Dokonaj podziału środków stylistycznych.

1. Rozpocznij od podziału ogólnego.

Środki stylistyczne dzielimy na:

  • składniowe,
  • słownikowe,
  • tropy stylistyczne,
  • fonetyczne.

 

2. Dalej omów bardziej szczegółowo typy środków.

Środki stylistyczne składniowe są związane ze składnią, czyli budową zdania. Zaliczamy do nich:

  • powtórzenia (wyrazów, zdań),
  • apostrofy (bezpośrednie zwroty do adresata),
  • wykrzyknienia (czyli elementy nacechowane emocjonalnie, np. oh! ach!),
  • pytania retoryczne (pytania, na które nie można odpowiedzieć),
  • anafory (powtórzenie tego samego wyrazu lub zwrotu na początku kolejnych wersów, zwrotek, zdań).

Środki słownikowe to:

  • archaizmy (wyrazy, które wyszły z użycia lub zmieniły swoje znaczenia),
  • neologizmy (wyrazy nowe, których do tej pory nie było w słowniku),
  • wulgaryzmy (wyrazy lub wyrażenia wulgarne, ordynarne, przekleństwa),
  • zdrobnienia (wyraz pochodny, który oznacza przedmiot mniejszy od przedmiotu, od którego nazwy został utworzony, lub wyrażający pozytywne nastawienie uczuciowe mówiącego do przedmiotu wypowiedzi),
  • zgrubienia (wyraz pochodny, który podkreśla wielkość czegoś lub wyraża żartobliwe, pogardliwe lub poufałe nastawienie mówiącego do przedmiotu wypowiedzi).

Tropy stylistyczne:

  • epitety (wyrazy pełniące funkcję określającą w stosunku do innego wyrazu),
  • porównania (figury stylistyczne składające się z dwóch członów połączonych wyrazami jak, jakby, niby, niż; wskazują podobieństwa zjawisk lub przedmiotów),
  • metafory – animizacje i personifikacje (przenośnie, figury oparte na skojarzeniu dwóch zjawisk, często od siebie odległych, i przeniesieniu nazwy jednego z nich na drugie. Animizacja: przypisywanie przedmiotom lub zjawiskom przyrody cech istot żywych. Personifikacja: przypisywanie przedmiotom lub zjawiskom przyrody cech ludzkich).

Środki fonetyczne:

  • wyrazy dźwiękonaśladowcze (np. kap, kap; plusk!),
  • instrumentacje głoskowe (szczególne ułożenie dźwięków mowy w utworze literackim),
  • aliteracje (powtórzenie liter lub sylab na początku wyrazów w wersie lub zdaniach).

Pamiętaj o przykładach:

  • Najwięcej środków składniowych i tropów stylistycznych znajdziesz w poezji okresu baroku, np. Jana Andrzeja Morsztyna.
  • Środków słownikowych szukaj w Bogurodzicy (archaizmy), poezji Bolesława Leśmiana (neologizmy).
  • Fonetyczne środki stylistyczne znajdziesz m.in. u Mirona Białoszewskiego i poezji surrealistów.

 

Najważniejsze środki stylistyczne w poezji

  • Anafora – powtórzenie tego samego słowa lub zwrotu na początku kolejnych wersów, zdań, zwrotek.
  • Antropomorfizacja – uosobienie, czyli nadawanie przedmiotom, pojęciom i zwierzętom cech ludzkich.
  • Apostrofa – bezpośredni i uroczysty zwrot do adresata.
  • Epitet – określenie rzeczownika, najczęściej przymiotnik (wiosenne słońce) albo rzeczownik (morze łez).
  • Metafora (przenośnia) – niecodzienne połączenie słów , które daje nowe znaczenie.
  • Metonimia – wyrażenie, gdzie jakiś wyraz zastępuje inny, pominięty (czytać Mickiewicza – w znaczeniu czytać wiersze Mickiewicza).
  • Oksymoron – pozornie bez sensu połączenie dwóch wyrazów o przeciwstawnym znaczeniu, co daje nową poetycką całość (zimny ogień).
  • Onomatopeja – wyraz dźwiękonaśladowczy (szeleści, tupie).
  • Peryfraza – to zastąpienie nazwy jakimś dłuższym opisem (tęcza – barwny łuk na błękicie).
  • Porównanie – wskazanie podobieństwa między dwoma zjawiskami, najlepiej bardzo różnymi.
  • Rym – powtórzenie takich samych lub podobnych układu głosek na końcu wersu lub zdania.
  • Hiperbola – przesadnia. Przedstawienie zjawiska, aby celowo wyolbrzymić jego cechy.
  • Elipsa – opuszczenie części zdania, której można się domyślać na podstawie poprzednich zdań albo kontekstu wypowiedzi.

 

Zobacz:

Środki stylistyczne

Wymień najważniejsze środki stylistyczne w poezji.

Czy środki stylistyczne są tylko w poezji?

Jakie funkcje pełnią środki stylistyczne?

 

Epitety i inne środki stylistyczne

Składniowe środki stylistyczne

Fonetyczne środki stylistyczne