TO jest pewne – z tekstem – całym lub fragmentem – będziesz miał do czynienia. Oto tablica niezbędnych narzędzi do poradzenia sobie z tekstem literackim i na poziomie podstawowym i rozszerzonym.

Tekst

Fragment lektury dołączony do tematu.

1. Stanowię część większej lektury!

2. Stanowię logiczną całość!

3. Mam swój sens – ideę.

4. Mam trzy ważne elementy:

  • Świat przedstawiony:
    • akcja (coś się tu dzieje)
    • przestrzeń ( gdzieś się to dzieje)
    • czas (kiedy to się dzieje)
    • bohaterowie (kogoś to dotyczy)
  • Przesłanie, ideę, sądy, sens, który niosę (według zamierzeń autora).
  • Kogoś kto mnie mówi – narratora, osobę mówiącą (nie utożsamiać z autorem).
    • To może być autor, ale z reguły nie jest).
    • Osoba mówiąca może ale nie musi należeć do świata przedstawionego.

1. Przeczytaj mnie uważnie

Tekst dołączony do tematu maturalnego nie jest długi. Najlepiej raz przeczytać go uważnie, od a do z, aby utrwalić w głowie pierwsze wrażenie – o czym to w ogóle jest.

2. Sprawdź czy mam tytuł

Jeśli tak – to doskonała podpowiedź. Tytuł określa sens lub główną postać, motyw, zamysł autora. Porównaj tytuł z problemem tematu – pewnie będą podobne. Pisz wtedy:

  • Już tytuł rozdziału (sceny, fragmentu ) potwierdza założenie tematu…
  • Powołam się na tytuł…
  • Sam autor nazwał scenę…

Jeśli tytułu nie ma – wymyśl go. Od razu możesz odwołać się do zagadnienia z tematu – jeśli dobrze spointujesz – od razu łapiesz punkty. Pisz wtedy:

  • Gdyby ten fragment miał tytuł, to powinien brzmieć…
  • Jest to scena godna tytułu
  • Można pozwolić sobie tu na tytuł korespondujący z tematem rozważań

3. Usytuuj mnie w utworze

A najlepiej od tego zacznij wypracowanie. To bardzo ważny i stały punkt w modelu ocenienia. Pisz wiec tak:

  • Przytoczony fragment jest sceną końcową dzieła.
  • Mamy do czynienia z finalną sceną lektury.
  • To kulminacyjna scena II aktu.
  • Przytoczony rozdział to początek utworu.
  • Fragment pochodzi z pierwszej części, otwiera rozwój wypadków.
  • Czytając fragment znajdujemy się przed (po) najważniejszym zdarzeniu.

4. Stwierdź kto mnie mówi

Uważaj! Tu łatwo obłąd. Narrator to zwykle fikcyjna osoba, mamy ją niejako w wyobraźni, ona czyta nam w głowie tekst. Autor jest narratorem tylko w autobiografiach. Może być bohater. Może być przezroczysty głos. Pisz wtedy tak:

  • Mamy do czynienia z narracją pierwszoosobową – głos mówiący to zarazem bohater i narrator.
  • Narracja jest przezroczysta, trzecioosobowa…
  • Narrator nie należy do świata przedstawionego, ale doskonale go zna.
  • Jest tu kilku narratorów, którzy się uzupełniają.
  • Narracja rozwija się symultanicznie, równolegle.

5. Ustal mój temat główny

Nie zawsze musi to być problem uchwycony w temacie maturalnym. Może nawet przewrotnie temat dotyczyć zagadnienia dominującego w całości lektury, a we fragmencie omawianego, zaznaczonego. Dobrze to dostrzec. Pisz wtedy:

  • Tematem zasadniczym rozdziału jest…
  • Cała scena poświęcona jest tematowi…
  • Temat główny fragmentu to…

6. Porównaj z problemem zawartym w temacie pracy

I jeśli się pokrywają – od razu to wykorzystaj. Jeśli nie –zaznacz to i zacznij poszukiwania zgodne z poleceniem tematu. Raczej jednak będą się te tematy pokrywać. Pisz wtedy tak:

  • Zagadnienie (miłości) jest dominującym tematem przytoczonej tu sceny
  • Fragment lektury dotyczy przede wszystkim tematu…
  • Właśnie (miłość) jest wiodącym, dominującym tematem tego fragmentu…
  • Ciekawe, ze miłość nie jest dominującym tematem tej sceny. Pojawia się jako wątek towarzyszący.

7. Realizuj polecenie tematu

Czyli opisz, przedstaw, zaprezentuj, zinterpretuj – jak zechcą autorzy tematu. Cokolwiek by to nie było, prześledź akapit po akapicie przywołany fragment. Nie zapomnij o kontekście! Wyjdź poza tekst do całości lektury, do realiów epoki, do innych znanych ci dzieł. Byle na temat!