Skamander
Poetycka grupa Skamander wywodzi się z grupy pikadorczyków – organizatorzy słynnych imprez „Pod Picadorem” w kilka miesięcy po rozwiązaniu ogłosili się poetycką grupą o nazwie Skamander i urządzili reklamowy wieczór przy ulicy Karowej.
Skład grupy:
- Julian Tuwim,
- Antoni Słonimski,
- Jan Lechoń,
- Jarosław Iwaszkiewicz,
- Kazimierz Wierzyński.
Postulaty:
- Programowa zapowiedź bezprogramowości. Poeci Skamandra nie chcą określać wspólnego programu. Łączy ich przyjaźń i ogólne poglądy na temat poezji, poza tym obierają różne techniki twórcze.
- Prawo do swobody artystycznej, niechęć do patosu i kult talentu.
- Poeta niech będzie rzemieślnikiem i uczciwym pracownikiem, a nie „nadludzką istotą”.
- Cały program tej poezji – to młodość jako temat i siła twórcza.
Jak tworzyli?
Członkowie grupy Skamander różnili się między sobą i ich twórczość budzi zupełnie odmienne skojarzenia.
- Jarosław Iwaszkiewicz – podążał w kierunku estetyzmu i klasycznej formy poezji, zajmował się ideą piękna, mitem artysty, świat traktował jako materiał do przetworzenia w poezji.
- Antoni Słonimski – z kolei prezentuje bunt, demonstruje swoje ciągłe niepogodzenie się ze światem.
- Czołowym twórcą okazał się Julian Tuwim – poeta młodzieńczego entuzjazmu, potem buntu i zachwytu klasyczną poezją Kochanowskiego.
- Kazimierz Wierzyński – to witalizm, energia „tryskająca z wierszy”, poeta radości, pierwszy poeta sportu, patriota i emigrant tęskniący do kraju.
Lata 30. to koniec działalności grupy Skamander. Rozeszły się drogi poetów przyjaciół, obrali różne kariery, poróżniły ich także poglądy polityczne. Lechoń i Iwaszkiewicz objęli stanowiska dyplomatyczne za granicą, Wierzyński związał się z prawicowym obozem sanacji, Słonimski zajął się publicystyką, a Tuwim – czołowy poeta Skamandra – podejmował coraz poważniejsze, krytykujące rzeczywistość tematy.
Futuryści
Skład grupy:
W II Rzeczypospolitej istniały dwa ośrodki futuryzmu:
- Warszawa – tu działali Anatol Stern i Aleksander Wat
- Kraków – Stanisław Młodożeniec i Bruno Jasieński.
Program:
- Futuryści zrywają z przeszłością i tradycją narodową.
- Wierzą w maszynę i GGA (Gga – almanach poezji futurystycznej wydany przez Anatola Sterna i Aleksandra Wata. Tytuł to skrót zdania „gga (gęganie) gąsiora jest piękniejsze od śpiewu słowika”))
- Chcą powyrzucać „mumie mickiewiczów” i wreszcie skończyć z ortografią.
- Wzorem dzieła sztuki jest dobra maszyna.
- Wiersz-manifest to But w butonierce Bruno Jasieńskiego.
- Główna działalność: lata 1919-1921.
Awangarda Krakowska
Awangarda Krakowska ukształtowała się na początku lat 20. za sprawą działalności poetów skupionych wokół Tadeusza Peipera i wydawanego przez niego pisma „Zwrotnica” (w dwóch seriach 1922–1923 i 1926-1927). Peiper był teoretykiem grupy – po powrocie z Hiszpanii w 1921 r. wydał programowe książki pt. Nowe usta i Tędy.
Członkowie Awangardy Krakowskiej to:
- Julian Przyboś
- Adam Ważyk
- Jan Brzękowski
- Jalu Kurek
Ich program to:
- idea nowej sztuki, którą określają: 3 x M – miasto, masa, maszyna – jako naczelne tematy poezji;
- praca nad językiem poetyckim – precz z watą słów – sens tkwi w skrócie i sile metafory, w kondensacji znaczeń słowa;
- poeta nie jest kapłanem, nie jest beztroskim lekkoduchem, lecz poważnym rzemieślnikiem pracującym w materiale słowa.
Grupa przestała istnieć w latach trzydziestych XX w., lecz do jej założeń nawiązywały inne grupy, zwłaszcza zaś awangarda lubelska.
- Najwybitniejszym poetą Awangardy Krakowskiej pozostał Julian Przyboś.
- Papieżem awangardy nazywano zaś Tadeusza Peipera.
Skupiali się wokół niego: Julian Przyboś, Jan Brzękowski, Jalu Kurek.
Główny temat poezji:
- 3 x M (miasto, masa, maszyna).
Główne założenia stylistyczne
- „precz z watą słów!”,
- skrót i metafora jako najistotniejsze chwyty poetyckie.
- Konieczna aktywność intelektualna odbiorcy, jak przy wierszu Z Tatr Przybosia.
Awangarda Lubelska – Druga Awangarda
Druga Awangarda to termin obejmujący awangardowe grupy poetyckie lat 30., które swoim programem nawiązywały do założeń Awangardy Krakowskiej. Najważniejsza wśród nich była Awangarda Lubelska – 1927-1939.
- Jej najwybitniejszym przedstawicielem był Józef Czechowicz (Przez kresy, Żal), który głosi muzyczną poezję snu, skojarzeń i miazgi psychicznej.
- Awangarda lubelska przejęła od krakowskiej zasadę poetyckich skrótów i płynnego obrazowania oraz zamiłowanie do metafory.
- Natomiast założenia poezji Czechowicza brzmiały następująco:
- „Poezja jest muzyką”.
- Materiałem poezji mogą być skojarzenia, sen, psychiczne wrażenia człowieka.
- Poezja powinna głosić postulaty moralne.
- Poezja powinna wracać do tradycji swoją tematyką.
- Józef Czechowicz jest poetą pejzażu, katastrofistą, wyraził w poezji przeczucie własnej śmierci, przeczucie wojny (zginął podczas bombardowania). Znamienny w tej kwestii jest wiersz Żal – przedstawia bowiem zapowiedź wojny, w której „będę strzelał do siebie i marł wielokrotnie”. Celnie uchwycił poeta grozę zabijania: chłopa, kobiety, dziecka, wszystkich i przez wszystkich – jako najgorsze zło wojny. Dodatkowej grozy dostarcza fakt z biografii poety.
- Awangarda Lubelska przywołuje też tradycyjne tematy, jak wieś, pejzaże, uczucia itp.
Żagary
Grupa poetycka w Wilnie, działająca w latach 1931-1934.
Jej skład to:
- Teodor Bujnicki,
- Stefan Jędrychowski,
- Aleksander Rymkiewicz,
- Jerzy Zagórski
- Czesław Miłosz.
Program:
- Żagaryści głosili katastrofizm – czyli przeczucie zagłady świata i kresu istnienia ludzkiego.
- Poeci skupieni wokół pisma Żagary powracali do romantyzmu i symbolizmu.
Kwadryga
Grupa jedenastu członków Koła Literackiego m.in. Stanisław Dobrowolski, Konstanty Ildefons Gałczyński, Lucjan Szenwald. Wydawali także pismo Kwadryga, organizowali w latach 1930-1931 popularne spotkania z publicznością (wzorując się nieco na Skamandrze).
Zobacz:
Poezja dwudziestolecia wobec rzeczywistości ówczesnej Polski
Realizacja wypracowania o skamandrytach i ich stosunku do roli poezji
Wierzyński – Iwaszkiewicz – Słonimski. Jakie utwory tych skamandrytów możesz zaprezentować?