Informacje wstępne (Gramatyka)
Przed egzaminem koniecznie powtórz gramatyczne zagadnienia: z fonetyki – podział głosek – uproszczenia i upodobnienia – akcent i intonację z części mowy i fleksji – podział na odmienne i nieodmienne części mowy ze składni – podział na części zdania – analizę gramatyczną i logiczną zdań pojedynczych – rodzaje zdań złożonych współrzędnie i podrzędnie – związki wyrazowe w zdaniach – mowę zależną i niezależną – imiesłowowe równoważniki zdania ze słowotwórstwa – kategorie
Podział rzeczowników na własne i pospolite jest banalnie prosty. Rzeczowniki pospolite odnoszą się do wielu rzeczy – są to nazwy ogólne. Jest ich w języku mnóstwo – to stół, pies, kobieta, książka, gazeta, chomik, samochód, hotel. Jeśli jednak chcemy z grupy rzeczowników pospolitych wyróżnić niektóre wyrazy, uczynić je szczególnymi i indywidualnymi, stworzymy rzeczowniki własne. Jest wiele psów, ale Twój ma na imię Supeł. Mieszkasz nie w jakimś mieście, ale w
Upodobnienia grup spółgłoskowych Czym są upodobnienia grup spółgłoskowych? Rzecz najistotniejsza przy temacie upodobnień: sprawa dotyczy dwóch spółgłosek sąsiadujących ze sobą, np. spółgłoski dźwięcznej i bezdźwięcznej. Upodobnienie to zmiana jednej z nich, dostosowanie się do drugiej w ten sposób, że w wymowie spółgłoski stają się do siebie podobne: albo obie są dźwięczne, albo obie są bezdźwięczne. Ich pisownia się nie zmienia, zmienia się tylko wymowa. Jak dochodzi do upodobnienia? Wyraz łódka wymawiamy: [łótka]. Dlaczego? Już
Pan Jourdain, bohater komedii Moliera Mieszczanin szlachcicem, pragnie wyznać miłość Markizie. Chciałby powiedzieć: „Piękna Markizo, twoje piękne oczy sprawiły, że umieram dla ciebie z miłości”. Jednak zwraca się do nauczyciela z prośbą o pomoc: „Chcę, żeby były tylko te słowa, ale jakoś modnie powykręcane, przyprawione, jak się należy. Prosiłbym pana, abyś mi podał, tak na próbę, rozmaite sposoby, jakiemi można by go wyrazić.” Każdy komunikat językowy musi pełnić jakąś funkcję, np. Zawiadamia. –
Zestaw zagadnień maturalnych z nauki o języku i teorii literatury. 1. Pochodzenie języka polskiego: Język polski należy do grupy języków słowiańskich. Są to języki pokrewne, gdyż pochodzą od wspólnego przodka – języka prasłowiańskiego, którym posługiwali się wszyscy Słowianie. W połowie pierwszego tysiąclecia naszej ery stosunki historyczne panujące w wczesnej Europie (wędrówki ludów, upadek cesarstwa rzymskiego) przyczyniły się do rozpadu wspólnoty Słowian na trzy wielkie grupy: zachodniosłowiańską, wschodniosłowiańską, południowosłowiańską. W obrębie tych
Uporządkujmy nauki zajmujące się językiem. Dlaczego? Po pierwsze – często w testach pojawia się pytanie: do jakiej dziedziny przyporządkujesz dane zjawisko językowe, po drugie – testy kładą ogromny nacisk na umiejętność wskazywania błędów i form poprawnych. A rodzaje błędów zależą od rodzaju reguł, które łamiemy, czyli od danej nauki o języku. Porządek w naukach Fonetyka – zajmuje się dźwiękową stroną języka. Jest nauką o głoskach, o zjawiskach dźwiękowych w mowie, o procesach zachodzących w dziedzinie głosek i ich wymowy. a –
Uporządkujmy nauk zajmujących się językiem. Dlaczego? Po pierwsze – często w testach pojawia się pytanie: do jakiej dziedziny przyporządkujesz dane zjawisko językowe, po drugie – testy kładą ogromny nacisk na umiejętność wskazywania błędów i form poprawnych. A rodzaje błędów zależą od rodzaju reguł, które łamiemy, czyli od danej nauki o języku. Czym zajmuje się nauka o języku? Przede wszystkim – nie należy utożsamiać jej wyłącznie z gramatyką. Gramatyka to jedna z wielu dziedzin językoznawstwa.
Komunikacja językowa Funkcje języka (wypowiedzi, tekstu) Funkcje języka: najczęściej pojawiają się informatywna, impresywna (konatywna), ekspresywna (emotywna), poetycka (autoteliczna). Oprócz nich pojawiają się także: Funkcja metajęzykowa – polega na przekazywaniu za pomocą pewnych słów i wyrażeń informacji o samym języku – o jego budowie, działaniu i znaczeniu wchodzących w jego skład wyrazów, np. Wyraz „ktoś” jest zaimkiem. Funkcja fatyczna (od gr. fatis mowa) – polega na nawiązywaniu, podtrzymywaniu, kończeniu kontaktu. Temu
Korzystanie ze słowników, nie dość że jest niezbędne, to bardzo wzbogaca zasób językowy. Wyrazy objaśniane są według różnych kryteriów, stąd dzieli się słowniki na kilka typów, decyduje sposób opracowania i przeznaczenie. Słownik może zawierać wszystkie wyrazy danego języka albo zostaje jakoś ograniczony, np. do wyrazów bliskoznacznych. W publikacjach jednojęzycznych objaśnienia podawane są w tym samym języku co hasło, w różnojęzycznych – w innym. Słowniki ogólne języka polskiego Należą do jednojęzycznych, są niezbędne nawet dla przeciętnego
Błędem językowym jest odstępstwo od obecnie obowiązującej normy językowej, czyli taka zmiana, która jest nieuzasadniona: nie poprawia porozumienia, nie wyraża nowych treści, jest sprzeczna z dotychczasowymi przyzwyczajeniami. Wątpliwości rozwiewają najnowsze, najbardziej aktualne wydania słowników języka polskiego. Rodzaje błędów: błędy leksykalne, wśród których można wyróżnić: słownikowe (wyrazowe), frazeologiczne, słowotwórcze; błędy gramatyczne: fleksyjne, składniowe; błędy fonetyczne; błędy stylistyczne; błędy zewnątrzjęzykowe: ortograficzne, interpunkcyjne. Błędy słownikowe (wyrazowe) powstają z powodu użycia wyrazu w niewłaściwym znaczeniu: Moja
Pochodzenie języka polskiego Na kształtowanie się różnych języków miały wpływ takie czynniki, jak rozpad wielkich wspólnot, wędrówki ludów, uwarunkowania geograficzne (np. góry czy bagna oddzielające tereny różnych plemion). Etapy kształtowania się polszczyzny Język praindoeuropejski, którym posługiwała się wspólnota praindoeuropejska, żyjąca ok. 3000 lat p.n.e. nad dolną Wołgą. Z czasem nastąpił jej rozpad, a wędrujące plemiona, szukające lepszych warunków życia, zasiedliły Europę i część Azji. Właśnie pochodzenie od jakiegoś wspólnego prajęzyka tłumaczy podobieństwa między
Przedstaw tendencje rozwojowe współczesnej polszczyzny. W czym przejawia się tendencja do oszczędzania wysiłku? W żywiołowym rozwoju języka (nie tylko polskiego) można zauważyć pewne powtarzające się tendencje. Wynikają one choćby z tego, że ludzie dążą do ograniczenia trudu wkładanego w proces komunikacji (tendencja do oszczędzania wysiłku), ale też do jak najlepszego porozumienia się (tendencja do wyrazistości i precyzji). Na rozwój języka mają też wpływ zmiany zachodzące w otaczającym świecie, jego rozwój (tendencja do uzupełniania środków
Uwaga! Nie każda innowacja językowa jest błędem. Czasami odejście od normy językowej ma swoje uzasadnienie. Aby odróżnić innowacje korzystne dla rozwoju języka od bezcelowych, a nawet szkodliwych, potrzebne są właśnie kryteria poprawności językowej. Wśród wyróżnianych przez językoznawców kilku ich rodzajów, zaznaczamy te, które są najważniejsze: I. Ocena przydatności funkcjonalnej Pierwsza rzecz, którą trzeba ocenić – czy dane sformułowanie jest zrozumiałe dla odbiorcy i realizuje swoją podstawową funkcję, tzn. jasno przekazuje
Skróty słownikowe To ważne! Jeśli w tekście egzaminacyjnym będą wyrazy nie tylko neutralne, ale też nacechowane emocjonalnie, lub potoczne, środowiskowe – autorzy testu mogą zechcieć sprawdzić Twoją orientację w klasyfikacji tych wyrazów. Takie nacechowane wyrazy, kiedy umieszczone są w słowniku języka polskiego, mają obok swój skrót – informację, jak je zakwalifikować, do jakiej grupy włączyć. Przed egzaminem koniecznie zrób powtórkę z tychże skrótów. Oto one: książk. – książkowy, posp. – pospolity, żart. – żartobliwy,
Błędem językowym jest odstępstwo od obecnie obowiązującej normy językowej, czyli taka zmiana, która jest nieuzasadniona: nie poprawia porozumienia, nie wyraża nowych treści, jest sprzeczna z dotychczasowymi przyzwyczajeniami. Wątpliwości rozwiewają najnowsze, najbardziej aktualne wydania słowników języka polskiego). Rozróżniamy błędy językowe: Błędy wewnętrznojęzykowe: błędy leksykalne: słownikowe (wyrazowe), frazeologiczne, słowotwórcze; błędy fonetyczne; stylistyczne; błędy gramatyczne: fleksyjne, składniowe. błędy zewnątrzjęzykowe (błędy zapisu): ortograficzne, interpunkcyjne. Błędy zewnątrzjęzykowe Błędy ortograficzne używanie niewłaściwych liter i połączeń literowych w zapisie
Rodzaje słowników Słownik języka polskiego W tym słowniku objaśnione są wszystkie słowa należące do języka polskiego. W nim możemy sprawdzić, jak słownik definiuje jakiś wyraz i jaka jest jego poprawna odmiana. Przy słowie podany jest schemat odmiany, a także krótka definicja: co dane słówko znaczy. Na przykład: Przy słowie bandaż znajdziesz następujące informacje: bandaż – m. II, D. -a, l.mn. M. -e D. -y .
Nauki zajmujące się językiem Zacznijmy od uporządkowania nauk zajmujących się językiem. Dlaczego? Po pierwsze – często w testach pojawia się pytanie: do jakiej dziedziny przyporządkujesz dane zjawisko językowe, po drugie – testy kładą ogromny nacisk na umiejętność wskazywania błędów i form poprawnych. A rodzaje błędów zależą od rodzaju reguł, które łamiemy, czyli od danej nauki o języku. ETYMOLOGIA – nauka o pochodzeniu słów, o tym, skąd się wzięły i jakie przechodziły zmiany znaczeniowe. Kto dziś pamięta,
