zaciążył nad jego przyszłością.
Główny bohater próbował później udowodnić sobie i światu, że jest dobrym człowiekiem, chciał, by marynarze uważali go za swojego. Zrehabilitował się – na wyspie Patusan, z narażeniem życia i odwagą, zaprowadził porządek, ład, sprawiedliwość i bezpieczeństwo. Niestety, solidaryzując się z wyrzutkami, pozwolił im zostać, a ci dokonali strasznych spustoszeń na wyspie. Jim mógłby przed odpowiedzialnością uciec, lecz honor mu na to nie pozwolił – szedł na śmierć z poczuciem, że pozostał wiernym swemu romantycznemu ideałowi szlachetności i odpowiedzialności.
W Lordzie Jimie romantyczna filozofia Conrada (absolutyzm moralny, maksymalizm etyczny) nie została wyrażona wprost. To powieść impresjonistyczna, zbudowana na niedomówieniach, lukach. Zrywa z tradycyjnym następstwem zdarzeń. Prawdę o Jimie czytelnik sam musi wydobyć spośród mieszaniny różnych narracji i zmiennych punktów widzenia. Jednak wszyscy opowiadający znają tylko część prawdy o bohaterze. Prawda obiektywna, ostateczna nie istnieje.
Zapamiętaj utwory
- Szaleństwo Almayera (1885) i Wykolejeniec (1896) tworzą cykl, opisując studium człowieka o słabym charakterze.
- Murzyn z załogi „Narcyza” (1897) – studium bohaterstwa i odwagi marynarzy zmagających się z żywiołem.
- Lord Jim (1900) – najbardziej znana powieść Conrada podejmująca problematykę honoru i męstwa.
- Tajfun (1903) – zbiór opowiadań marynistycznych.
- Nostromo (1904) – powieść o tematyce aktualnej, podejmująca problem rewolucji, władzy pieniądza, wykorzystywania słabszych.
- Los (1913) – powieść, która przyniosła Conradowi uznanie i sławę.
- Korsarz (1923) – ostatnia powieść Conrada, testament poetycki człowieka rozstającego się z życiem.
Miejsca
- Berdyczowo – miejsce urodzenia pisarza.
- Syberia – spędził tu cztery lata życia, gdy jego ojciec za działalność w powstaniu styczniowym został zesłany.
- Kraków – tu mieszkał i uczył się aż do 1874 roku. Wychowywany przez rodzinę matki, marzył o dalekich podróżach.
- Morze – Conrad zrealizował marzenie swej młodości i został marynarzem. Brał udział w wielu różnych rejsach, z których przywodził doświadczenia, przygody i inspiracje do powieści.
- Anglia – miejsce zamieszkania i twórczości Conrada po ustatkowaniu się.
Ludzie
- Apollo Korzeniowski – ojciec pisarza, poeta i patriota. Za udział w powstaniu styczniowym skazany na zesłanie na Syberię, gdzie pojechał wraz z żoną (która tam zmarła) i synem.
- Jessie George – żona pisarza, matka jego dwóch synów.
Zajęcia
Conrad był marynarzem. Większość swego życia spędzał, pływając po morzach i oceanach. Zaczął pisać stosunkowo późno, wtedy jednak całkowicie poświęcił się temu zajęciu. Jego powieści przyniosły mu sławę i popularność. Był także autorem wielu pism publicystycznych domagających się praw niepodległościowych dla Polski.
Zobacz: