Oda do młodości
- Oda do młodości – programowy liryk zbudowany na zasadzie kontrastu pomiędzy starym, zgnuśniałym światem (oświecenie) a nową, pełną zapału rzeczywistością, należącą do młodych (romantyzm). Ten kontrast to dominanta kompozycyjna utworu.
- Cały utwór jest apostrofą i apoteozą młodości i zawiera w sobie cechy poetyki oświeceniowej i romantycznej – jest to bowiem utwór z pogranicza epok.
Tytuł
Słowo oda w tytule jest nowatorsko zastosowany, bowiem wskazuje gatunek zarezerwowany dla opiewania zjawisk godnych czci i szacunku. Zwrot frazeologiczny „do młodości” określa młodość właśnie jako takie godne czci i szacunku zjawisko.
To nowość w dziejach kultury, która do początków XIX wieku uprawiała raczej kult starości – to ze starością wiązano wartości godne propagowania i utrwalania: dojrzałość, mądrość, rozsądek, zrównoważenie psychiczne.
Tytuł gloryfikuje młodość, podkreśla jej rangę, widzi sens w jej buntowniczych skłonnościach.
Gatunek
Oda – z greckiego aoide – pieśń – to starożytny gatunek poezji bohaterskiej, opiewającej czyny i postawy herosów we wzniosłym, patetycznym stylu.
Przesłanie utworu
Świat pogrążony jest w mroku – zły, pozbawiony uczuć – bo rządzi nim starość. Tylko duch młodości może zmienić go na lepsze. Poeta nawołuje do zmian. Przyszłość należy do młodych. W efekcie ich działań ustaną wojny i niepotrzebne spory, zapanuje braterstwo. Świat będzie wolny od przesądów, przemocy – będzie w nim dominować radość.
Tak rozumiany wiersz staje się swego rodzaju rozrachunkiem z klasycyzmem, a zarazem manifestem rodzącego się romantyzmu.
Oda do młodości – przegląd strof
- Początek to apostrofa do młodości. Jest w niej cień eposowego zwrotu poety do muzy o pomoc w tworzeniu. To znak apoteozy pojęcia młodości.
Bez serc, bez ducha, to szkieletów ludy;
Młodości! dodaj mi skrzydła!Obraz starych
Niechaj, kogo wiek zamroczy,
Chyląc ku ziemi poradlone czoło,
Takie widzi świata koło,
Jakie tępymi zakreśla oczy.
- Kontrastowa wizja i misja młodości.
Młodości! ty nad poziomy
Wylatuj, a okiem słońca,
Ludzkości całe ogromy
Przeniknij z końca do końca.
- Odezwa do młodych – warto zauważyć wezwanie do solidarnego, zespołowego działania. W pełnym romantyzmie tak nie będzie – bohater będzie działał samotnie.
Razem, młodzi przyjaciele!…
szczęściu wszystkiego są wszystkich cele;
Jednością silni, rozumni szałemAluzja do mitologicznego Herkulesa – odwołanie do antyku to także cecha klasyczna.
Dzieckiem w kolebce kto łeb urwał Hydrze,
Ten młody zdusi Centaury;
(…)
Młodości! orla twych lotów potęga,
Jako piorun twoje ramię.Pełna optymizmu ostatnia strofa. Jutrzenka swobody stała się powszechnym symbolem.
Pryskają nieczułe lody
I przesądy światło ćmiące.
Witaj, jutrzenko swobody,
Zbawienia za tobą słońce!
Oda do młodości – utwór klasyczny czy romantyczny?
Elementy oświeceniowe (klasycystyczne)
- sam gatunek – oda należy do gatunków klasycznych i ma rodowód antyczny;
- motywy mitologiczne (lot ikaryjski, porównanie siły młodości do mocy Heraklesa);
- ton wysoki metaforyki utworu („nektar żywota”, „nowości kwiat”);
- dwudzielna kompozycja: kontrast między obrazami gnuśnej starości a rewolucyjnej młodości;
- wykrzyknienia i apostrofy charakterystyczne dla stylu retorycznego
„Młodości! dodaj mi skrzydła!”; - propagowanie ideałów oświeceniowych: wiara w możliwość ulepszenia świata; wiara w przyjaźń i braterstwo; jednostka podporządkowana zbiorowości – przekonanie o wyższości działań zbiorowych nad indywidualnymi.
Elementy romantyczne
- podmiot liryczny jako jednostka wybitna, romantyczny przywódca;
- namiętność, entuzjazm, pragnienie gwałtownych zmian;
- kultywowanie młodości jako potężnej siły tworzącej, kreacyjnej (młodość wylatuje nad poziomy, to romantyczna wizja jednostki wywyższonej ponad tłum), negowanie starości jako wartości samej w sobie;
- romantyczne hasła buntu, przekraczania granic wyznaczonych przez myślenie racjonalne, kierowanie się intuicją i romantycznym „szałem” (wiara w entuzjazm –” ruszymy z posad bryłę świata”);
- leksyka łamiąca zasadę decorum (odpowiedniości formy i treści), na przykład: „wody trupie”, „płaz w skorupie”. Według norm klasycznych nie ma na nie miejsca w odzie.
Kim jest podmiot liryczny
To nawołujący do przemiany świata natchniony romantyczny przywódca. Jest jednym z tych, do których się zwraca – czyli jednym z odbiorców swego apelu – lecz zarazem kimś wyjątkowym: kimś, kto nie waha się stawiać przed sobą i współtowarzyszami celów niezwykłych.
Pod koniec utworu przyjmuje pozę natchnionego wieszcza przewidującego upadek starego świata i powstanie na jego gruzach nowej jakości: świata szczęśliwego, pozbawionego przesądów i wszelkich innych form zniewolenia – a to za sprawą siły młodości.
Sens i przesłanie Ody do młodości
- Oda do młodości Mickiewicza powstała w 1820 r. Stała się wierszem-manifestem, realizacją programu młodych, hymnem młodzieży romantycznej.
- Zestawia dwa obrazy – starego, zgnuśniałego świata, gdzie nad „wody trupie wzbił się jakiś płaz w skorupie”, oraz nowej, pełnej zapału rzeczywistości, którą stworzyć może tylko młode pokolenie.
- Utwór jest apostrofą do potężnej siły młodości. Oto młodość jest w stanie „przypiąć skrzydła do ramion”, wynieść.
- We wstępie utworu łatwo odczytać pragnienie lotu wzwyż, ponad ziemię, wysoko do jasności słońca. Lot taki dokonuje się w wyobraźni twórcy. Jest to nowe ujęcie podmiotu mówiącego, kreuje romantyczny etos poety, który na podobieństwo Stwórcy patrzy na świat i ludzi z kosmicznej perspektywy. Będzie przywódcą wydającym rozkazy.
- Co widać z lotu ptaka?
Ziemia jawi się jako obszar gnuśności zalany odmętem, skryty ciemnością, zaś na jej powierzchni – samolubny, samotny w swoim egoizmie „płaz w skorupie” – metaforyczne uosobienie starych klasyków.
- Lecz nad tą smutną planetą błyska jakaś jutrzenka – oznacza zmiany – młodość. Następuje kolejna apostrofa – do młodych przyjaciół, o to, by działać wspólnie, z poświęceniem i w myśl hasła oko za oko – „gwałt niech się gwałtem odciska”…
- Utwór zawiera wiele nakazów: zwalczaj w sobie słabość, weź za wzór Heraklesa –
Dzieckiem w kolebce kto łeb urwał Hydrze
ten młody zdusi Centaury
– tylko ktoś wyjątkowy może przewodzić pozostałym.
- Utwór kończy optymistyczna wizja – jesteśmy świadkami chwili, gdy „świat rzeczy stanął na zrębie” – czyli zaczyna istnieć od początku i „pryskają nieczułe lody”, pojawia się jutrzenka swobody zapowiadająca „zbawienia słońce”.
Znaczenie
- Swoisty hymn młodych, dowód na to, jak ważnym ideałem i wartością dla romantyków była młodość. Jest ona zdolna czynić cuda, poruszyć świat, zwyciężyć zastarzałe zło.
- Przeciwstawiana jej starość, przedstawiona tu została z obrzydzeniem i pogardą:
Bez serc, bez ducha, to szkieletów ludy…
Rola utworu w polskiej kulturze
W okresie powstania listopadowego uznawany był za manifestację uczuć patriotycznych oraz wiary w możliwość odzyskania przez Polskę niepodległości i swobód politycznych. Przez lata uważany za jeden z najważniejszych polskich wierszy.
Oda do młodości na maturze
Kusi zestawienie Ody do młodości Adama Mickiewicza i Do młodych Adama Asnyka.
- W przypadku powyższych utworów musisz wiedzieć, że obydwa to manifesty pokoleniowe, ale pokoleń mających zupełnie odmienne ideały.
- Zauważ różnice w kreacji podmiotu lirycznego:
- w Odzie… identyfikuje się on z młodymi, jest jednym z nich,
- w wierszu Asnyka występuje z pozycji kogoś starszego i doświadczonego.
- Zasadniczą różnicą jest stosunek do przeszłości – w romantycznym utworze jest mowa o budowaniu nowego świata na gruzach starego, w pozytywistycznym – o szacunku do dorobku poprzednich epok.
- Zwróć też uwagę na imperatywy, jakie obydwa utwory kierują do młodych odbiorców. Koniecznie odwołaj się do ideałów obu epok.
- Pytanie dotyczące Ody do młodości to najprawdopodobniej sposób portretowania młodości i starości: wówczas nie pomiń podanych terminów: kontrast, personifikacja, apoteoza.
Zobacz:
Interpretacja porównawcza Do młodych Adama Asnyka i Ody do młodości Adama Mickiewicza.
Analizując tekst, zauważ
- Epitety – skontrastowane:
- martwy świat, tępe oczy, wody trupie (to starość)
- Rajska dziedzina, złote malowidła, słodki nektar (młodość).
- Apostrofy do młodości!
„Razem, młodzi przyjaciele!” daje efekt apelu, wzywa do wspólnego działania, podkreśla konieczność współpracy, łączenia się we wspólnym działaniu.
- Porównanie homeryckie
Dzieckiem w kolebce kto łeb urwał Hydrze,
Ten młody zdusi Centaury,
Piekłu ofiarę wydrze,
Do nieba pójdzie po laury.
W tych wielekroć cytowanych słowach znajdujemy nawiązanie do czynu Heraklesa, który – pokonawszy jako dziecko stugłowego potwora, Hydrę – stał się z czasem symbolem siły i odwagi, zdolnej pokonać każde przeciwieństwo (uosabiają je centaury). Porównany do Heraklesa młody człowiek dysponuje taką właśnie siłą; doskonaląc się w jej używaniu, będzie gotów do wielkich działań dla dobra ludzkości.
- Metafory
na przykład:
Obszar gnuśności zalany odmętem:
To ziemia!
Oto obraz świata zamieszkanego przez ludzi mało aktywnych, biernie poddających się schematom.
- Alegoria
(…) płaz w skorupie,
Sam sobie sterem, żeglarzem, okrętem;
(…)
To się wzbija, to w głąb wali:
Nie lgnie do niego fala ani on do fali,
To alegoryczny obraz pozbawionej głębszego sensu, nietwórczej, egoistycznej egzystencji samolubnych, niewspółpracujących na rzecz powszechnego dobra jednostek.
- Personifikacje i animizacje
Młodości! ty nad poziomy
Wylatuj, a okiem słońca
Ludzkości całe ogromy
Przeniknij z końca do końcaInny przykład:
Młodości! orla twych lotów potęga,
Jako piorun twoje ramię.
Obrazują siłę i rozmach młodości. Zastosowany w metaforach motyw lotu podkreśla niemal nieograniczone możliwości młodości, jej niezwykłą przenikliwość i zdolność do wielkich czynów, a także wznoszenie się ponad przeciętność.
- Symbole
– zwłaszcza końcowy obraz symboliczny:
Pryskają nieczułe lody,
I przesądy światło ćmiące.
Witaj, jutrzenko swobody,
Zbawienia za tobą słońce!
Ukazuje świat po przemianach, które nastąpią dzięki działaniu młodości: będzie on radosny, piękny, wolny od przesądów i przemocy. „Jutrzenka swobody” symbolizuje świt, początek radosnej wolności.
Zobacz:
Czy Oda do młodości jest dziełem klasycznym, czy romantycznym?
Oda do młodości Adama Mickiewicza – hymn młodych romantyków czy echo klasycyzmu?
Interpretacja porównawcza Do młodych Adama Asnyka i Ody do młodości Adama Mickiewicza.