LEKTURY

Dziady część IV – Adam Mickiewicz

Czym jest ten tekst? Dziady część IV są wielkim romantycznym monologiem, odsłaniającym świat ducha, a ponieważ uczuciom trudno narzucić dyscyplinę, stąd też forma monologu nieskładna, poszarpana, często fragmentaryczna i bełkotliwa. Autorem tego niezwykłego monologu jest Gustaw, tragiczny kochanek Maryli, który w imię miłości gotowy jest zakwestionować cały porządek świata. Czas, miejsce, bohater Akcja Dziadów część IV rozgrywa się na plebanii, w noc Zaduszek, w atmosferze mroku i tajemnicy. Do domku Księdza przybywa dziwna postać. Jest to

Ferdydurke – Witold Gombrowicz

Autor Witold Gombrowicz (1904-1969 Dzieło Ferdydurke – powieść wydana w Warszawie w 1937 r.   O czym pamiętać w trakcie lektury? O tym, że nie jest to powieść z tradycyjnym przyczynowo-skutkowym ciągiem wydarzeń, nakreślonym zgodnie z zasadą prawdopodobieństwa. Światem przedstawionym w Ferdydurke rządzą bowiem: absurd, groteska, parodia. One to sprawiają, że oglądamy rzeczywistość jak w krzywym zwierciadle, nieco wykoślawioną. Nie należy również zapominać, że powieść nie ma narratora wszechwiedzącego, jego funkcję spełnia sam bohater, stąd też świat przedstawiony

Legenda o św Aleksym, Kwiatki ­świętego Franciszka

Legenda o św Aleksym to tytuł polskiego tłumaczenia opowieści o świętym, którego kult szczególnie rozwinął się w naszym kraju w XV wieku. Autorzy Jacopo da Voragine był włoskim dominikaninem, żyjącym prawdopodobnie w latach 1230-1298. Był hagiografem i kaznodzieją, arcybiskupem Genui, której kronikę po sobie pozostawił. Uzyskał status błogosławionego. Autorem Kwiatków świętego Franciszka jest brat (franciszkanin) Ugolino z Monte Santa Maria lub Monte Giorgio. W pięćdziesięciu trzech opowieściach zebrał wiele wydarzeń z życia świętego,

Przedwiośnie – Stefan Żeromski

Autor Stefan Żeromski (1864-1925) Powieściopisarz, nowelista, publicysta często podejmujący w swoich tekstach problemy niepodległości Polski i niesprawiedliwości społecznej. Autor takich powieści, jak Syzyfowe prace (1897), Ludzie bezdomni (1900), Popioły (1904), Wierna rzeka (1912). Tło historyczne powieści I wojna światowa (1914 – 1918). Rewolucja październikowa w Rosji (1917): rewolucja w Baku, konflikt azersko-ormiański. Odzyskanie niepodległości przez Polskę (1918). Wojna polsko-bolszewicka (1920). Pierwsze lata po odzyskaniu niepodległości: rozczarowanie kształtem odrodzonej Polski. Forma utworu Cz. I Szklane domy –

Cierpienia młodego Wertera – Johann Wolfgang Goethe

Autor Johann Wolfgang Goethe (1749-1832) – pierwszy okres jego twórczości przypada na czas burzy i naporu, to wtedy właśnie powstają ballady oraz słynna powieść epistolarna Cierpienia młodego Wertera. Jego twórczość i osobowość wywarły ogromny wpływ na literaturę europejską. Epoka Preromantyzm. W drugiej połowie XVIII wieku w Niemczech zaistniało zjawisko zwane preromantyzmem. Młode pokolenie, które wówczas doszło do głosu, manifestowało bunt wobec istniejącej sytuacji, wobec zastanego porządku. Młodzi buntowali się przede wszystkim przeciwko

Hamlet – William Szekspir

Hamlet Szekspira Autor William Szekspir (1564-1616) – dramatopisarz angielski doby elżbietańskiej, poeta, duchowy ojciec romantyków. Jego życie otacza aura tajemnicy, a biografia odtwarzana przez historyków na podstawie znikomych danych zawiera liczne dziury i sprzeczności. Urodził się w rodzinie rzemieślniczo-kupieckiej, a wykształcenie prawdopodobnie zakończył na miejscowej szkole. W 1587 r. znalazł się w Londynie i zaczął pracować w teatrze, przechodząc wszystkie szczeble kariery. Wreszcie stał się twórcą i współudziałowcem teatru The Globe. Zmarł w Londynie. Forma utworu Hamlet jest pięcioaktowym dramatem (nazywanym

Giaur – George Byron

Autor Sam lord George Byron ucieleśnia ideały romantyczne. Któż bowiem bardziej pasuje do romantycznego wzorca niż młody, urodziwy mężczyzna, otoczony aurą skandalu, a przy tym niezwykle utalentowany, sławny poeta? Awanturnik, poszukiwacz przygód, wędrowiec, wygnaniec, tajemniczy korsarz i bojownik o wolność Grecji. Oto George Byron – urodzony 22 stycznia 1788 roku w Anglii, pod znakiem Koziorożca. Tytuł lorda odziedziczył, ale fortunę przyniosło mu pisarstwo. Wiele podróżował, podejrzewano go o korsarstwo i przynależność do masonerii. Stał się bardzo

Mistrz i Małgorzata – Michaił Bułhakow

Epoka Dwudziestolecie międzywojenne – czasy stalinowskie w Związku Radzieckim, wyjątkowo trudny okres dla pisarzy. Królowały biurokracja, zakłamanie i terror. Na tle czasów, w których powstała, powieść niewątpliwie się wyróżnia – panował wówczas realizm socjalistyczny. Autor Michaił Bułhakow (1891-1940) – lekarz, który poświęcił się literaturze. Najsłynniejszym jego dziełem jest powieść Mistrz i Małgorzata. Pisał również opowiadania (Zapiski na mankietach) i sztuki teatralne (Dni Turbinów). Od końca lat dwudziestych był prześladowany przez cenzurę za twórczość, która nie

Makbet – William Szekspir

Autor William Szekspir (1546-1616), najwybitniejszy przedstawiciel teatru epoki elżbietańskiej i jeden z największych, najbardziej liczących się dramaturgów wszech czasów. Był związany z trupą Słudzy Lorda Szambelana i teatrem The Globe. W Anglii uważany jest za jednego z największych poetów epoki – jest autorem ponad stu sonetów i pięciu poematów. Świadomie łamał zasady dramatu antycznego, np. naruszając zasadę decorum, mieszając liryzm z wisielczym humorem, wprowadzając postacie fantastyczne i bohaterów niskiego pochodzenia. Jego najbardziej znane tragedie nazywane są tragediami namiętności (np.

Medaliony Zofia Nałkowska

Epoka Współczesność Tragiczne doświadczenia II wojny światowej (holokaust) Autor Zofia Nałkowska (1884-1954) – pisarka, której debiut przypadł jeszcze na czasy Młodej Polski; autorka wielu zbiorów opowiadań i powieści, m.in. Granicy czy Romansu Teresy Hennert. Lata okupacji spędziła w Warszawie, później pracowała w Głównej Komisji do Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce (efektem tej pracy są właśnie Medaliony). Dzieło Medaliony (1946) – zbiór opowiadań: Profesor Spanner, Dno, Kobieta cmentarna, Przy torze kolejowym, Dwojra Zielona, Wiza, Człowiek

Świętoszek – Molier

Epoka Barok, który jednak nie zadomowił się w XVII-wiecznej Francji. Tryumfy święcił tam klasycyzm – zwłaszcza w teatrze. Największymi przedstawicielami tego nurtu byli, obok Moliera, Pierre Corneille i Jean Baptiste Racine – znani głównie z twórczości tragicznej. Autor Molier to pseudonim największego francuskiego komediopisarza XVII w. Jean Baptiste Poquelin żył w latach 1622-1673. Przez kilkanaście lat wędrował z aktorską trupą. Po powrocie do Paryża założył znany do dziś teatr – Komedię Francuską i stał

Giaur Byrona

Giaur Byrona Treść, bohater i cechy romantyczne utworu Giaur to opowieść o miłości, zdradzie i zbrodni. Jej bohater żyje w świecie pełnym zła, sam jest tego zła sprawcą i ofiarą. Ta sprzeczność stanowi o romantycznej istocie utworu. Giaur jest samotnym, tajemniczym młodzieńcem, który znalazł się w Grecji opanowanej przez Turków. Nikt nie zna jego imienia ani przeszłości. Giaur – tym mianem określają Turcy każdego innowiercę. Akcja utworu pełna jest dramatycznych wydarzeń. Zachowując kolejność wypadków, można przedstawić ją

Lalka Bolesława Prusa

Lalka Bolesława Prusa to jedna z największych powieści polskiego pozytywizmu. Jej główny bohater – kupiec Stanisław Wokulski – to człowiek, którego osobowość kształtowała się w dobie romantyzmu, ale dorosłe życie upływało w czasach pozytywizmu. Epoki te były tak skrajnie różne, że trudno sobie wyobrazić, iż w jednym bohaterze mogą skupić się cechy zarówno romantyka, jak i pozytywisty. Ale tak właśnie jest w przypadku Stanisława Wokulskiego. Autor Bolesław Prus (1847-1912) – jeden z najwybitniejszych twórców polskiego pozytywizmu, dziennikarz

Adam Mickiewicz, DZIADY część III

Autor Adam Mickiewicz – jeden z trzech wielkich, romantycznych wieszczów. Wychowanek powiatowej szkoły ojców dominikanów w Nowogródku, późniejszy student Uniwersytetu Wileńskiego wywarł ogromny wpływ na swoich współczesnych. Stworzył fundamenty polskiego romantyzmu, wskazał nowe sposoby postrzegania świata. W całej swej twórczości pozostał niezmiennie wyrazicielem romantycznego przekonania, że istota rzeczy mieści się poza porządkiem rozumu: w mrocznych sferach metafizyki, w najskrytszych tajemnicach natury. Jako artysta był poetą – rewolucjonistą (Oda do młodości),

Kandyd – Wolter

Geneza utworu Kandyd (pełny tytuł Kandyd, czyli optymizm) to najsławniejsza powiastka filozoficzna Woltera. Została wydana w 1759 r. – w początkach zamieszkiwania przez autora zamku w Ferney, gdzie spędził ostatnich 20 lat życia. Tytułowy bohater podczas długiej podróży (której celem jest odnalezienie i poślubienie utraconej Kunegundy) przeżywa najrozmaitsze przygody – fantastyczne i tzw. życiowe. Towarzyszą mu dwaj filozofowie antagoniści – Pangloss (który uważa, że nie ma skutku bez przyczyny i że wszystko zawsze dzieje się jak

Konrad Wallenrod – Adam Mickiewicz

„Słowo stało się ciałem a Wallenrod Belwederem” – te słowa wypowiedziane przez nieznanego już dzisiaj autora w dniu wybuchu powstania listopadowego najlepiej dokumentują związek Mickiewiczowskiej poezji z dziejącą się wówczas historią. Dla młodych konspiratorów z warszawskiej Szkoły Podchorążych, którzy w noc listopadową ruszyli szturmem na Belweder, poezja romantyczna znaczyła bardzo wiele, a Konrad Wallenrod był tekstem niemalże instruktażowym, utwierdzającym w przekonaniu o słuszności działań spiskowych. Jesteśmy w romantyzmie… A to

Opowiadania – Tadeusz Borowski

Biografia i twórczość Borowskiego Dziś, po latach, osobowość Tadeusza Borowskiego wydaje się tragiczna – wypaczona przez wojnę i, później, przez piętno socrealizmu. Biografia pisarza i poety ma trzy oblicza. Należał do pokolenia Kolumbów (ur. w r. 1922), młodości, spędzonej w Żytomierzu na Ukrainie, wyniósł pierwsze pełne cierpień doświadczenia: ojciec jego był w 1926 r. zesłany do Karelii, matka w 1930 r. nad Jenisej. Całej rodzinie udało się powrócić do Polski,

Tango – Sławomir Mrożek

Epoka Współczesność Epoka triumfu groteski w sztuce; groteska – próbuje oddać problemy współczesnego świata. Istotne kwestie: funkcjonowanie systemów totalitarnych, kryzys wartości mający u swoich podstaw m.in. II wojnę światową (niemożność porozumienia się ludzi, brak idei), kryzys relacji międzyludzkich (rozpad tradycyjnej rodziny, poczucie samotności w tłumie). Gatunek Dramat. Tango jest sztuką zbudowaną według klasycznych zasad – zachowuje np. ciągłość fabularną (akt I rozgrywa się późnym rankiem, II – w nocy, zaś III przed południem następnego dnia).

Noce i dnie – Maria Dąbrowska

Epoka Maria Dąbrowska pisała swą wielką powieść w dobie międzywojennej (wydana w latach 1931-1934), ale pisała o przemijającej epoce, odchodzącej właśnie do historii. Początek akcji przypada przecież na osiemdziesiąte lata XIX wieku, finał – w drastycznym momencie wybuchu I wojny światowej. Poza tym znamienne jest retrospektywne odwołanie do innego wydarzenia historycznego – powstania styczniowego 1863 r., które wpłynęło na losy bohaterów, na sytuację całego pokolenia popowstaniowego, a o nim mowa.

Folwark zwierzęcy – George Orwell

Dlaczego ta powieść jest ważna? Jest znakomitą alegorią życia w państwie totalitarnym. Ukazuje fenomen zjawiska nowomowy – języka totalitaryzmu. Tytuł i temat Tytuł – wydawałoby się dosłowny – odsyła bezpośrednio do miejsca wydarzeń. Ma on jednak podtekst ukryty – folwark pana Jonesa stanowi w powieści alegorię państwa pod władzą dyktatorskich rządów, a sam właściciel uosabia władcę o imperatorskich skłonnościach. Tematem książki jest historia rewolucyjnego przewrotu ukazanego szczegółowo wraz z wszystkimi