XIX wiek (Historia)
Królestwo Polskie zwane Kongresowym, powstało na mocy decyzji kongresu wiedeńskiego jako monarchia połączona unią personalną z Rosją (każdy car miał się koronować w Warszawie na króla Polski). Otrzymało bardzo liberalną w swej literze prawa konstytucję. W praktyce jednak do jej zapisów nie stosowali się ani cesarze rosyjscy, ani ich namiestnicy i pełnomocnicy. Ograniczeniu w porównaniu z Księstwem Warszawskim uległy prawa wyborcze. Władza najwyższa spoczęła w rękach króla (tj, cara), jego
Od września 1814 r. do czerwca 1815 r. obradował w Wiedniu kongres pokojowy, mający na celu ustalić nową organizację Europy. Przybyli nań prawie wszyscy władcy europejscy i liczni dyplomaci. Decydującą rolę odgrywały jednak Rosja, Prusy, Austria, Anglia i Francja. Pokój miał być oparty na przekreśleniu zmian, które wprowadziła rewolucja francuska. Wykorzystano w tym celu zasady legitymizmu i równowagi europejskiej. Legitymizm opierał się na teorii nienaruszalności praw dynastii. Uznano za bezprawne
Po upadku powstania kościuszkowskiego Polacy nie zrezygnowali z walki o odzyskanie niepodległości. W kraju powstała organizacja spiskowa – Centralizacja Lwowska. Została jednak rozbita przez policję państw zaborczych, a działalność niepodległościowa skupiła się na emigracji. Liczono na pomoc Francji, która toczyła w tym czasie wojny z wszystkimi zaborcami. W 1797 r. Bonaparte zgodził się na utworzenie Legionu Polskiego przy tworzonym w tym czasie państwie Lombardii. Dowództwo nad nim objął gen. Henryk
W wyniku pogromu Prus przez napoleońskie wojska pod Jeną w 1806 r., powstała nowa sytuacja polityczna, w sumie niosąca nadzieje Polakom. Napoleon był przekonany, że kolejna kampania będzie toczyć się na polskiej ziemi i postawa Polaków w obliczu tych wydarzeń będzie miała swoją wagę. Z jego inspiracji gen. Henryk Dąbrowski i Józef Wybicki wydali odezwę wzywającą rodaków do powstania (listopad 1806 r.), wspartego przez wkraczających Francuzów. Na wyzwolonych obszarach powstawała
Insurekcja kościuszkowska Jakie były przyczyny wybuchu powstania kościuszkowskiego? W roku 1793 doszło do drugiego rozbioru Polski. Wzięły w nim udział Rosja i Prusy. Kontrolę nad okrojonymi ziemiami Rzeczypospolitej sprawowały wojska rosyjskie. Kraj znajdował się w ciężkiej sytuacji gospodarczej. Niezadowolenie ludności starali się wykorzystać patrioci i pobudzić społeczeństwo polskie do walki z zaborcami. Nie bez znaczenia były też wieści dochodzące z Francji. Przeciwko rewolucji, jaka wybuchła w tym państwie, zgodnie występowały Rosja, Prusy i Austria. Polscy spiskowcy liczyli więc,
Wiosną Ludów nazwano całą serię wystąpień rewolucyjnych w latach 1848-1849. Walki objęły wiele państw europejskich: Włochy, Francję, Austrię (także Czechów, Węgrów, Polaków, Słowian i Rumunów zamieszkujących tę wielonarodową monarchię), liczne kraje niemieckie (np. Prusy, Badenię, Bawarię, Saksonię). To bardzo ważne! Przyczyną żywiołowych wystąpień skierowanych przeciw władzom było niezadowolenie społeczeństw w wielu państwach ze sposobu sprawowania rządów. Domagano się: większych swobód; ograniczenia władzy monarchów (trzeba pamiętać, że wtedy w Europie rządzili
Zabór rosyjski Konstytucja Królestwa Polskiego proklamowała zasadę wolności i tolerancji wyznaniowej, choć podkreślała zarazem uprzywilejowaną pozycję Kościoła katolickiego. Formalnie zapis ten powtarzał „Statut Organiczny” Mikołaja I z 1832 r. Do czasu powstania listopadowego stosunki rządu i caratu z hierarchią kościelną układały się poprawnie, choć nie obyło się bez zgrzytów i napięć jak np. budząca zastrzeżenia biskupów działalność ministra oświaty Stanisława Potockiego, który wskutek nacisków został zwolniony w 1820 r. Stosunki
W 1772 r. pod władzą Austrii znalazła się część polskich obszarów południowo-zachodnich, zwanych od tej pory Galicją. Tylko przez kilka pierwszych lat zachowały pewną odrębność, ale już za osobistych rządów Józefa II (1780-90) doszło do unifikacji nowej prowincji z monarchią Habsburgów w ramach typowego dla absolutyzmu centralizmu. Za krótkiego panowania następcy – Leopolda II część polskich elit usiłowało wynegocjować autonomię Galicji, przedkładając nawet odpowiedni projekt cesarzowi. Gwałtowne zmiany polityczne i
Ostatnim „dzieckiem” Kongresu Wiedeńskiego w kwestii polskiej była Rzeczpospolita Krakowska która miała pozostać „miastem wolnym, niepodległym i ściśle neutralnym pod opieką 3 mocarstw”. Państewko zwano też niekiedy Wolnym Miastem Krakowem. Mocarstwa zaborcze porozumiały się co do zasad ustrojowych Rzeczypospolitej Krakowskiej, co znalazło odbicie w konstytucjach z 1815, 1818 i 1833 r. Właściwie pozostawała przez cały czas republiką i cieszyła się szeroką autonomią do 1830 r. Z powodu oficjalnej neutralności istniał
Wśród postanowień Kongresu Wiedeńskiego dotyczących spraw polskich, znalazło się i takie, które z dawnych departamentów bydgoskiego i poznańskiego oraz cząstki kaliskiego tworzyło Wielkie Księstwo Poznańskie, przyłączone do Prus. Posiadało ono w latach 1815-30 ograniczoną autonomię, co podkreślały nawet pewne odrębności ustrojowe jak urząd namiestnika, którym był książę Antoni Radziwiłł, sejm prowincjonalny czy równouprawnienie języka polskiego w sądownictwie i administracji jak i fakt piastowania przez Polaków funkcji starostów-landratów. W 1823 r.
Na mocy konstytucji nadanej (oktrojowanej) przez Aleksandra I Królestwo Polskie było połączone z Rosją unią personalną (osobą władcy) i posiadało odrębny charakter państwowy z własną administracją, terytorium i armią, choć praktycznie jego suwerenność została ograniczona. Pojawiły się, choćby formalnie, szerokie gwarancje praw obywatelskich jak wolność osobista, nietykalność osoby i własności, swoboda druku i wyznania, które w następnych latach uległy poważnemu ograniczeniu (zwłaszcza wolność druku). W stosunku do konstytucji Księstwa Warszawskiego
Na Kongresie Wiedeńskim (obradował od września 1814 do czerwca 1815) w wyniku kompromisu między mocarstwami rozbiorowymi, na miejsce zlikwidowanego Księstwa Warszawskiego z większości jego obszarów zostało utworzone Królestwo Polskie połączone unią personalną z Rosją. Prusy otrzymały dawne departamenty bydgoski i poznański i kawałki kaliskiego, zaś Kraków z okolicami stał się republiką konstytucyjną pod kontrolą Rosji, Prus i Austrii. W latach 1813-15 podczas przejściowej okupacji całego Księstwa przez Rosję, car Aleksander
Kolonializm nie był wcale w XIX w. zjawiskiem nowym. Mieliśmy do czynienia z jego kolejnym etapem, imperializmem, który wiązał się też z ewolucją kapitalizmu. Europa Zachodnia, a z opóźnieniem, także Austro-Węgry i Rosja weszły na drogę industrializacji. To wiązało się z koniecznością poszukiwania: rynków zbytu dla rosnącej produkcji przemysłowej, źródeł surowców i bogactw mineralnych taniej siły roboczej, tańszej od rodzimej (działał już tam przecież ruch robotniczy zmuszając do podwyżek płac)
Geneza rewolucji Sprzężenie dwojakiego rodzaju konfliktów: politycznego, związanego z terrorystycznymi metodami rządów w samodzierżawionej Rosji, oraz społecznego, związanego z nienotowanym już na Zachodzie wyzyskiem robotników, nieposiadających zarazem legalnych możliwości wyrażenia swego sprzeciwu. Konflikty narodowościowe związane z faktem, że Rosja była faktycznym więzieniem narodów i brutalnie na ogół tłumiła dążenia odśrodkowe czy postulaty autonomii kulturalnej, np. w Polsce, Gruzji, krajach nadbałtyckich, Finlandii. Rosły przy tym wpływy rosyjskiego szowinizmu („czarnosecinny” od organizacji nacjonalistycznej „Czarna sotnia”), potęgowane przegraną wojną
Początki ruchu robotniczego w Polsce Idee socjalistyczne dotarły na polskie ziemie zarówno od zachodu, jak i wschodu. Na uniwersytetach rosyjskich do pewnego czasu władze tolerowały marksizm, a prace „klasyków” (Marksa, Engelsa) weszły do kanonu obowiązkowych lektur. Z Petersburga trafił do Królestwa Ludwik Waryński, tworząc konspiracyjne kółka socjalistyczne, tzw. „kasy oporu” powołane na wypadek strajku w latach siedemdziesiątych XIX w. (Waryński sam pracował jako robotnik, aby lepiej dotrzeć do środowiska). W Galicji z kolei, ze względu na swobody
W kolebce kapitalizmu, a zarazem ruchu robotniczego, w Anglii, po porażce czartystów dynamicznie rozwijał się ruch związkowy, korzystający z możliwości swobodnego zrzeszania się i tworzenia tzw. koalicji. Ewolucja związków szła w kierunku formowania branżowych i ogólnokrajowych federacji (pierwszą była federacja mechaników). Mimo braku typowo politycznej reprezentacji, związki zawodowe stały się poważną siłą, z którą musieli się liczyć politycy. W 1867 roku pod wpływem „trade-unionistów” zliberalizowano prawo wyborcze. Na początku XX stulecia powstała w Anglii partia robotnicza: Labour Party. Przed
Geneza Rewolucja przemysłowa stworzyła dwie antagonistyczne grupy społeczne: proletariat i burżuazję, ostatecznie utorowała drogę przemianom kapitalistycznym. Wczesny kapitalizm w niczym nie przypominał obecnego systemu panującego w wysoko rozwiniętych krajach zachodu. Wówczas, pod koniec XVIII i na początku XIX wieku, odznaczał się wyjątkową drapieżnością i pazernością. Burżuazja, goniąc za zyskiem, bez skrupułów wyzyskiwała robotników, pracujących często i 14 godzin w ciągu doby, za śmiesznie niskie wynagrodzenie. Warunki pracy urągały wszelkim normom, niszcząc zdrowie i przyczyniając się do skrócenia długości
Przesłanki Poczucie jedności wynikające ze wspólnoty kulturowej, tradycji sięgającej jeszcze starożytnego Rzymu i wpływów oświecenia, epoki wojen rewolucyjnych i napoleońskich, zwłaszcza że Bonaparte zapoczątkował proces jednoczenia kraju. Oburzenie postanowieniami kongresu wiedeńskiego ponownie rozdrabniającego politycznie Italię, narzucającego również Włochom obcych władców bądź rodzimych reakcjonistów. Nienawiść wobec Austrii pełniącej na Półwyspie Apenińskim rolę żandarma oraz okupanta niemałej części północnych Włoch (Lombardia, Wenecja). Brak wyobraźni rodzimych reakcjonistów rażących swoją arogancją i niekompetencją (Neapol, środkowa Italia, Państwo
Przesłanki Wzrastające poczucie jedności narodowej wśród Niemców, szczególnie w latach 1806-1813, rozbudzone rewolucją francuską, wojnami napoleońskimi, romantyzmem, prądami filozoficznymi (Fichte), zlekceważone na kongresie wiedeńskim oraz podczas Wiosny Ludów. Rodzący się nacjonalizm niemiecki. Powiązania ekonomiczne między państwami niemieckimi, którym kontynuacja rozbicia politycznego utrudniała rozwój. Polityka kanclerza Prus, Otto von Bismarcka, genialnego realizatora pruskiej drogi do zjednoczenia. Proces zjednoczeniowy Politycy pruscy, odrzucając w 1849 roku propozycję parlamentu frankfurckiego korony carskiej dla króla Fryderyka Wilhelma
„Sędziwa” i coraz bardziej anachroniczna I Rzesz Niemiecka nie przetrwała długo konfrontacji z ideami francuskiej rewolucji, a przede wszystkim z potęgą napoleońskiego imperium. W wyniku kolejnych aneksji Napoleona na zachód od Renu, utworzenia pod jego protektoratem tzw. Związku Reńskiego oraz nacisków na Franciszka II, zrezygnował on z tytułu cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego (skrótowo Rzeszy Niemieckiej), a ono samo uległo oficjalnej likwidacji w 1806 r. Niefortunnemu Franciszkowi pozostał tytuł
