Dedal czy Ikar? Która postawa jest ci bliższa? Rozważ na wybranych przykładach.
Możesz pisać
- rozprawkę: klasyczną, opartą na schemacie teza, argumenty, wnioski – podkreślenie wybranej tezy lub którąś z bardziej „ambitnych”: pytanie, przemiennie argumenty i kontrargumenty, obranie tezy lub: hipoteza, argumenty i kontrargumenty, na końcu zaś znalezienie satysfakcjonującej odpowiedzi.
- szkolny esej: pozwoli Ci on (zupełnie jak Ikarowi) rozwinąć skrzydła. Nie stwórz jednak chaotycznej wyliczanki i uważaj, by Twoja próba eseju nie skończyła się tragicznym upadkiem, jak los bohatera mitu.
- dwie oddzielne charakterystyki poparte przykładami z literatury
Uwaga! Nie zapomnij o pytaniu zawartym w temacie! Nie wolno Ci go pominąć. Nawet jeśli planujesz odpowiedź na nie dopiero w zakończeniu – odpowiedz konkretnie, umotywuj tę decyzję. Poświęć temu co najmniej kilka sensownych zdań!
Zauważ, że temat dokładnie nie precyzuje, na jakich utworach masz się oprzeć i czy mają one pochodzić z konkretnych epok literackich. Ponieważ ten temat daje dużą swobodę wyboru, ograniczaj się tylko do przykładów najbardziej wyrazistych lub szczególnie Ci bliskich. Pamiętaj, że ogranicza Cię przede wszystkim…czas.
Jak zacząć?
- Uwaga, to jeden z niewielu tematów, kiedy można zacząć od (niedługiego!) streszczenia, w tym akurat wypadku skrótowego przedstawienia mitu o Dedalu i Ikarze.
- Możesz także rozpocząć od charakterystyki bohaterów mitu, przypomnienia, jakie wartości oni symbolizują, jaka jest ich rola w kulturze.
- Możesz także zacząć niejako „od końca” i we wstępie przedstawić te symbole dwóch przeciwstawnych postaw, przedstawić szkic odbioru tych postaw w wybranych epokach.
Przykład I:
Dedal i Ikar to symbole dwóch przeciwstawnych postaw w kulturze europejskiej. Każda epoka odbierała i interpretowała te postawy nieco inaczej. Najczęściej z postawą ikaryjską utożsamiano bohaterów romantycznych, takich jak Kordian czy Konrad albo idealistów ukazywanych w powieściach i opowiadaniach Stefana Żeromskiego. Cechy, jakie przypisywano „Ikarom” nietrudno wyliczyć: to zapał, młodzieńczy entuzjazm, poświęcenie się dla idei, kierowanie się emocjami, chęć zmieniania świata. Często ich wysokie loty kończyły się nieudanym, bolesnym lądowaniem, czyli porażką.
Postawa Dedala to dojrzałość, rozsądek, wytrwałość i konsekwencja w dążeniu do celu. Ta postawa, w przeciwieństwie do ikaryjskiej, wydaje się „nieefektowna” i „nudna”. Tę z kolei często łączy się z wysiłkami pozytywistów; pracą organiczną i pracą u podstaw.
Przykład II
Pokazujesz, że obie postawy są potrzebne, obie mają swoje wady i zalety, wybór jednej z nich powinien zależeć od predyspozycji i usposobienia danego człowieka.
Ocena obu postaw jest trudna. Obie są potrzebne. Postawa ikaryjska sprawdza się zwłaszcza w chwilach, gdy zagrożona jest wolność narodu. Historia pokazuje, że w trudnych chwilach Polacy potrafią zdobyć się na szaleńczą odwagę, podjąć ryzyko i nie myśleć o konsekwencjach swoich czynów. Zapominają o niebezpieczeństwie.
Lecz bez Dedalów nie dało by się rozwijać oświaty, gospodarki i handlu. To chyba właśnie oni są bardziej dziś potrzebni. I choć to może wydać się śmieszne ze względu na mój „ikaryjski wiek”, wybieram Dedala. Tak jak on chcę dolecieć do celu.
.
Rozwinięcie
Skup się na konfrontacjach dwóch różnych dzieł, w których wyraźnie „ścierają się” obie postawy lub/ i znajdź takie przykłady, gdzie można wskazać* „Dedala” i „Ikara” w jednym dziele.
Nie zapomnij także o „wielkiej dyskusji poetyckiej” wokół tych dwóch postaw. Wygrywa w niej – inaczej niż można by się tego spodziewać – Dedal!
Możesz także postarać się znaleźć epoki wyraźnie „ikaryjskie” i „pod znakiem Dedala” – umotywuj swoje wybory. Pracy jest więc sporo.
Przywołaj:
- Hamleta Williama Szekspira
Zwróć uwagę na:- idealistyczne wyobrażenia i plany Hamleta w konfrontacji z brutalną rzeczywistością;
- konflikt wewnętrzny: poczucie obowiązku wobec ojca i niechęć do zbrodni;
- bunt przeciwko złu;
- wrażliwość;
- poczucie, że rzeczywistość go przerasta.
- III cz. Dziadów Adama Mickiewicza. Zwróć uwagę na takie cechy Konrada, jak:
- pragnienie dokonania czegoś niezwykłego;
- zapał;
- podejmowanie się zadań przerastających możliwości człowieka;
- porażkę Konrada i zwycięstwo ks. Piotra.
- Utwory, które tworzą swego rodzaju pary: Odę do młodości Adama Mickiewicza i Do młodych Adama Asnyka
- W utworze Mickiewicza młodość jest wartością, która kojarzy się ze wszystkimi cechami Ikara: idealizmem, buntem, chęcią zerwania ze wszelkim ograniczeniami. Młodzi ludzie, tak jak Ikar, wznoszą się w rajską dziedzinę ułudy, w krainę marzeń. Pełni entuzjazmu, pragną wielkich wyzwań i wielkich czynów.
- Adresaci Do młodych mają z kolei poznawać świat, kształtować rzeczywistość, wytrwale realizować swoje ambitne (choć zawsze możliwe do spełnienia) plany. Powinni zachować równowagę między prawami młodości a rozsądkiem. Nie powinni także odwracać się od „przeszłości ołtarzy”.
- Zwróć uwagę na przeciwstawienie ikaryjskich i dedalicznych cech w Trenie Fortynbrasa Zbigniewa Herberta. Zauważ, że utwór ma charakter dialogowy, mimo iż Hamlet nie ma możliwości wypowiedzenia się (nie żyje). Tu skup się na następujących zagadnieniach:
- czy można porównać upadek Ikara ze śmiercią Hamleta?
- „zarzutach”stawianych Hamletowi przez Fortynbrasa (wierzyłeś w kryształowe pojęcia)
- losy którego z nich staną się przedmiotem legendy?
- cechy Fortynbrasa: konkretny, rzeczowy, praktyczny, pozbawiony złudzeń, dobry organizator; zajmują go sprawy praktyczne – dekrety, porządek w państwie
- Pochwała Dedala (Ikar Stanisława Grochowiaka, Wciąż o Ikarach głoszą… Ernesta Brylla, Prawa i obowiązki Tadeusza Różewicza)
Uwaga!Jeżeli chcesz, by w twojej pracy znalazło się miejsce na te utwory poetyckie, koniecznie musisz przyjrzeć się reprodukcji obrazu Petera Bruegla Upadek Ikara! Wymienieni poeci przywołują go, „przyglądają” się przedstawionym na nim postaciom, zwracają uwagę na kolorystykę, ba, wiersze Grochowiaka i Różewicza będą dla ciebie wręcz niezrozumiałe bez znajomości obrazu.
To prowokacyjne, przewrotne dzieło: wbrew tytułowi, Ikar nie jest zbyt dobrze widoczny. Na upadek chłopaka nikt nie zwrócił większej uwagi; rolnicy nadal zajmują się swoją pracą, życie toczy się dalej…
wiem że oracz winien orać ziemię
pasterz pilnować trzody
przygoda Ikara nie jest ich przygodą
musi się tak skończyć
I nie ma w tym nic
wstrząsającego
że piękny statek płynie dalej
do portu przeznaczenia
(Tadeusz Różewicz, Prawa i obowiązki)
Osoba mówiąca w wierszu jest wyraźnie rozgoryczona, że wciąż słyszy się tyle o Ikarze, chociaż doleciał Dedal. Czy nawet tragiczny upadek może być przyczyną sławy? Czy nie powinna ona być udziałem Dedala, któremu udało się zrealizować trudny i ryzykowny plan ucieczki? W tym wierszu (w niektórych wersjach mitu jest inaczej – Dedal wyprawia synowi pogrzeb) Dedal nie wrócił, by ratować Ikara. Widział, że to (już?) nie ma sensu.
W utworze Grochowiaka z kolei lekkomyślność Ikara i jego wysoki lot przeciwstawione są ciężkiej, codziennej pracy, trudowi ludzi, np. długim godzinom przy łóżku chorego. Osoba, która wypowiada się w Prawach i obowiązkach Tadeusza Różewicza przyznaje, że kiedyś może miałaby ochotę krzyknąć na oracza (aluzja do obrazu Bruegla!), by przerwał pracę, bo oto: Ikar spada/ Ikar tonie syn marzenia. Teraz już nie chce tego robić i nie widzi w tym sensu – przygoda Ikara nie była przygodą pracujących w polu.
Propozycje zakończenia:
- Opowiedz się po stronie jednej z postaw.
- Odwołaj się do współczesności (zawsze można to zrobić – bardzo bezpieczne; nie jest wcale banalne – wiele osób o tym zapomina).
Przykład I
Podziwiam Dedala. Oby było ich jak najwięcej i obym i ja mógł zasłużyć na miano cenionego, niezastąpionego mistrza w swoim fachu. imponuje mi jego konsekwencja i umiejętność realizowania planów krok po kroku. A Ikar? To po prostu jeden z nierozsądnych (o ile nie głupich) chłopaków.
Przykład II
Współczesny świat potrzebuje ludzi wykształconych, fachowców, wynalazców. Takich, jak Dedal. „Kamikadze” w stylu Ikara czynią może świat ciekawszym i bardziej widowiskowym, ale cóż z tego? Zamiast popisów brawury i nierozwagi wolałbym skończyć dobre studia i znaleźć ciekawą pracę. Choć z drugiej strony…
Znacznie bardziej wolę filozofa-idealistę Hamleta niż niesympatycznego pragmatyka Fortynbrasa…
Zwróć uwagę
- Dedal (Deadalus – mistrzowsko wykuty, inteligentny), wspaniały architekt, rzemieślnik i konstruktor o niezwykłej inteligencji i pomysłowości. Czy słusznie nazywamy go więc przyziemnym i nudnym?
Najsłynniejsze dzieła:- krowa z brązu, w której chowała się królowa Pazyfae, by współżyć z bykiem (była w nim zakochana);
- labirynt, w którym uwięziony był Minotaur, syn Pazyfae i byka;
- skrzydła z ptasich piór zlepionych woskiem;
To on także podarował Ariadnie kłębek nici – ten sam, który potem Tezeuszowi bezpiecznie wydostać się z labiryntu
- Ikar – młody syn Dedala, entuzjastycznie nastawiony do życia, nieostrożny, potrafi cieszyć się chwilą. W odróżnieniu od ojca, nie dokonał niczego wielkiego, nie wsławił się mistrzostwem w żadnym fachu. Mimo to jest bardziej sławny i częsciej przywoływany. Czy to sprawiedliwe?
Kontynuatorzy postawy Dedala:
- Ignacy Rzecki z Lalki (pracowitość, rzetelność, dokładność);
- Benedykt Korczyński, Justyna Orzelska i Janek Bohatyrowicz z Nad Niemnem (realizują hasła pracy u podstaw, wierzą, że wysiłek i trud przynoszą obfite plony);
- Bogumił Niechcic z Nocy i dni (pracowity, rozsądny, docenia to, co ma).
Kontynuatorzy postawy Ikara:
- Tytułowy bohater Hamleta (idealista, dumny, niesztampowy w działaniu, marzyciel);
- Stasia Bozowska z Siłaczki (idealizm, altruizm, pragnienie naprawy świata);
- Cezary Baryka z Przedwiośnia (młodzieńczy zapał, kierowanie się emocjami);
- Chłopiec nazwany przez narratora „Michasiem” z Ikara (bardzo młody, nieostrożny, zanurzony w swoim własnym świecie, zapomina o rzeczywistości, nieostrożny);
- Artur z Tanga (samotny buntownik, bezkompromisowy);
- Poeci walczący w powstaniu warszawskim, np. Krzysztof Kamil Baczyński, Tadeusz Gajcy.
Zobacz:
https://aleklasa.pl/gimnazjum/c268-prace-pisemne/praca-domowa-jezyk-polski/ktora-postawa-wobec-zycia-jest-wlasciwa-szalonego-ikara-czy-rozsadnego-dedala-i-dlaczego