Dokonaj podziału środków stylistycznych.
1. Rozpocznij od podziału ogólnego.
Środki stylistyczne dzielimy na:
- składniowe,
- słownikowe,
- tropy stylistyczne,
- fonetyczne.
2. Dalej omów bardziej szczegółowo typy środków.
Środki stylistyczne składniowe są związane ze składnią, czyli budową zdania. Zaliczamy do nich:
- powtórzenia (wyrazów, zdań),
- apostrofy (bezpośrednie zwroty do adresata),
- wykrzyknienia (czyli elementy nacechowane emocjonalnie, np. oh! ach!),
- pytania retoryczne (pytania, na które nie można odpowiedzieć),
- anafory (powtórzenie tego samego wyrazu lub zwrotu na początku kolejnych wersów, zwrotek, zdań).
Środki słownikowe to:
- archaizmy (wyrazy, które wyszły z użycia lub zmieniły swoje znaczenia),
- neologizmy (wyrazy nowe, których do tej pory nie było w słowniku),
- wulgaryzmy (wyrazy lub wyrażenia wulgarne, ordynarne, przekleństwa),
- zdrobnienia (wyraz pochodny, który oznacza przedmiot mniejszy od przedmiotu, od którego nazwy został utworzony, lub wyrażający pozytywne nastawienie uczuciowe mówiącego do przedmiotu wypowiedzi),
- zgrubienia (wyraz pochodny, który podkreśla wielkość czegoś lub wyraża żartobliwe, pogardliwe lub poufałe nastawienie mówiącego do przedmiotu wypowiedzi).
Tropy stylistyczne:
- epitety (wyrazy pełniące funkcję określającą w stosunku do innego wyrazu),
- porównania (figury stylistyczne składające się z dwóch członów połączonych wyrazami jak, jakby, niby, niż; wskazują podobieństwa zjawisk lub przedmiotów),
- metafory – animizacje i personifikacje (przenośnie, figury oparte na skojarzeniu dwóch zjawisk, często od siebie odległych, i przeniesieniu nazwy jednego z nich na drugie. Animizacja: przypisywanie przedmiotom lub zjawiskom przyrody cech istot żywych. Personifikacja: przypisywanie przedmiotom lub zjawiskom przyrody cech ludzkich).
Środki fonetyczne:
- wyrazy dźwiękonaśladowcze (np. kap, kap; plusk!),
- instrumentacje głoskowe (szczególne ułożenie dźwięków mowy w utworze literackim),
- aliteracje (powtórzenie liter lub sylab na początku wyrazów w wersie lub zdaniach).
Pamiętaj o przykładach:
- Najwięcej środków składniowych i tropów stylistycznych znajdziesz w poezji okresu baroku, np. Jana Andrzeja Morsztyna.
- Środków słownikowych szukaj w Bogurodzicy (archaizmy), poezji Bolesława Leśmiana (neologizmy).
- Fonetyczne środki stylistyczne znajdziesz m.in. u Mirona Białoszewskiego i poezji surrealistów.
Najważniejsze środki stylistyczne w poezji
- Anafora – powtórzenie tego samego słowa lub zwrotu na początku kolejnych wersów, zdań, zwrotek.
- Antropomorfizacja – uosobienie, czyli nadawanie przedmiotom, pojęciom i zwierzętom cech ludzkich.
- Apostrofa – bezpośredni i uroczysty zwrot do adresata.
- Epitet – określenie rzeczownika, najczęściej przymiotnik (wiosenne słońce) albo rzeczownik (morze łez).
- Metafora (przenośnia) – niecodzienne połączenie słów , które daje nowe znaczenie.
- Metonimia – wyrażenie, gdzie jakiś wyraz zastępuje inny, pominięty (czytać Mickiewicza – w znaczeniu czytać wiersze Mickiewicza).
- Oksymoron – pozornie bez sensu połączenie dwóch wyrazów o przeciwstawnym znaczeniu, co daje nową poetycką całość (zimny ogień).
- Onomatopeja – wyraz dźwiękonaśladowczy (szeleści, tupie).
- Peryfraza – to zastąpienie nazwy jakimś dłuższym opisem (tęcza – barwny łuk na błękicie).
- Porównanie – wskazanie podobieństwa między dwoma zjawiskami, najlepiej bardzo różnymi.
- Rym – powtórzenie takich samych lub podobnych układu głosek na końcu wersu lub zdania.
- Hiperbola – przesadnia. Przedstawienie zjawiska, aby celowo wyolbrzymić jego cechy.
- Elipsa – opuszczenie części zdania, której można się domyślać na podstawie poprzednich zdań albo kontekstu wypowiedzi.
Zobacz: