POWTÓRKA Z POLSKIEGO

Oryginalne typy noweli

Nowele pisane zgodnie z tzw. teorią sokoła Charakterystyczną cechą noweli jest często specyficzny chwyt kompozycyjny, który polega na skoncentrowaniu akcji wokół jednego zasadniczego motywu – nazywanego sokołem. Teorię sokoła zawdzięczamy niemieckiemu pisarzowi Paulowi Heysowi, który doszedł do niej dzięki dokładnej analizie noweli Giovanniego Boccaccia pt. Sokół. Stąd też określenie tego chwytu. Taki chwyt kompozycyjny odgrywa ważną rolę w wielu pozytywistycznych nowelach. W Janku Muzykancie Henryka Sienkiewicza motywem przewodnim są skrzypce.

Mit i archetyp. Omów relacje, jakie zachodzą między tymi pojęciami.

Mit i archetyp. Omów relacje, jakie zachodzą między tymi pojęciami. Wskaż archetypiczność kilku mitów. Mit jest to przekazywana ustnie opowieść o bogach, początkach świata, bohaterach i mechanizmach rządzących światem. Mity są źródłem wiedzy o świecie i jego tajemnicach, wyjaśniają, skąd wzięli się bogowie i jak powstał człowiek, dlaczego zmieniają się pory roku, dlaczego obchodzimy dane święta i dlaczego towarzyszą im akurat takie obrzędy, dlaczego danemu bogu bliskie jest akurat jakieś

Poezja Jana z Czarnolasu (w skrócie)

Jan Kochanowski (1530–1584) Nazywany Janem z Czarnolasu (gdzie mieszkał wraz z rodziną), ojcem poezji polskiej. Choć przed nim zdarzały się utwory pisane po polsku, dziś z podziwem patrzymy na bogactwo języka i środków poetyckich używanych przez Kochanowskiego, który na długi czas ustanowił wzorce poetyckie naśladowane przez innych artystów. Skojarz gatunki fraszki Ponad 300 krótkich utworów, które Kochanowski tworzył przez całe życie. Często dzieli się je na utwory z tzw. okresu dworskiego – gdy poeta

Najważniejsi bohaterowie powieści Kamienie na szaniec

Rudy Jan Bytnar, harcmistrz, członek Wawra. Urodzony w 1921 r., gdy umierał skatowany przez gestapo, miał 22 lata. Podobnie jak pozostali chłopcy absolwent gimnazjum im. Batorego. Inteligentny, bardzo zdolny, miał mnóstwo zainteresowań, uzdolniony plastycznie. Spokojny, skłonny do refleksji, opanowany. Jego mądrość imponowała rówieśnikom. Podczas makabrycznych przesłuchań przez gestapo wykazał się niezwykłą odwagą i silną wolą. Nie zdradził żadnego ze swoich kolegów. Alek Aleksy Dawidowski, podharcmistrz, członek Wawra. Urodzony w 1920 r., gdy umierał

Cechy antycznej tragedii

Cechy antycznej tragedii Zasada trzech jedności czasu (ograniczenie czasu tragedii najwyżej do jednej doby)  miejsca (umiejscowienie akcji tylko w jednym miejscu) akcji (ograniczenie treści do jednego, głównego wątku) Istnienie konfliktu tragicznego – dwóch równorzędnych akcji, spośród których nie można dokonać dobrego wyboru. Cokolwiek zrobią bohaterowie, i tak zaprowadzi ich to do nieuchronnej katastrofy. Katharsis –  wywoływanie u widza uczucia litości i trwogi. Ograniczona liczba aktorów – na scenie występuje najwyżej trzech aktorów (oprócz Chóru)

Mali bohaterowie w nowelach

Nowela – to utwór niewielkich rozmiarów o zwartej i wyraziście zarysowanej akcji, najczęściej jednowątkowy, charakteryzujący się prostotą, z wyraźnie zaznaczonym punktem kulminacyjnym i finałem (rozwiązaniem akcji). W pozytywizmie głoszono hasła walki o wolność ojczyzny nie za pomocą oręża, lecz poprzez podnoszenie poziomu oświaty oraz dobrobytu społeczeństwa. Uważano, iż tylko wykształcony naród umie wydajnie pracować i może przynieść w przyszłości Polsce wolność. W takiej sytuacji koniecznym stało się wykształcenie szerszych mas

Na czym polega nowatorstwo narracji w nowelistyce pozytywistycznej?

Narracja ówczesnych nowel jest zróżnicowana. Bardzo często mamy do czynienia z opowiadaniem rzeczowym, nastawionym na konkret, sprawiającym wrażenie całkowicie obiektywnego. Tak jest na przykład w nowelach Prusa – nie bez powodu rzeczowniki były ulubioną częścią mowy tego pisarza. W podobny sposób prowadzi narrację Eliza Orzeszkowa w Tadeuszu. W nowelach dojrzałego realizmu rzadko spotykamy się z odautorskimi komentarzami, znanymi z nowel tendencyjnych, np. Antka, ponieważ ambicją pisarzy było sięganie po nowatorskie

Przedstaw najważniejsze nowele pozytywizmu

A… B… C… Elizy Orzeszkowej Tadeusz Elizy Orzeszkowej Miłosierdzie gminy Marii Konopnickiej Dym Marii Konopnickiej Nasza szkapa Marii Konopnickiej Katarynka Bolesława Prusa Antek Bolesława Prusa Szkice węglem Henryka Sienkiewicza Janko Muzykant Henryka Sienkiewicza Latarnik Henryka Sienkiewicza   A… B… C… Elizy Orzeszkowej Ta nowelka miała być wydrukowana w Świcie w 1884 roku, ale jej publikacja została wstrzymana przez carską cenzurę. Autorka zmieniła więc realia z rosyjskich na niemieckie i wydała

Zaprezentuj treść całości utworu Adama Mickiewicza pt. Dziady

Ta lektura jest ważna bo… To najważniejszy polski dramat romantyczny. Mickiewicz zawarł w nim tematy narodowe, podjął kluczową dla ówczesnej Polski sprawę wyzwolenia. Poza tym stworzył dzieło swojej epoki – Dziady są wzorcowym dramatem romantycznym w zakresie kompozycji, w treści zwierają tematy ludowości, fantastyki, polemiki klasyków z romantykami, miłości romantycznej i wolności kraju. Główna postać to wzór bohatera romantycznego. Do Dziadów nawiązują pisarze i poeci późniejszych epok – zaistniały nie

Ignacy Krasicki – Hymn do miłości ojczyzny

Ignacy Krasicki Hymn do miłości ojczyzny Święta miłości kochanej ojczyzny! Czują cię tylko umysły poczciwe*! Dla ciebie zjadłe* smakują trucizny; dla ciebie więzy, pęta niezelżywe*! Kształcisz* kalectwo przez chwalebne blizny, Gnieździsz* w umyśle rozkoszy* prawdziwe! Byle cię można wspomóc, byle wspierać, nie żal żyć w nędzy, nie żal i umierać! *poczciwy – szlachetny, prawy *zjadłe – jadowite *niezelżywe – niehańbiące *kształcisz – zdobisz, upiększasz *gnieździsz – utrwalasz Czas powstania utworu Utwór powstał w roku

Dokonania Moliera w dziedzinie teatru i komedii nowożytnej

Twórca komedii nowożytnej Molier (Jean Baptiste Poquelin) – to artystyczny pseudonim najważniejszego komediopisarza francuskiego II połowy XVII wieku – twórcy obyczajowej klasycznej komedii francuskiej. Był człowiekiem o wielkiej sile oddziaływania: potrafił „zabijać śmiechem brzmiącym ze sceny”. Występował przeciwko obłudzie i nikczemności, wyszydzał głupotę i zaślepienie. Życie Moliera było niełatwe i obfitujące w różne wydarzenia. Kilkanaście lat włóczył się z trupą aktorską po prowincjach, po powrocie do Paryża założył tu teatr (Komedia Francuska, po dziś dzień pierwsza

Staropolska obyczajowość w Panu Tadeuszu

Obyczajowość w Panu Tadeuszu Miejsca Dwór szlachecki w Soplicowie Stał wśród pól, nad brzegiem ruczaju, był „z drzewa, lecz podmurowany” o pobielanych ścianach. Jego otoczenie sugerowało, iż we dworze panował porządek i dostatek. Otwarta na oścież brama, upewniała przybywających o gościnności gospodarzy. Wewnątrz dworu, na ścianach wisiały portrety narodowych bohaterów. Goście zajeżdżali przed ganek, gdzie w imieniu Sędziego, witał ich Wojski. Zamek Horeszków Stał niedaleko dworu. Był okazałą budowlą, dziedzictwem rodziny

Co oznacza i skąd pochodzi termin romantyzm?

Termin romantyzm pochodzi od słowa „romanca” – oznaczającego podania, legendy i baśnie ludów romańskich. Tak nazywano w średniowieczu narody tubylcze zamieszkujące prowincje rzymskie, czyli w przeważającej liczbie ludy germańskie i galicyjskie. Romance, czyli opowieści o awanturniczych czynach dawnych bohaterów, były pisane prozą bądź wierszem, najczęściej w językach narodowych. Do tego właśnie dziedzictwa kulturowego nawiązali romantycy w XIX wieku – odwoływali się do ludowości, wskrzesili świat i postacie dawnych bajań. Wszystko to, co nawiązywało do poetyki awanturniczej powieś­ci (romansu),

Co oznaczają słowa Koheleta – vanitas vanitatum et omnia vanitas

Co oznaczają słowa Koheleta – vanitas vanitatum et omnia vanitas Kohelet to wielka osobowość Starego Testamentu. Jest mędrcem, który zdobył wiedzę o świecie i prawach nim rządzących poprzez własne doświadczenia (Widziałem wszystkie sprawy, które się dzieją pod słońcem). Kwestionuje wszystkie wartości związane z życiem ziemskim – pracę, pieniądze, radości. Twierdzi, że wszystko to marność (vanitas vanitatum et omnia vanitas – marność nad marnościami i wszystko marność). Skarby i szczęście szybko mijają i pozostaje po nich

Co oznacza Przypowieść o robotnikach w winnicy?

Co oznacza Przypowieść o robotnikach w winnicy? Gospodarz wyszedł rano, by wynająć robotników do pracy w winnicy. Zawarł umowę i wysłał do pracy za denara za dzień. Potem zobaczył kolejną grupę i znów posłał ich do pracy na tych samych warunkach. Historia powtórzyła się o godzinie szóstej, dziewiątej i jedenastej. Kiedy nadszedł wieczór, wszystkim wypłacił po denarze. Nie spodobało się to tym, którzy pierwsi zaczęli pracę. Jeden z nich zrobił uwagę gospodarzowi, a ten odrzekł, że ma prawo robić

Która przypowieść biblijna odnosi się do nauk Jezusa?

Nauki Jezusa w przypowieściach biblijnych Przypowieścią, która bezpośrednio odnosi się do nauk Chrystusa, jest Przypowieść o siewcy. Jest krótka, lecz zawiera w sobie głęboką mądrość: Siewca wyszedł w pole siać. Niestety, pierwsze ziarno upadło koło drogi i zostało zadeptane, a ptaki je wydziobały. Drugie ziarno padło na opokę (skałę) i uschło z braku wilgoci. Następne wpadło między ciernie, które je przydusiły. Jedno padło natomiast na ziemię dobrą i wydało stokrotny owoc. Przypowieść tę łatwo odczytać. Ziarno dotyczy mądrej

Bohaterowie nowel pozytywistycznych

Bohaterowie nowel pozytywistycznych To musisz wiedzieć! Nowela to jeden z najpopularniejszych gatunków pozytywistycznych, uprawiali ją najwybitniejsi powieściopisarze epoki: Henryk Sienkiewicz, Bolesław Prus, Eliza Orzeszkowa i najwybitniejsza pozytywistyczna poetka – Maria Konopnicka. Zadaniem noweli było najczęściej poruszyć czytelnika, apelować do jego sumienia, skłaniać do działania (czyli do pomocy najuboższym warstwom społeczeństwa) albo ostrzegać (np. Za chlebem Henryka Sienkiewicza). Nowele to specyficzne dokumenty epoki – przedstawiały drobne epizody z życia przeciętnych, nierzadko boleśnie pokrzywdzonych ludzi.

EPOKI LITERACKIE DO EGZAMINU

EPOKI LITERACKIE DO EGZAMINU Ekspres powtórkowy Co porządkuje myśli, uspokaja i  utrwala wiedzę w ostatniej chwili? Przegląd całego materiału, prawdopodobnych tematów, i najważniejszych zagadnień. To lecimy od początku: od antyku po XX wiek.   ANTYK Czasy najdawniejsze – ale podstawa wielu późniejszych terminów, odwołań, lektur. Zatem – nie pomijasz. Baza podstawowa: Na początku naszej literatury był Homer. Napisał Iliadę i Odyseję – eposy, które są od stuleci lekturami obowiązkowymi. Bohaterowie,

Jakie problemy podejmuje słynna Księga Hioba?

Księga Hioba należy do pism mądrościowych, jest dramatem poetycko-filozoficznym, uznawanym za dzieło odrębne i oryginalne. Hiob żył w kraju Hus, był wiernym i sprawiedliwym czcicielem Boga. Bóg zaś pozwolił szatanowi wystawić wiarę Hioba na próbę – Hiob zostaje pozbawiony majątku, umierają mu dzieci, dotyka go trąd, lecz jest on cały czas wierny Bogu. Księga Hioba podejmuje zatem problem niezawinionego cierpienia, stara się dociec, dlaczego człowiek cierpi, jeśli nie popełnił grzechów? Czy cierpienie jest

Jak Biblia przedstawia stworzenie świata? Biblijna kosmogonia.

Początek Księgi Rodzaju to z punktu widzenia religioznawstwa zapis mitu genezyjskiego (wyjaśniającego powstanie wszechświata) starożytnych Izraelitów. Mity takie można znaleźć praktycznie w każdej kulturze, właściwie nie ma mitologii bez wyjaśnienia tajemnicy pochodzenia życia i ludzkości. Uwaga! W Biblii znajdują się dwa niezależne opisy stworzenia świata. KOSMOGONIA Biblijna kosmogonia W wersji pierwszej wygląda to tak: Stworzenie świata trwało sześć dni. Bóg tworzył kolejne elementy wszechświata werbalnie – za pomocą słów powoływał je do istnienia, po czym