- Nowela wywodzi się od włoskiego twórcy renesansowego Boccaccia i jego Dekameronu (zbioru 100 nowel).
- Klasyczna nowela jest utworem krótkim, prozatorskim, o wyrazistej fabule i zredukowanym do minimum komentarzu.
- W noweli nie ma wątków pobocznych lub są nikłe, mała jest liczba bohaterów.
- Wydarzenia biegną do punktu kulminacyjnego, który przynosi rozwiązanie konfliktu, po czym następuje pointa. Sytuacja wyjściowa zostaje zwykle odwrócona w finale.
- Cechą noweli klasycznej jest teoria sokoła – czyli obecność głównego motywu, który przewija się przez kolejne etapy fabuły, odgrywa kluczową rolę i z reguły znajduje się w tytule (było tak w noweli Boccaccia Sokół, stąd tytuł).
- Za przykład klasycznej noweli można natomiast uznać Kamizelkę Prusa.
- Nowele pozytywizmu bywają zmodyfikowaną wersją klasycznej noweli, np. Gloria victis prezentuje nowatorską, dwoistą strukturę:
- plan I – mówią drzewa;
- plan II – wydarzenia, o których mówią.
Zapamiętaj!
Klasyczna nowela, która stała się wzorem dla późniejszych mistrzów tego gatunku, ukształtowana została we Włoszech w epoce renesansu, zwłaszcza przez Boccaccia, autora Dekameronu. Od tytułu jego noweli Sokół powstało określenie teoria sokoła. To sformułowana w roku 1871 przez niemieckiego poetę Paula Heyse’go, teoria klasycznie zbudowanej noweli, opartej na motywie dominującym, który pojawia się w każdej fazie fabuły, a nierzadko występuje również w tytule utworu.
Motywem dominującym (sokołem) noweli mogą być:
- przedmioty, na przykład kamizelka i katarynka w nowelach Prusa;
- zjawiska, na przykład dym w noweli Konopnickiej;
- zwierzęta, na przykład szkapa w noweli Konopnickiej.
Zobacz:
Jakie przykłady nowel pozytywistycznych możesz podać? Określ ich problematykę.
Na czym polega różnica między nowelą a powieścią? Omów różnice na konkretnych przykładach.