Spotkania z filozofią
Antyk Okres narodzin filozofii wynikającej z potrzeby zrozumienia świata (z gr. umiłowanie mądrości) Filozofowie przyrody – pierwsi, którzy poszukiwali zasady rządzącej światem. Tales z Miletu uznał wodę za pramaterię wszechświata, Anaksymenes – powietrze, Heraklit z Efezu – ogień. Ten ostatni głosił ciągłą zmienność świata (panta rei – wszystko płynie) – „nie można dwa razy wejść do tej samej rzeki”. Demokryt z Abdery stworzył teorię atomistyczną – wszystko składa się z atomów, nawet dusza ludzka. Sokrates
„Wiara zaczyna się tam, gdzie ustaje myślenie” Søren Kierkegaard 1813-1855 Bóg zażądał od Abrahama ofiary w postaci jedynego syna. Patriarcha podporządkował się woli Boga. Wyruszył z Izaakiem na ofiarną górę Moria. Co czuł wtedy? Był posłuszny, ale co czuł? Nie rozumiał okrutnego rozkazu Boga – trudno jednostce ludzkiej rozumem pojąć prawidła nieskończonego Absolutu. Abraham gorąco w Boga wierzył… co nie znaczy, że nie targały nim lęk i niepokój. Kiedy podnosił
– Pragnę poznać Boga – I nic więcej? – Nic więcej. Św. Augustyn (354-430) Nie ma teraźniejszości Co to jest, co znaczy: „teraz”? Czy w ogóle istnieje teraźniejszość? O czym można powiedzieć, że jest, faktycznie jest, trwa teraz? Na pozór banalne – w rzeczywistości jest to poważne filozoficzne pytanie, które rozważał św. Augustyn. No bo tak – każda chwila błyskawicznie staje się przeszłością. Trudno powiedzieć, że coś mówię w tej
Immanuel Kant (1724-1804) „Niebo gwiaździste nade mną, prawo moralne we mnie” Sylwetka Kanta i jego wyraz twarzy zdradzają tę słynną surowość, dyscyplinę życia i zasadniczość. A może to tylko złudzenie? Czy można zaprowadzić pruski porządek – w życiu? W każdym razie Immanuel Kant urodził się w Królewcu i w Królewcu zmarł. Przez osiemdziesiąt lat nie opuścił granic miasta. Codziennie uskuteczniał przechadzki o tej samej porze, z punktualnością tak wspaniałą, że
Jan Jakub Rousseau (1712-1778) Co sądzisz o cywilizacji i postępie nauk? O rozwoju kultury? Być może myślisz jak Wolter, który oceniał dorobek ludzkiej cywilizacji bardzo wysoko. Myśl oświeceniowa — w większości — była zresztą myślą optymistyczną, głosiła wiarę w postęp, hołdowała ludzkiemu umysłowi. To wiemy. Ale — nie cała myśl oświeceniowa, nie wszyscy wielcy owych czasów byli tak święcie przekonani o dobru nauki i cywilizacji. Na pytanie: „Czy odrodzenie nauk
David Hume (1711-1776) „Prawda aż do końca” Zapytano raz Hume’a czy jest możliwe, aby istniało jakieś życie przyszłe? „Jest możliwe, że położony na ogniu węgiel nie będzie się palił – zakpił ironicznie filozof – to najbardziej nierozsądny pomysł…” Idąc za myślą Hume’ a – niezwykłego filozofa oświecenia angielskiego, tego „antychrysta”, „wielkiego bezbożnika” — zbliżasz się ku groźnym sferom zakwestionowania wartości teologii, metafizyki, religii. Nie — Hume nie jest ateistą, jest
John Locke (1632-1704) „Umysł człowieka w chwili jego narodzenia jest czystą, nie zapisaną tablicą (tabula rasa)” Tabula rasa – znaczy: czysta tablica. Taki ma być umysł człowieka w chwili jego narodzin. Otwarte, puste pole, bez żadnych wrodzonych idei czy zasad. Życie – dzień po dniu – będzie tę tablicę zapisywać swoimi znakami. A znaki owe mogą pochodzić tylko z jednego źródła – z doświadczenia. Tak właśnie twierdził angielski filozof, także
“Człowiek jest tylko trzciną, najwątlejszą w przyrodzie, ale trzciną myślącą” Najbardziej niepokojąca jest myśl o nieskończoności kosmosu. Kim jesteśmy w tym wirującym wszechświecie, w którym nawet Ziemia jest drobinką? Myślałeś kiedykolwiek o tym, patrząc w rozgwieżdżone niebo? I co wtedy, jaki dreszcz przebiegł wówczas przez Twoje plecy? Duma czy przerażenie? Ludzie raczej odsuwają od siebie myśl o własnej maleńkości, być może dlatego, że rzetelne uświadomienie sobie swej kruchości przywiodłoby niechybnie
„Cogito – ergo sum” Doświadczenie naszych umysłów bywa złudne. Czyż nie? Czy nie przeżywamy w snach ułudy, która tak naprawdę nie istnieje? Wyobraźnia stwarza barwy i przestrzenie, które giną, gdy otwieramy oczy. A może nasza realna rzeczywistość jest czymś na kształt sennej mrzonki? Otworzymy kiedyś oczy, sen minie – lub nie. Lecz – czy w takim razie – można wykluczyć obecność złośliwego demona, w którego niegdyś wierzyli filozofowie? Stwora, który
Pomysły na początek istnienia Filozofia to miłość mądrości. Próba poznania i zrozumienia spraw związanych z ludzkim istnieniem i najważniejszymi sprawami w życiu. Kiedy to się zaczęło? Początki filozofowania historia dostrzega w VII w. p.n.e., w starożytnej Grecji, kiedy to działać zaczęli Tales z Miletu i jego uczniowie. Tych pierwszych filozofów: Talesa, Heraklita, żyjących długo przed Sokratesem, nazywa się filozofami jońskimi albo filozofami przyrody. Tales z Miletu: Początkiem wszechrzeczy i pierwszym elementem istnienia jest woda! Przecież jest konieczna do wszelkich form
Kultura masowa. Co ma wspólnego z filozofią? Owszem, ma. O skutkach kultury masowej wypowiadało się wielu znakomitych filozofów i socjologów współczesnych. A może stanie się ona tematem rozważań na egzaminie? W czym się trzeba się zorientować? Po pierwsze: na czym polega samo zjawisko kultury masowej? Czym są mass media? Mass media – środki przekazu, które docierają do mas – jednocześnie do setek tysięcy, a nawet milionów. Będzie to wielonakładowa prasa, oczywiście telewizja, radio, kino, a dziś
W sondach przeprowadzonych na koniec wieku XX właśnie Einsteina wskazywano najczęściej jako najważniejszego człowieka stulecia. Skąd znakomity fizyk wśród grona filozofów? Sam Einstein mawiał, że bardziej jest filozofem niż fizykiem. I choć jego teorie zrewolucjonizowały naukę, to przecież dotyczyły najbardziej fundamentalnych pojęć w filozofii – czasu i przestrzeni. Co więcej: ukazały, że nie są to pojęcia stałe i nienaruszalne, tak jak to sobie ludzkość wyobrażała od stuleci. Tylko jakie? Względne. Albert Einstein opublikował szczególną
Baruch Spinoza był jednym ze słynnych filozofów wieku XVII, a był to wiek obfitujący w naprawdę wielkie umysły. Jego idee wzbudzały powszechny protest. Dlaczego? Spinoza zajmował się tematami ważnymi, usiłował odnaleźć i zdefiniować istotę świata i Boga. Wyszło mu, że człowiek jest częścią świata, a Bóg wcale nie jest jego władcą, lecz jest złączony z naturą. To przyroda jest bogiem, rządzą nią stałe prawa – dlatego nie ma pytania: kto stworzył świat? To stwierdzenie, że nie
Myślisz, że to takie proste? Być może. Ale filozofowie od lat głowią się – jak znaleźć prawdę o świecie? Jak go rzetelnie zbadać? Dotknąć, powąchać, a może spróbować zjeść kawałeczek? Czy to będzie prawda o świecie? Racjonalizm Ten pogląd znamy już bardzo dobrze. Badaj świat rozumem! Tylko rozum może być źródłem wiedzy człowieka. Tak uważał już Platon, chociaż za ojca racjonalizmu uznaje się Kartezjusza (Myślę, wiec jestem). Empiryzm Empirycy (Locke, Hume) wierzą tylko
Jan Jakub Rousseau (czytaj Ruso) zdobył w swoich czasach chyba największą wśród myślicieli sławę, wpływy i pozycję. Równać mógł z nim się tylko Wolter – francuski filozof. Wolter, Rousseau, Encyklopedia – to trzy symbole osiemnastego wieku. O Rousseau mówi się jeszcze: ojciec sentymentalizmu i pisarz czułego serca. Jak do tego doszło? Jan Jakub pochodził z biednej rodziny, szybko został sierotą i jako szesnastolatek wyruszył w świat. Gdy pewnego dnia wyszedł z rodzinnej Genewy na spacer, wrócił zbyt późno i zastał
Cogito, ergo sum = Myślę, więc jestem To często powtarzane hasełko stanowiło rewolucję w filozofii. Kamień milowy, początek nowej epoki, źródło naszej cywilizacji – czy jak tam jeszcze chciałbyś nazwać przełom w nauce. Aby wiedzieć o filozofii rzeczy podstawowe, nie da się znakomitej formuły Kartezjusza pominąć. Jak się narodziła? Baśniowo: mroźnej, śnieżnej nocy wojennej, w XVII wieku, gdy René Descartes (Kartezjusz) jako oficer wojny trzydziestoletniej nocował w chłopskiej chacie. Właściwie nie spał – rozmyślał. Olśniła
Rok 1600. Włochy. Egzekucja Giordana Bruna odbywa się naprawdę w atmosferze grozy. Pchnięty na kolana przed kata, ze sznurem na szyi, przed obliczem świętego trybunału inkwizycji słyszy wyrok: „Ogłaszamy cię nieskruszonym, zawziętym, zatwardziałym heretykiem”. Potem prowadzą go z drewnianym kołem w ustach, w otoczeniu zakapturzonych mnichów z czarnymi krzyżami, przy śpiewie pokutnych psalmów – na Campo di Fiori. Tam – na słynnym włoskim placu czeka filozofa stos. Nie ugiął się: „Z większą trwogą ogłaszacie wyrok
Utopia – to coś nieistniejącego, choć chciałoby się, żeby istniała. Twoje marzenia to utopia! – Nie masz szans, kochany! Marcin głosi utopijne poglądy – jego pomysły są nie do realizowania. Skąd to się wzięło? Stąd, że ludzie od wieków próbowali wymyślić idealny świat. Albo chociaż jeden kraj, wyspę, na której szczęście będzie panowało niepodzielnie, wszyscy będą zadowoleni, sprawiedliwość będzie zaś regułą. Opisał taką rajską wyspę myśliciel renesansu: Tomasz Morus. Nazwał
Był sobie święty Franciszek. Chodził po świecie, głosił naukę, której istotą była miłość. Chyba spodobało się to ludzkości, skoro o świętym Franciszku uczymy się, poznając: literaturę, sztukę, religię, historię, poezję. I filozofia także uwzględnia jego poglądy – nazywa się je franciszkanizmem. A to oznacza że: świat jest piękny, dobry, cudowny, ukochany przez Boga; istoty stworzone przez Boga są braćmi – obowiązuje poczucie braterstwa wobec zwierząt, słońca, księżyca, wszelkiego stworzenia; nie
W mowie potocznej i w życiu materialistą nazywamy człowieka przywiązanego do konkretnych wartości: do pieniędzy, domów, samochodów, rozmaitych dóbr, które posiada lub chciałby posiadać. Idealistą zaś nazywa się człowieka, który takimi wartościami pogardza, a najważniejsze są dla niego ideały, na przykład: uczuciowość, wierność, przyjaźń, miłość, pomaganie innym. Na oko ten pierwszy wydaje się nam gorszy, a drugi szlachetniejszy. „Materialista” brzmi czasem jak wyrzut, bo widzimy oczami wyobraźni pazernego skąpca – bogacza, który myśli
