Czasami zapomina się, że ów mit ma dwóch bohaterów: Dedala i Ikara. To Dedal był niezwykle zdolnym konstruktorem, to on zbudował słynny labirynt dla Minotaura, on był genialnym rzeźbiarzem. Tęsknił za ojczyzną, a nie mógł inaczej wydostać się z Krety, jak za pomocą podstępu. Skonstruował skrzydła z ptasich piór, zlepionych woskiem. Wraz z synem wzbili się w powietrze – realizując tym samym odwieczne marzenie człowieka o podniebnym locie na wzór ptaków. Niestety – mimo przestróg, młodemu Ikarowi zachciało się wzbić wyżej i wyżej, bliżej słońca… Wosk się stopił, Ikar spadł i poniósł śmierć, a rozsądny Dedal doleciał. Potem ojciec odnalazł szczątki syna na wyspie zwanej odtąd Ikarią, otoczonej Morzem Ikaryjskim.
Jakie uniwersalne i odwieczne postawy człowieka znajdujemy w tym micie?
Oto dwie postawy wobec tajemnic świata:
- Pierwsza rozsądna, mieszcząca się w granicach możliwości i bezpieczeństwa.
- I ta druga: młodzieńcza, entuzjastyczna, podejmująca ryzyko, by zgłębić tajniki natury.
Która jest bardziej godna pochwały?
Jako pouczenie dydaktyczne górę bierze postawa Dedala – osiągnął cel, a Ikar srogo zapłacił za swoje nieposłuszeństwo. Dedal jest racjonalistą – umie ocenić niebezpieczeństwo, potrafi przewidywać skutki działań. Ikar – to idealista, marzyciel, szaleniec – pierwowzór entuzjastów wielu pokoleń. Zauważmy też, że jest to konflikt pokoleniowy, syn – ojciec. A zatem jest to zderzenie rozsądku i dojrzałości z młodzieńczym idealizmem. Takie postawy i pragnienia znane są ludzkości wszystkich czasów – mit o Dedalu i Ikarze ubiera je w piękną opowieść. Większość jej odbiorców zachwyca się Ikarem, tym płomiennym entuzjazmem i dążeniem do niemożliwego. Ale – jak z goryczą przypomina Ernest Bryll: ,,wciąż o Ikarach głoszą – choć doleciał Dedal”!
Po czyjej stronie się opowiesz?
Dedal przestrzega: nie należy łamać ustaleń, trzeba działać rozsądnie i praktycznie, poznawać świat i wiedzę tę wykorzystywać roztropnie i realnie, poważnie i spokojnie, z dobrym skutkiem. Ikar na to wzrusza ramionami: trzeba dążyć do niemożliwego, trzeba ryzykować, marzyć i oglądać świat przez pryzmat swoich szalonych pragnień. Jeśli nie będziemy sięgać po niemożliwe – nieosiągalne pozostanie niepojętym… Sam fakt, że pytanie wciąż pozostaje otwarte, dowodzi, jak uniwersalny jest mit ikaryjski.
Przedstaw późniejsze nawiązania literackie do mitu ikaryjskiego.
Losy Ikara i Dedala inspirowały wielu twórców. W literaturze współczesnej:
- Ernest Bryll – Wciąż o Ikarach głoszą
- Stanisław Grochowiak – Ikar
- Zbigniew Herbert – Dedal i Ikar
- Tadeusz Różewicz – Prawa i obowiązki
- Jarosław Iwaszkiewicz – Ikar (opowiadanie)
- Jan Józef Szczepański – Ikar (powieść)
Uwaga!
Konflikt marzycielstwa z życiowym realizmem znajdziemy w wielu innych utworach, które nawet bezpośrednio nie odwołują się do mitu ikaryjskiego. Przykładem może być Tren Fortynbrasa Zbigniewa Herberta. Przegrał wrażliwy i marzycielski Hamlet, władzę przejął realista.
Zobacz:
Dedal czy Ikar? Która postawa jest ci bliższa? Rozważ na wybranych przykładach