Kompozycja wypracowania na maturze nie różni się zasadniczo od konstrukcji jakiejkolwiek innej pracy. Tu także wymaga się, aby była uporządkowana (co najłatwiej osiągnąć przez trójdzielność: wstęp, rozwinięcie, zakończenie), przejrzysta, logiczna i spójna. Nie zmienia się także podstawowa funkcja wstępu – jego zadaniem jest wprowadzenie w istotę tematu, zapowiedzenie treści, które zostaną dalej rozwinięte.
BŁĘDY! Oto mały katalog tych najczęściej spotykanych błędów kompozycyjnych:
Wstęp niezwiązany z poleceniem
Często pojawiają się prace zaczynające się od ogólnej charakterystyki epoki czy biografii pisarza. Jeśli trzeba analizować postawę Konrada z III cz. Dziadów, nie ma sensu zaczynać od informacji, że Adam Mickiewicz urodził się w Zaosiu koło Nowogródka w roku 1798. Taki wstęp dowodzi, że autor nie rozumie istoty tematu, nie umie wybrać ważnych treści ani ich uporządkować.
Wstęp rozwlekły, zbyt obszerny
Na maturze nie jest tak, że im więcej, tym lepiej. Stylistyczne ozdobniki przestały się opłacać, bo punktowane są konkretne informacje. A jeśli przesadnie skupisz się na rozpoczęciu pracy, może się okazać, że zabraknie Ci czasu na dokładne zanalizowanie załączonego tekstu czy wyciągnięcie wniosków. Poza tym zaburzenie proporcji między częściami pracy jest wadą kompozycyjną! Napracujesz się i jeszcze stracisz parę punktów – rzecz zupełnie nieopłacalna.
Wstęp częściowo wprowadzający w temat
Masz porównać postawy Kordiana i Hrabiego Henryka, a zaczynasz od wprowadzenia dotyczącego wyłącznie dramatu Słowackiego. To przykład wstępu, który dotyczy tylko części problemu. Nie można go całkowicie zdyskwalifikować, ale jest dowodem na nie do końca udaną próbę porządkowania myśli.
Wstęp niewydzielony graficznie
Konieczne jest wydzielenie akapitami głównych części wypracowania. Wstęp nie może zlewać się z rozwinięciem, bo od tego tylko krok do chaosu w pracy.
Jak w takim razie napisać dobry wstęp?
Oto kilka przydatnych rad:
- Zacznij od dokładnej analizy tematu – Twoim zadaniem jest przecież wprowadzenie w jakiś konkretny problem. Ustal, co jest istotą tematu, i to właśnie wyeksponuj we wstępie.
- Staraj się, aby już w rozpoczęciu pojawiły się informacje, za które egzaminator przyzna Ci punkty.
- Warto rozpocząć pracę od wstępnego rozpoznania załączonego tekstu. Dokładnie przeczytaj fragment lektury (wiersz). Z jakiego utworu (tomiku) pochodzi? Przypomnij sobie najważniejsze informacje o tekście, umiejsców go w epoce i określ problematykę, którą porusza. Istotne jest też to, kto jest nadawcą, a kto odbiorcą wypowiedzi i jaki jest jej kształt. Może wiesz, jaką część dzieła stanowi maturalny fragment? Jeśli jest np. ostatnią sceną lub częścią większej całości (np. Wielkiej Improwizacji), umieść tę informację na początku pracy – dostaniesz dodatkowe punkty.
- Najłatwiej zacząć od wskazania ogólniejszego zjawiska, a potem przejść do istoty tematu.
- Zadbaj o stylistyczną atrakcyjność początku swojej pracy (np. wykorzystaj cytat, wprowadź pytania retoryczne). W ten sposób dodatkowo wzbudzisz zainteresowanie egzaminatora.
- Pamiętaj, że to tylko wstęp, nie staraj się upchnąć w nim na siłę mnóstwa informacji – zmieszczą się w rozwinięciu. Wstęp powinien być treściwy, ale krótki.
Zobacz:
https://aleklasa.pl/liceum/c238-sztuka-pisania/c243-sztuka-pisania-teoria/sposob-na-wstep