SIDEBAR
Witkacy – bo tak się nazwał w odróżnieniu od ojca, także literata i krytyka literackiego Stanisława Witkiewicza – ogarnął swoją twórczością wiele dziedzin. Witkacy to malarz, powieściopisarz, krytyk literacki, poeta i nade wszystko dramaturg i reformator teatru. Jest twórcą filozoficznej teorii Czystej Formy – którą stosował przede wszystkim do teatru i dramatu. Wychowywał się w intelektualnym środowisku, jako ośmiolatek już czytywał dzieła Szekspira i tworzył własne. Cudowne dziecko wyrosło na zdolnego i obdarzonego poczuciem humoru artystę. W 1911 r. zadebiutował
Wyjaśnij konstrukcję i problematykę Szewców Stanisława Ignacego Witkiewicza. Czytelnika przyzwyczajonego do tradycyjnego dramatu szokuje już sama prezentacja postaci. Popatrzmy na nazwiska: prokurator Scurvy (zwany czasem pieszczotliwie Skurviątkiem) i księżna Zbereźnicka czy Sajetan Tempe. Przedstawienie osób w rodzaju: „morowe szewskie chłopy”, twarz „jakby z czerwonego salcesonu” (to o Scurvym), „błękitne jak guziki od majtek oczy”, pomijając, że może być krytykowane z punktu widzenia estetyki, przestaje być zwykłym didaskalium, wkracza w obręb dramatu. Obserwujemy w Szewcach dziwnych przedstawicieli różnych
Bohaterowie i ich nazwiska: księżna Irina Wsiewołodowna Zbereźnicka-Podberezka (zwróć uwagę na drugą część nazwiska), prokurator Robert Scurvy, Gnębon Puczymorda, lokaj księżnej Fierdusieńko wyglądający jak marionetka. Sytuacje: śmieszą, ale są jednocześnie przepełnione grozą, wzbudzają u czytelnika (widza) niepokój: księżna całuje szewców i zwraca się do Sajetana słowami: „Takim was kocham, śmierdzącego wszarza […]. Ja chyba będę waszą kiedyś – dla samej formy, dla fasonu, dla szyku […]; szewcy w więzieniu skazani na „przymusową bezrobotność”; kara
W małym dworku jest parodią dramatu Rittnera W małym domku, dość popularnego w teatralnym repertuarze owych czasów. Witkacy przejął Rittnerowską fabułę i umieścił ją w innym teatralnym świecie – zupełnie nie zważając na reguły realizmu, prawdopodobieństwo, niemożliwości, spójność akcji. Prawdopodobnie stworzył ten dramat po to, by wykazać wyższość swojej teorii Czystej Formy nad starym dramatem realistycznym. Nowatorstwem sceny Witkacego jest fantastyka i groteska – a wszystko to nie tylko po to, by zaszokować odbiorców, a skompromitować Rittnera
Chłopi – wielka, uhonorowana literacką Nagrodą Nobla epopeja Władysława Reymonta – są dziełem bardzo bogatym treściowo. Ich zawartość nie ogranicza się do wydarzeń i przygód głównych bohaterów. Treść Chłopów Fabułę dzieła można uporządkować, ujmując ją w trzech warstwach: 1. Dzieje społeczności wiejskiej – w tym głównych bohaterów Rzecz dzieje się we wsi Lipce, bez konkretnego określenia czasu historycznego, choć pewne ślady wskazują na okres 20 lat po powstaniu styczniowym. Głównym bohaterem powieści są
Literatura każdego kraju posiada takie ważne powieści, które ze względu na ich rolę w kulturze, doniosłość treściową i artyzm literacki nazywa się epopejami. Lecz wyżej wymienione „pochwały” utworu – to jeszcze nie wszystko. Powieść-epopeja musi wykazywać w swojej kompozycji pewne podobieństwa do eposu, musi zawierać definicyjne elementy tego gatunku. Aby udowodnić, że Chłopi takie elementy zawierają, przypomnijmy, czym był epos. To taki utwór (zwykle wierszowany), który przedstawiał dzieje legendarnych postaci na tle przełomowych
W Chłopach mamy do czynienia z syntezą wszystkich charakterystycznych dla Młodej Polski prądów artystycznych. Kreując przedstawiany w tej powieści świat, Reymont posługiwał się środkami typowymi dla: realizmu, impresjonizmu, symbolizmu naturalizmu. Prekursorami naturalizmu w Europie byli Flaubert i Zola. Jego główne cechy to: „naukowość” metod twórczych (np. powieść to eksperyment!), obiektywny, pozbawiony odautorskiego komentarza opis, eksponowanie biologicznej strony ludzkiego życia podkreślanie jego związku z resztą przyrody (np. silna więź ludzi z ziemią). Naturalizm Chłopów Reymonta W jakich
Można powiedzieć, że Eliza Orzeszkowa raczej miernie ocenia epokę romantyzmu, a do postaw typowych romantyków odnosi się co najmniej niechętnie. Pisarka czyni „nosicielami romantyzmu” kilka postaci Między innymi Emilię Korczyńską, kobietę rozczytaną w romansach, żyjącą w iluzorycznym świecie wyobraźni, tęskniącą za wymyślonym mitem miłości romantycznej. Jej wypowiedzi śmieszą, a postawa bywa denerwująca, tym bardziej że bujając w obłokach, lekceważy szczere uczucie Benedykta. Następny romantyk to Zygmunt Korczyński. Wybitna jednostka – uduchowiony artysta, wyobcowany w tłumie przeciętniaków.
Realizm powieści jest niezaprzeczalny Wierne przedstawienie obrazu społeczeństwa: środowiska arystokratycznego – pani Andrzejowa i Zygmunt Korczyńscy, ziemiańskiego – Korczyńscy, zaściankowego – mieszkańcy Bohatyrowicz. Stypizowanie postaci, wyrazistość i dokładność w przedstawieniu charakterów i tła obyczajowego. Eliza Orzeszkowa z drobiazgowością opisała Korczyn, Bohatyrowicze, Olszynkę, Osowce. Działania bohaterów umotywowane są nie tylko przyczynami współczesnymi, ale także dawnymi – występują odniesienia do historii, czyli nawiązania do niedawnych powstań i bardzo odległych w czasie dziejów Jana i Cecylii. Narracja w powieści realistycznej jest prowadzona
Znajdujemy się w nadniemeńskiej krainie lat osiemdziesiątych dziewiętnastego wieku. Świat, który przedstawia Orzeszkowa, jest piękny, został skonstruowany według swoistego ładu. Czas Obowiązuje tu zasada podwójnej perspektywy czasowej, czyli: Powieściowa teraźniejszość – wszystkie wydarzenia, o których czytamy, trwają od końca czerwca (powrót dzieci ze szkół), przez lato (czas żniw, imieniny Emilii), aż po wrzesień (jesienne połowy jacicy na Niemnie). Jest to zatem lato jednego roku, określonego na mniej więcej dwadzieścia lat po powstaniu (czyli
Idealizm jest pojęciem, które bardziej pasuje do epoki romantyzmu niż pozytywizmu. Jest to postawa sprzeczna wobec realizmu. Idealista to człowiek kierujący się w postępowaniu wzniosłymi zasadami, zdolny do poświęceń dla ich realizacji, taki ktoś wyobraża sobie świat lepszym, niż on w istocie jest. Idealista to marzyciel, fanatyk idei, która przesłoniła mu realne spojrzenie na świat. Idealizm jest jednym z zagadnień wspomnianych w Lalce Prusa. Bo oto pisarz przedstawia trzy pokolenia idealistów, trzech przedstawicieli tej
Oczywiście najazd Szwedów na Polskę w połowie XVII w. Dokładnie powieść obejmuje dwa lata najazdu szwedzkiego, zwanego przez autora potopem – 1655-1656 rok. Centralnym wydarzeniem historycznym w powieści jest obrona Jasnej Góry. Większość fikcyjnych postaci ma swoje historyczne prototypy. Na przykład Kmicic – w rzeczywistości miał na imię Samuel, a nie Andrzej. Był to chorąży orszański, żołnierz dobry, lecz niezdyscyplinowany, awanturnik, który został skazany na banicję. Karę zdjęto z żołnierza za udział w walce ze Szwedami.
Ferdydurke jest specyficzną, nowatorską powieścią, która w roku 1938 – roku wydania – wywołała nieco hałasu. Dyskusje i atmosfera skandalu towarzyszyły jej narodzinom. Fabuła wydaje się dziwaczna i niespójna już we wstępie. Oto bohater – Józio – człowiek trzydziestoletni, pisarz, zostaje „przeniesiony” do szkoły i umieszczony w klasie siedemnastoletnich uczniów. Nikt nie zauważa jego dorosłości – Józio jako uczeń uczestniczy w funkcjonowaniu szkolnej machiny. Mieszka na pensji u nowoczesnych państwa Młodziaków, gdzie jest świadkiem maniery „nowoczesności” i mody
Wyobraźmy sobie faceta koło trzydziestki, w którego domu nagle pojawia się jego dawny nauczyciel i chce go zabrać z powrotem do szkoły. Józio tego nie chce, ale profesor tak go „upupia”, że trzydziestolatek daje się zaprowadzić do szkoły i zapisać do VI klasy. Józio zostaje poinformowany, że szkoła specjalizuje się w „upupianiu”. Uczą tu starzy, nieprzyjemni nauczyciele, którzy zawsze mają rację (nawet jeśli jej nie mają). Oni też próbują „upupić” swych uczniów, choć nie zawsze
Ferdydurke zaliczamy do awangardowej prozy międzywojnia, a nawet spełnia ona wiele założeń nowatorskiego gatunku, tzw. nouveau roman, ukształtowanego ostatecznie dopiero w latach pięćdziesiątych we Francji! Możemy mówić zatem o prekursorstwie Gombrowicza. Nouveau roman (nowa powieść) stawia sobie za cel poznać świat za pomocą środków powieściowych. I tak: Bohater to człowiek młody, poszukujący, niedysponujący rzetelną wiedzą o świecie. Fabuła nie występuje w klasycznym układzie zdarzeń – nouveau roman znosi granice między obiektywnym światem a tym, co wyobraża sobie
William Szekspir żył w Anglii w II połowie XVI wieku. Do dziś to jeden z największych (dla wielu największy) dramaturgów wszech czasów. Za rządów Elżbiety I i Jakuba I był aktorem. Pochodził z miasteczka Stratford, w którym spędził również ostatnie lata życia. Przez około dwadzieścia lat mieszkał w Londynie. Jego sztuki – zapomniane w epoce baroku i oświecenia, odkryte na nowo przez romantyków – grane są do dziś i uważane za klasykę teatru. Sztuki Szekspira to chyba najczęściej interpretowane i najczęściej wystawiane
Akcja powieści Camusa toczy się w Oranie w 194… r. Jest to wymowna data, wskazuje na lata czterdzieste, lecz nie ukonkretnia czasu do końca, nadaje powieści wydźwięk uniwersalny. Na miasto spada zaraza – pierwszym symbolem zagrożenia są wypełzające, chore, zdychające szczury. Choroba rozwija się i pochłania coraz więcej ofiar. Miasto zostaje zamknięte, ludzie nie mogą opuścić ogniska zarazy. Pisarz śledzi postawy i czyny tych, którzy zostali. Jest to skrupulatna analiza, która ma rozwikłać problem człowieka
Powieść paraboliczna Jej cechą charakterystyczną jest dwupoziomowy charakter. To znaczy pod warstwą pierwszą – realistyczną, kryje się głębsza, alegoryczna, którą powinien odczytać czytelnik. Taki utwór wymaga od odbiorcy dojrzałej i rozbudowanej interpretacji. Jeśli czytelnik nie odkryje głębszych, ukrytych sensów powieści parabolicznej, odczyta ją tylko w sposób linearny, uproszczony – nie zrozumie nadrzędnego, najważniejszego sensu. Dżuma – parabola Wystarczy przeczytać motto, którym opatrzył Albert Camus swoją powieść, aby upewnić się, że jest to
Akcja powieści Franza Kafki przypomina koszmar senny. Rzecz dzieje się w abstrakcyjnym mieście i bez konkretyzacji czasowej. Bohater – Józef K. – budzi się i od obcych urzędników, którzy naszli jego mieszkanie, otrzymuje informację, iż został postawiony w stan oskarżenia. Zaczyna się proces, bez przyczyn i bez dowodów, proces jak fatum – Józef K. nie wie nawet, o co jest oskarżony. Przechodzi fazy buntu i uległości. Wędruje po labiryntach strychów i budynków przedmieścia, w których mieszczą się sale sądowe.
Wina niezawiniona? Tak. Bohater Procesu Franza Kafki nie popełnił żadnej winy, a mimo to został aresztowany, i to w dniu swoich trzydziestych urodzin. Dowiadujemy się o tym już na początku powieści. Aresztowali go dwaj funkcjonariusze, którzy zachowują się bardzo dziwnie: zjadają Józefowi śniadanie, chcą mu zabrać ubranie. Nic dziwnego, że Józef K. pomyślał, że to pewnie jakiś żart, który mu sprawili koledzy. Ale nie – sprawa jest poważna i Józefowi K. wcale nie jest do
