Średniowiecze

Przestrzenie średniowiecza

Przestrzenie średniowiecza  Zamki, zamczyska Rezydowali w nich rycerze i szlachetnie urodzone damy, czyli elita ówczesnego społeczeństwa, o którym wiemy, że było mocno zhierarchizowane i feudalne. Zamek był rezydencją ufortyfikowaną – nie tylko świadczył o potędze możnowładcy, ale też służył celom militarnym. Wysokie wieże, w których, według baśni, zamykano księżniczki, w rzeczywistości stanowiły ostateczne schronienie podczas oblężenia. Celem i rzemiosłem rycerstwa była przecież wojna. Ziemie należące do zamku uprawiała poddańcza ludność wiejska, rycerz w zamku bronił jej i roztaczał nad

Średniowieczna Polska

Średniowiecze w Polsce (X-XV w.) Średniowiecze w Polsce Od: 966 – chrzest Polski Do: koniec wieku XV. Dla Polski początek wieków średnich przypada na wiek X, ponieważ rok 966 przyjmujemy za początek państwowości polskiej (chrzest Mieszka I). Natomiast kres średniowiecza – to kres wieku XV, bo w początkach XVI nadchodzą do kraju pierwsze idee prekursorów renesansu (Celtis i Kallimach). Pierwszy okres XI-XII w.  Dominacja łaciny  Twórcy – cudzoziemcy  Żywoty świętych, romanse rycerskie,

Średniowieczne miejsca

ARCYDZIEŁA EUROPEJSKIEGO ŚREDNIOWIECZA FRANCJA Pieśń o Rolandzie Wielki testament, François Villona NIEMCY Pieśń o Nibelungach HISZPANIA Pieśń o Cydzie FRANCJA. WIELKA BRYTANIA Opowieści Okrągłego Stołu Dzieje Tristana i Izoldy WIELKA BRYTANIA Opowieści kanterberyjskie Geoffreya Chaucera   Średniowieczne miejsca Camelot i czarodziejski las Miejsce: Brytania – kraina czarowności, cudów, przygody. Zamek Artura: Camelot. Kipi tu życie rycerskie – turnieje, wojny, nie obejdzie się bez romansów i namiętności. Ważny element królewskiego zamku:

Filozofowie epoki średniowiecza i ich poglądy

Notatka główna Podstawą średniowiecznego światopoglądu jest teocentryzm – przeświadczenie, że Bóg jest centrum wszechświata, wszystkich ludzkich myśli i działań. Dlatego wszystkie dziedziny życia, w tym także filozofia, podporządkowane zostały wierze chrześcijańskiej. Samą filozofię traktowano jako służebnicę teologii, a rozważano przede wszystkim prawdy religijne: sposób poznawania Pana, miejsce człowieka w stworzonym przez Boga świecie itp. Myśliciele wieków średnich nie odrzucili przy tym dorobku filozofii starożytnej, próbując ją powiązać z zasadami chrześcijaństwa. Podstawowym źródłem wiedzy była oczywiście

Średniowiecze w Europie

Wczesne średniowiecze (V-X w.) Koniec cesarstwa rzymskiego. Wyłanianie się nowych państwowości zachodnioeuropejskich. Powstanie i rozwój państwa Franków – patrymonialny ustrój państwowy. Wojny z Arabami. Odnowienie idei cesarstwa przez Karola Wielkiego i powstanie jego imperium – wyłonienie się z niego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego i Francji. Ukształtowanie się feudalizmu. Opanowanie Wysp Brytyjskich przez Normanów. Ukształtowanie się w państwie Karola Wielkiego średniowiecznego, dwustopniowego systemu edukacji (trivium i qua­drivium). Filozofia V w.: działalność świętego Augustyna (dualizm – neoplatonizm chrześcijański). Od

Średniowiecze – życiorys kultury

Jednym słowem – dziesięć wieków Średniowiecze trwało, bagatelka, około tysiąca lat. A jeśli coś w historii kultury trwa tyle czasu, nietrudno się domyślić, że pod nazwą tego czegoś kryje się olbrzymia różnorodność procesów, etapów, przełomów i przemian. Zakuty w zbroję rycerz, ewentualnie owinięty we włosiennicę zakonnik – to nie ­jedyne obrazy ludzi średniowiecza. U początków tej epoki ich wygląd był bliższy naszemu wyobrażeniu Rzymianina. Zamki i dwory przypominały bardziej antyczne pałace niż zamek w Malborku. Ba, nawet

Pieśń o Rolandzie

Biografia Roland uczestniczy w wojnie prowadzonej przez Karola Wielkiego przeciwko Saracenom. Wojna trwa już siódmy rok. Cesarzowi pozostało już tylko pokonać Marsyla, władcę Saragossy, aby odnieść całkowite zwycięstwo. Doradca Marsyla przekonuje go, by wysłał do cesarza poselstwo z bogatymi darami i obietnicą poddania się. Roland nie ufa posłom – opowiada się za tym, by walczyć z niewiernymi do ostatniej kropli krwi. Jego ojczym Ganelon chciałby jednak zaprzestania walki i jest gotów uwierzyć w szczerość posłów. Nienawidzi

Polskie średniowiecze (X-XV wiek)

X wiek 966 – chrzest Polski Dagome iudex – dokument zawierający nazwy polskie XI wiek 1025 – koronacja Chrobrego Kronika Thietmara, dalsze nazwy polskie XII wiek 1138 – testament Krzywoustego (rozbicie dzielnicowe) Bulla gnieźnieńska, 410 polskich słów! Kronika Galla Anonima (łac.) XIII wiek 1241 – bitwa pod Legnicą 1226 – Krzyżacy w Polsce Księga henrykowska Bogurodzica Kronika polska Kadłubka (łac.) XIV wiek 1364 – Akademia Krakowska 1370 – śmierć Kazimierza Wielkiego

François Villon – Wielki testament

W Wielkim testamencie zawarł Villon swoistą filozofię życia, bynajmniej nie pokutniczą jak na średniowiecze przystało. Przeciwnie – poniekąd koresponduje z antycznym carpe diem – chwytaj dzień, ciesz się życiem, bo i tak wszystko przemija, nie ma na to rady ani nie ma co zastanawiać się, dlaczego tak się dzieje. Jeśli mowa o przemijaniu, można spodziewać się porównania z ujęciem barokowym – z wierszem Naborowskiego lub Sępa-Szarzyńskiego. Nie dajcie się zwieść podobieństwu. Owszem przemijalność i kruchość podobnie są

Średniowieczna filozofia

Najważniejsze systemy filozoficzne: augustynizm tomizm franciszkanizm Od razu ­skojarz! Odwołania do koncepcji człowieka sformułowanej przez św. Augustyna pojawiać się będą także w literaturze późniejszej, między innymi w XVII w. Widać je w zapowiadającej poglądy baroku twórczości Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego: Cóż będę czynił w tak straszliwym boju, wątły, niebaczny, rozdwojony w sobie? (O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem)   Święty Augustyn (354 – 430) Aureliusz Augustyn, najwybitniejszy z Ojców Kościoła, nawrócił się, mając ponad trzydzieści lat.

Średniowiecze – kalendarz epoki

Wydarzenia Wczesne średniowiecze V-XII w. 476 r. Upadek Cesarstwa Rzymskiego – umowny początek epoki. IX w. Panowanie Karola Wielkiego. 966 r. Chrzest Polski. 1025 r. Koronacja Bolesława Chrobrego. 1096 r. Początek wypraw krzyżowych. Dojrzałe średniowiecze (okres gotycki) XIII – XIV w. 1292 r. Koniec wypraw krzyżowych. 1320 r. Koronacja Władysława Łokietka – koniec rozbicia dzielnicowego w Polsce. 1364 r. Założenie Akademii Krakowskiej. Późne  XV w. 1410 r. Bitwa pod Grunwaldem. 1453 r. Zdobycie Konstantynopola – umowna data końcowa epoki. 1492 r.

Średniowiecze widziane przez twórców późniejszych epok

Średniowiecze bardzo długo było traktowane jako epoka pozbawiona własnej tożsamości kulturowej, jako czas „pośredni” między doskonałym antykiem i kontynuującym te idealne antyczne wzorce renesansem. Ów lekceważący stosunek z czasem się zmienił – o ile jeszcze twórcy oświecenia uważali wieki średnie za epokę ciemnoty, o tyle dla romantyków okazała się ona fascynującym źródłem inspiracji. W kulturze na stałe zagościły wywodzące się ze średniowiecza motywy i tematy (etos rycerski, asceza, Matka Boska pod krzyżem). Wciąż inspiruje sztuka i architektura

Historiografia średniowiecza

Pragnienie utrwalenia wydarzeń historycznych występuje w każdej epoce, średniowiecze nie jest tu żadnym wyjątkiem. Jednocześnie dzieła historiograficzne tego okresu będą miały pewne szczególne cechy. Ich autorzy nie traktowali siebie jak uczonych, których zadaniem jest zapisywanie tego, co się naprawdę zdarzyło. Nie dbali o daty, chronologię wydarzeń, nawet o ich prawdopodobieństwo. Fakty historyczne mieszają się w średniowiecznych kronikach z legendami, fantastycznymi opowieściami, opisami cudownych zdarzeń. Autorów nie interesują procesy dziejowe, przyczyny i następstwa opisywanych zjawisk. W większym stopniu

Motywy maryjne w literaturze i sztuce wieków średnich

„Usuń Maryję, tę Gwiazdę morza – ogromnego i bezkresnego – cóż pozostanie? Noc jeno i cienie śmierci, mroki nieprzeniknione… Całym więc sercem, całą gorącością duszy czcijmy Maryję, ponieważ taka jest wola tego, który chciał nas wszystkich mieć przez Maryję. […] Do ojca bałeś się przystąpić, dał ci przeto Jezusa za pośrednika. […] Wszakże i w nim obawiasz się jeszcze Majestatu Bożego, jakkolwiek został człowiekiem, nie przestał być Bogiem. Pragniesz zatem mieć pośrednika u Niego?

Średniowieczne – hagiografia

Święty  asceta, św. Aleksy św. Szymon Słupnik św. Kinga męczennik, św. Wojciech św. Stanisław św. Dorota Ze średniowiecznego teocentryzmu wyrastał powszechny w tamtych czasach wzorzec osobowy świętego. Utwory hagiograficzne – to znaczy opisujące żywoty świętych – miały wyraźny charakter dydaktyczny: zachęcały do wybierania takiej postawy życiowej, która przyniesie nagrodę w postaci zbawienia. Drogą do świętości była asceza – wyrzeczenia się wszelkich przyjemności świata, umartwianie się. Aby zasłużyć na niebo, bohaterowie tamtych czasów

Obraz śmierci w literaturze i sztuce epoki średniowiecza

Liczne wojny, epidemie, fale głodu sprawiały, że życie ludzkie było w wiekach średnich szczególnie krótkie i kruche. Z tym faktem pomagała się pogodzić głęboka wiara, która nakazywała gardzić wartościami doczesnymi, a więc całym ziemskim bytowaniem. W średniowieczu powraca motyw z biblijnej Księgi Koheleta: „Vanitas vanitatum et omnia vanitas” (marność nad marnościami i wszystko marność). Wszelkie ludzkie starania i ziemskie przyjemności określa się w tej księdze jako „gonienie za wiatrem” – i podobnie widział człowiek średniowiecza. Jednocześnie ten człowiek wcale nie

Etos rycerski w wiekach średnich i epokach późniejszych

Ważną grupą społeczną średniowiecza było rycerstwo, dlatego doskonały rycerz to kolejny ważny wzorzec osobowy epoki. Średniowiecze stworzyło własny ideał wojownika, kierującego się określonymi wartościami. „Bóg, honor, ojczyzna” – to najważniejsze z nich. Rycerz bez skazy był chrześcijaninem, do którego zadań należały obrona i krzewienie wiary. Stąd w tej epoce motyw świętej wojny z niewiernymi i wyprawy krzyżowe. Rycerza cechowała wielka pobożność – często się modlił, uczestniczył we mszach. Honor wymagał od

Cechy i gatunki średniowiecznej literatury

Wieki średnie nie są wcale, jak długo o nich sądzono, okresem upadku kultury i literatury. Dorobek tej epoki nie jest może najbogatszy, ale musimy pamiętać o dzielących nas wiekach – wiele z dorobku materialnego średniowiecza uległo zniszczeniu bądź zaginęło. Zwłaszcza w przypadku utworów literackich jest to strata niepowetowana. W średniowieczu nie powstawało zbyt dużo tekstów, zazwyczaj zapisywano tylko rzeczy uznawane za naprawdę ważne. Wiele utworów przekazywano ustnie. Tak było np.

Krzyż i miecz – symbole średniowiecza

Wieki średnie to najdłuższa z epok w dziejach nowożytnej Europy, bo trwająca ponad tysiąc lat. Stąd jej wewnętrzne zróżnicowanie, a zarazem trudność opisania wszystkich zjawisk epoki. Na gruzach cesarstwa rzymskiego tworzyły się nowe państwa. W Europie zapanował ustrój feudalny, a chrześcijaństwo zdominowało sposób myślenia ludzi tych czasów. Twórcami kultury tego okresu są dwa stany: duchowieństwo i rycerstwo, dlatego za jej główne symbole można uznać krzyż i miecz. Ważne dla zrozumienia średniowiecza jest pojęcie hierarchii, łączące się z uporządkowaniem,

Literatura późnego średniowiecza

Utwory literackie późnego średniowiecza mogą być ciekawe z dwóch względów. Po pierwsze można w nich znaleźć pewne podsumowanie epoki, syntezę kultury wieków średnich z wszystkimi tego czasu sprzecznościami. Po drugie są zapowiedzią przełomu, który wkrótce nastąpi – w tekstach powstałych w XIV czy XV w. widać już pewne elementy charakterystyczne dla renesansu. Utwory takie jak Boska komedia Dantego czy Wielki testament Villona wymykają się uproszczonym interpretacjom i stanowią źródło inspiracji dla późniejszych autorów. Boska komedia Dantego