SIDEBAR
Realizm powieści jest niezaprzeczalny Wierne przedstawienie obrazu społeczeństwa: środowiska arystokratycznego – pani Andrzejowa i Zygmunt Korczyńscy, ziemiańskiego – Korczyńscy, zaściankowego – mieszkańcy Bohatyrowicz. Stypizowanie postaci, wyrazistość i dokładność w przedstawieniu charakterów i tła obyczajowego. Eliza Orzeszkowa z drobiazgowością opisała Korczyn, Bohatyrowicze, Olszynkę, Osowce. Działania bohaterów umotywowane są nie tylko przyczynami współczesnymi, ale także dawnymi – występują odniesienia do historii, czyli nawiązania do niedawnych powstań i bardzo odległych w czasie dziejów Jana i Cecylii. Narracja w powieści realistycznej jest prowadzona
Bona Sforza (1494-1557) W czasach, gdy od kobiety – także królowej – oczekiwano głównie urody i uległości, poślubiona Zygmuntowi Staremu mediolańska księżniczka nie ukrywała swego silnego charakteru. Dynamiczna, starannie wykształcona, nie chciała żyć w cieniu męża. Marzyła, by stać się władczynią z prawdziwego zdarzenia, bardziej niż dworskie rozrywki interesowała ją polityka i ekonomia. Zależało jej na wzmocnieniu państwa, stworzeniu silnej monarchii i utrzymaniu dynastii, dlatego starała się skupić wokół siebie stronnictwo dworskie. Kupowała też majątki
Filozofia średniowiecza Myśl epoki zdominowały dwa systemy – najpierw św. Augustyna, który przeszczepił na chrześcijański grunt ideę Platona, potem św. Tomasza, który z kolei to samo uczynił z myślą Arystotelesa. Swoistą naukę wielkiej miłości głosił św. Franciszek z Asyżu. Nie stworzy, co prawda, systemu filozoficznego, ale funkcjonuje w naszej świadomości pełna pokory i zachwytu nad światem postawa franciszkańska. Święty Augustyn Augustynizm filozofia dramatyczna Człowiek jest istotą rozdartą między tęsknotą za niebem a ziemią… Dokonał połączenia
Gall Anonim To tajemnicza postać naszej literatury. Żył na przełomie XI i XII wieku. Imię nieznane. Być może Francuz, być może Węgier, a może tylko przybył do Polski przez Węgry. Być może, należał do zakonu benedyktynów. Z wieków średnich nie mamy na jego temat żadnych informacji. Dopiero w następnej epoce, w XVI stuleciu, historyk Marcin Kromer na jednym z zachowanych rękopisów kroniki zrobił notatkę, że jej autorem jest „Gall, mnich jakiś zapewne”. To dlatego autora najstarszej
W starożytnej Grecji komedia nie stanowiła pierwotnie samodzielnego gatunku dramatycznego. Po tragediach przedstawiano tzw. dramat satyrowy, będący formą zalążkową rozwijającej się później komedii. Jej powstanie wiąże się z obchodzonymi w porze jesiennej świętami winobrania, zwanymi Małymi Dionizjami. W przeciwieństwie do Wielkich Dionizji przypominały one bardziej ludyczne widowisko wypełnione śmiechem i wrzawą. Śpiewano wówczas lekkie, żartobliwe pieśni, zwane komos, i to właśnie one dały początek komedii, która była utworem proponującym humorystyczno-komiczną wizję
Dwie koncepcje istoty ludzkiej zawarte w Biblii Księga Koheleta – źródło motywu vanitas Księga Koheleta podejmuje istotny w kulturze całej ludzkości motyw rozważań nad kondycją ludzkiego istnienia, zadaje pytanie, czym jest życie ludzkie i człowiek, zawiera odpowiedź na pytanie o szczęście człowieka, o sens jego egzystencji. Jak brzmi ta odpowiedź? Jej kwintesencją jest refren: Marność nad marnościami, wszystko marność. Wszystko marność i gonienie za wiatrem… – oto motto całej księgi.
Książę, biskup warmiński – jest niewątpliwie polskim przykładem umysłu oświeconego, twórcy utalentowanego i wykształconego, obdarzonego wyrafinowanym smakiem i intelektem. Zwano go księciem poetów, był faworytem króla (a właściwie królów, bo po rozbiorach chętnie goszczono go na dworze Fryderyka Wielkiego). Urodził się w Dubiecku nad Sanem, miał czterech braci (wszyscy prócz jednego wybrali stan duchowny). Ignacy w trzydziestym szóstym roku życia został biskupem warmińskim, bywalcem dworu i ważną postacią w Rzeczypospolitej. Był autorytetem, ale nigdy nie dorobił
Faust Goethego jest dziełem przede wszystkim filozoficznym. Zajmuje się zagadnieniami egzystencjalnymi – dotyka tajemnicy życia i śmierci, stawia pytania moralne – o zło i dobro. Pytania nie nowe – ale umieszczone w średniowiecznej scenerii, z motywem szatana i gry o nieśmiertelność, stają się intrygujące. Doktor Faust wyraża jedno z największych ludzkich pragnień – pragnienie wiedzy absolutnej. Chce „dotrzeć do istoty osnowy”, poznać wszystkie tajemnice świata. Stąd wyjątkowa rola i waga
Julian Sorel (Czerwone i czarne – Stendhal) Bardzo zdolny, inteligentny, obdarzony doskonałą pamięcią syn cieśli, który marzy o wielkiej karierze. Dla awansu społecznego gotów jest poświęcić wszystko. Ta myśl to jego obsesja i jedyny życiowy drogowskaz. Tytułowe kolory symbolizują dwie możliwe drogi kariery: czerwony – w mundurze, czarny – w sutannie. W ponapoleońskiej Francji zdecydowanie łatwiej wkroczyć na tę drugą drogę, bo wojskowym może zostać tylko szlachcic. Julian, niczym Tartuffe ze Świętoszka Moliera, jest obłudny,
Najważniejsi poeci Artur Rimbaud Rimbaud jest poetą zbuntowanym: przeciw rodzinie, małżeństwu, cesarstwu i wszelkim podobnym formom życia społecznego. Skandaliczna biografia, poszukiwanie prawdy przez stany narkotyczne nie powinny przesłonić osiągnięć poetyckich Rimbauda. Utwory: zbiory prozy poetyckiej Sezon w piekle, Iluminacje, Statek pijany, Samogłoski i inne wiersze. Znany wiersz Statek pijany jest poematem o pragnieniu wolności, takim właśnie, jakie wyzwala w człowieku bezkresne morze w przeciwieństwie do kałuży na rodzinnym podwórku. Samogłoski to sonet świetnie obrazujący zabieg synestezji:
Epoka Franz Kafka żył na przełomie wieków w czasach monarchii austro-węgierskiej i jej upadku (początek XX wieku). Dlatego nic w tym dziwnego, że mieszkał na terenie dzisiejszych Czech, był Żydem, a pisał po niemiecku. Jego dom do dziś można zwiedzać w czeskiej Pradze na Złotej Uliczce, koło tego muzeum przechodzą niemal wszystkie wycieczki, bo to serce praskiej Starówki. Typowy dla monarchii przerost machiny biurokratycznej dotknął i pisarza, który przez sporą
Trzy podstawowe schematy romantycznej kreacji bohatera Bohater werterowski Pierwowzór – Werter bohater powieści Goethego Cierpienia młodego Wertera. Kluczem do psychologii postaci jest w niemożność porozumienia się ze światem. Stan depresyjny, bolesny i trwały. Przekłada się na kłopoty z podejmowaniem decyzji i wykonywaniem jakichkolwiek bardziej radykalnych manewrów. Bohater werterowski wciąż pozostaje w tragicznej sprzeczności między racjami własnego „ja” a otaczającego go świata. Ta sprzeczność go paraliżuje i obezwładnia. Los bohatera werterowskiego
Kalendarium twórczości Juliusza Słowackiego I Wczesna twórczość (do roku 1829) – Arab, Jan Bielecki (powieść poetycka) – Maria Stuart (dramat) II Poezja powstańcza (1830) – Hymn (Bogarodzica) – Oda do wolności – Kulik – Lambro (powieść poetycka) III Genewa (1832-1836) – Kordian – Balladyna – Horsztyński (dramat) – Rozłączenie IV Podróż na Wschód (1836-1837) – Hymn (Smutno, mi Boże) – Grób Agamemnona – Anhelli (poemat) – Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu
Klasycyzm To główny i najważniejszy nurt oświecenia. Tworzą go najpotężniejsze umysły epoki, składają się nań największe dzieła tych czasów. Klasycyzm współgra z bieżącym życiem politycznym państwa, twórcy tego nurtu potrafią łączyć filozofię rozumu, naukę o ogólnych prawach dotyczących ludzkości z patriotyzmem. Do klasyków należą: Ignacy Krasicki, Adam Naruszewicz, Julian Ursyn Niemcewicz, Stanisław Trembecki. Tematy klasycyzmu: problematyka moralna (etyczna), sprawy kraju (polityczna), obyczaje (portret społeczeństwa i człowieka). Jak tworzyli klasycy? Praktykowali gatunki wywodzące się z antyku –
Robinson Crusoe – rozbitek na bezludnej wyspie Dzieje Robinson od najmłodszych lat marzył, by zostać marynarzem. Odbył wiele podróży morskich i w czasie jednej z nich jego statek rozbił się, a on jako jedyny ocalał z katastrofy. Z wraku statku zabiera broń, narzędzia, ocalałe materiały i resztki pożywienia, by stawić czoło pozornie beznadziejnej sytuacji. Zakłada hodowlę, uprawia ziemię, jest rzemieślnikiem – urodzajną wyspę przekształca w zamożną kolonię. Walczy z klimatem, dzikimi zwierzętami, które niszczą mu plony, lecz przede
CZARNY ŚWIAT Zaraza we Florencji Rok 1348. Czarna śmierć szalejąca w Europie dociera do Florencji. Ludzie umierają setkami (zginie 1/3 Europejczyków). Choroba trwa krótko: pierwsze objawy – wrzody pod pachami, przez trzy dni krwotok z nosa i… śmierć, nie ma na to rady. Zaraża się momentalnie – przez dotyk, przebywanie obok. Umierają najbliżsi – nie ma czasu na pogrzeby. Rodziny wykładają ciała przed domy, często przemieszane zwłoki mężów, żon i dzieci poniewierają się
Rodzi się realizm Realizmem nazywamy epokę w II połowie XIX wieku – prąd ukształtowany w literaturze i sztuce około roku 1850 – ale dlatego, że dominuje w nim sposób tworzenia znany ludzkości już wcześniej – jego twórcy pragnęli odwzorowywać rzeczywistość. Realizm to ponadczasowa metoda twórcza – wszelkie dążenia artystów różnych epok do odtworzenia rzeczywistości z maksymalnym obiektywizmem i naciskiem na ukazanie prawdy i życia codziennego, stosowana od antyku do dziś.
Groteska – jest zjawiskiem bardzo ważnym w literaturze współczesnej. Możemy nazwać ją zabiegiem artystycznym, którego dokonuje autor dzieła, swoistą deformacją świata przedstawionego, a najlepiej: kategorią estetyczną, której istotą jest odkształcenie realnego świata, fantastyka oraz przemieszanie elementów komizmu i tragizmu oraz sprzecznych stylów. Groteska występuje też w utworach muzycznych, w filmie i w plastyce. I – oczywiście – bynajmniej nie jest pomysłem współczesnym! W wieku XX groteska odgrywa pierwszoplanową rolę
Opowiadanie Wieża rozwija się w dwóch planach akcji Plan pierwszy To współczesność narratora – spędza on urlop we wsi w Piemoncie. Pragnie ciszy po misji wojskowej w Mediolanie i całej wojennej wrzawie. Mieszka w domku nauczyciela z Sycylii, który umarł pod koniec wojny. Nieopodal jest Wieża Strachu w Aoście, a z nią wiążą się stare podania: historia zagłodzonej przez męża księżniczki di Braganza i historia białej damy… Plan drugi To rekonstrukcja historii. Narrator znajduje i odczytuje pamiętnik de Maistre’a –
Hymn (Smutno mi, Boże) Juliusza Słowackiego Hymn (fragment) Smutno mi, Boże! – Dla mnie na zachodzie Rozlałeś tęczę blasków promienistą; Przede mną gasisz w lazurowej wodzie Gwiazdę ognistą… Choć mi tak niebo ty złocisz i morze, Smutno mi, Boże! Jak puste kłosy, z podniesioną głową Stoję rozkoszy próżen i dosytu… Dla obcych ludzi mam twarz jednakową, Ciszę błękitu. Ale przed tobą głąb serca otworzę, Smutno mi, Boże! Hymn (Smutno mi,
