Adam Mickiewicz biografia i twórczość
Dzieciństwo sielskie, anielskie
Adam Bernard Mickiewicz urodził się 24 grudnia 1798 roku w Zaosiu koło Nowogródka. Rodzicami poety byli Mikołaj Mickiewicz, komornik i adwokat, oraz Barbara z domu Majewska. To właśnie ukochana matka ofiarowała synka pod opiekę Matki Boskiej Ostrobramskiej, gdy jako maleńki chłopczyk wypadł z okna.
Choć rodzina była raczej biedna, dzieciństwo miał poeta beztroskie. Przerwała je śmierć ojca w 1812 roku.
Jak to widać w dziełach?
„Kraj lat dziecinnych” pokazał Mickiewicz przede wszystkim w Panu Tadeuszu. Znalazł się tam opis wypadku z wczesnego dzieciństwa (w Inwokacji):
Gdy od płaczącej matki pod Twoją opiekę
Ofiarowany, martwą podniosłem powiekę
i znane poecie z pierwszych lat życia miejsca i nazwiska (zabójcą jednego z dziadków poety był niejaki Jan Soplica…).
Czas szkoły – Wilno
Po ukończeniu szkoły prowadzonej w Nowogródku Mickiewicz rozpoczął studia na Uniwersytecie Wileńskim. Wybrał wydział filologiczno-historyczny, bo tam otrzymał stypendium. W czasie studiów, w roku 1817, założył z przyjaciółmi tajne stowarzyszenia – Towarzystwo Filomatów i Zgromadzenie Filaretów.
Jak to widać w dziełach?
Cele towarzystw oraz nastroje radości ze wspólnego działania znajdujemy w Pieśni filaretów i Odzie do młodości – obydwa utwory z roku 1820.
Los nauczycielski – Kowno
Po ukończonych w 1819 roku studiach trzeba było odpracować stypendium. Mickiewicz pracował jako nauczyciel w Kownie – szczerze tej pracy nie lubił! W tym czasie zakochał się w Maryli Wereszczakównie, a także lepiej poznał litewski folklor.
Jak to widać w dziełach?
Fascynacja ludowością zaowocowała debiutanckim tomem Ballady i romanse z 1822 roku – a także II częścią Dziadów. Echa nieszczęśliwej miłości do Maryli, późniejszej pani Puttkamerowej, znajdziemy w niektórych balladach (np. Kurhanek Maryli), ale przede wszystkim w IV części Dziadów z 1823 roku Zrozpaczonego Gustawa opuściła ukochana (Maryla – nieprzypadkowa zbieżność imienia…), by poślubić bogatszego. Ukochanej poświęcił też poeta wiele pięknych wierszy, między innymi Do M***, Niepewność.
Proces – Wilno – wyjazd do Rosji
W 1823 roku władze rozpoczęły aresztowania filomatów i filaretów. Także Mickiewicz trafił na kilka miesięcy do wileńskiego klasztoru Bazylianów zamienionego na więzienie. W 1824 roku zapadł wyrok: nakaz opuszczenia Litwy i osiedlenia się w głębi Rosji. Mickiewicz wyjeżdża do Petersburga, potem do Odessy (latem 1825 r. odbywa wycieczkę na Krym), następnie do Moskwy (tu poznaje Puszkina, a także poetów dekabrystów) i wraca do Petersburga, gdzie w 1828 roku zostaje wydany Konrad Wallenrod.
Jak to widać w dziełach?
Klasztor Bazylianów to ważne miejsce akcji w III części Dziadów. Pokazuje tam poeta swoich przyjaciół z towarzystw filomatów i filaretów, podejmuje wątek aresztowania, procesu, męczeństwa patriotów. W Konradzie Wallenrodzie tworzy teorię spisku i zdrady.
Podróż do Rosji
Sonety krymskie opisują orientalne krajobrazy. Znów III część Dziadów, tym razem część pt. Ustęp. Mamy tam przejmujący obraz rosyjskich realiów, a także fragment bezpośrednio poświęcony dekabrystom – wiersz Do przyjaciół Moskali.
Emigracja – Powstanie
Zagrożonemu aresztowaniem za Konrada Wallenroda Mickiewiczowi udaje się uciec z Rosji 15 maja 1829 roku. Rozpoczyna się w jego życiu okres emigracji, czas podróży. Zwiedza Niemcy – Berlin, Weimar, gdzie spotyka się z Goethem, także Bonn. Potem Włochy – Wenecję, Florencję, Rzym, Neapol, Sycylię. Z Zygmuntem Krasińskim wybrał się też na wycieczkę do Szwajcarii.
Wiadomość o wybuchu powstania listopadowego dotarła do Mickiewicza w grudniu 1830 roku Z niewyjaśnionych przyczyn poeta wracał do Polski przez… Paryż.
Nie udało mu się przyłączyć do powstańców – w sierpniu 1831 roku dotarł do Wielkopolski i tam pozostał do wiosny roku 1832, odwiedzając okoliczne dwory szlacheckie i… romansując! Z Wielkopolski wyruszył Mickiewicz do Drezna (tu wiosną 1832 r. powstała Dziadów część III), a potem razem z Wielką Emigracją ruszył do Paryża. Tam właśnie spędził resztę życia, napisał Pana Tadeusza. W tym też czasie ożenił się z Celiną Szymanowską i musiał dbać o byt coraz liczniejszej rodziny (miał sześcioro dzieci). Pracował m.in. jako profesor literatury łacińskiej w Lozannie – w latach 1839-1840. Potem, w latach 1840-1844, wykładał literatury słowiańskie w paryskim College de France.
Jak to widać w dziełach?
Wobec braku własnych doświadczeń powstańczych zapisywał Mickiewicz cudze: w tym czasie powstają Reduta Ordona, Śmierć Pułkownika, Nocleg. Nie podejmie poeta dyskusji o przyczynach klęski powstania – uzna ten temat za zbyt bolesny, by o nim pisać od razu (zob. Epilog do Pana Tadeusza). Niewątpliwie III część Dziadów jest patriotycznym głosem, próbą rehabilitacji za nieobecność w czynie powstańczym.
Pan Tadeusz przypomina czasy świetności ojczyzny. Zniechęcenie i rozgoryczenie wieku późnego widać wyraźnie w lirykach lozańskich, np. Nad wodą wielką i czystą… czy Polały się łzy…
Ostatnia dekada
W ostatniej dekadzie swego życia Mickiewicz zaangażował się w działalność polityczną. Należał do założonego przez Andrzeja Towiańskiego Koła Sprawy Bożej, w czasie Wiosny Ludów zorganizował w Rzymie Legion Polski. W 1849 roku założył w Paryżu radykalną Trybunę Ludów, która po kilku miesiącach została zamknięta.
Pod koniec życia, od roku 1852, pracował poeta w Bibliotece Arsenału.
W roku 1855 wyjechał na Wschód – wojna krymska obudziła w nim nadzieje na polską niepodległość.
Zmarł w Konstantynopolu 26 XI 1855 r.
Jak to widać w dziełach?
Myśli polityczne Mickiewicza były inspiracją dla wielu późniejszych twórców, a zawarł je poeta nie tylko w artykułach z Trybuny Ludów, lecz zwłaszcza w napisanym dla swego legionu Składzie zasad z 1848 roku Były to poglądy bardzo nowoczesne: wolność słowa i wyznania, równość obywateli, w tym także kobiet i przedstawicieli mniejszości narodowych.
Zobacz: