Pewniak maturalny - wiek XIX

Wprowadzenie do romantyzmu – charakterystyka epoki

Zapowiedzią romantyzmu był oświeceniowy sentymentalizm – prąd, który przeciwstawiał się wszechwładzy rozumu, głosił wyższość duszy, uczuć i hasło powrotu do natury. Oświeceniowa filozofia rozczarowała młode pokolenie. Gdzie indziej zaczęło ono szukać sensu życia i wiedzy o świecie. Nie rozum, lecz wiara, uczucia! Nie kultywowanie tradycji, lecz wolność, kreowanie nowej rzeczywistości! Miejsce porządku zajęły niepokój, chaos, rozdarcie. Romantyczny bunt objął różne dziedziny życia – i politykę (powstania!), i obyczaje, i kulturę. To epoka rewolucji i namiętności. Słowa „romantyczny”

Epoka romantyzmu w Europie

Romantyzm w Europie Romantyzm w Europie trwał krócej niż w Polsce – liczy się go do Wiosny Ludów 1948 lub 1850 roku – daty uznanej za wkroczenie realizmu do literatury. Najważniejsze, obowiązujące do matury nazwiska twórców to: Johann Wolfgang Goethe – pisarz niemiecki i lord George Byron – romantyk angielski. Najważniejsza lektura (obowiązkowa) to Cierpienia młodego Wertera Goethego. Ważna pozycja dla poziomu rozszerzonego – Faust Goethego. Postać Giaura i postawa

Słowacki na maturze

O samym Słowackim Drugi polski romantyczny wieszcz żył nieco w cieniu pierwszego. Również jego twórczość okazała się mniej popularna – poezja Mickiewicza jest po prostu łatwiejsza, szybciej dociera do odbiorcy. Słowacki sam siebie kreował na samotnego i niezrozumianego poetę, ale też był samotny w istocie. Wielki wpływ na jego życie miała matka. Dużo pisał o sobie. Był wielbicielem Szekspira i on to głównie propagował szekspiryzm w polskiej literaturze. Przed maturą

Powtórka z Norwida

Co pamiętać z biografii? Typ poety – samotna, tragiczna postać. Poeta wyrastający ponad swoje czasy, także malarz. Los przyniósł mu niezrozumienie przez współczesnych, chorobę, nieszczęśliwą miłość i śmierć w przytułku. Jest to o tyle istotne, że wpłynęło na kształt jego poezji. Cyprian Kamil Norwid urodził się 24 września 1821 roku w Laskowie-Głuchach. We Włoszech uczył się rzeźby. W Rzymie poznał legendarną piękność, słynną światową damę tamtych czasów – Marię Kalergis.

Romantyzm – najważniejsze tematy

Miłość Miłość to temat ogólnoeuropejski – nie tylko polski. Jego romantyczna realizacja zaczyna się od Cierpień młodego Wertera Goethego – jego bohater: wrażliwy, nieszczęśliwie zakochany, wreszcie samobójca, stał się wzorem dla większości poetów i kochanków. Byronowski Giaur także traci swoją ukochaną – niewolnicę Leilę, co staje się obsesją jego życia. W polskiej literaturze miłość wiąże elementy biografii wieszczów z akcją najważniejszych utworów. Schemat nieszczęśliwej miłości romantycznej Kochają się oboje, lecz

Gatunki literackie romantyzmu

Romantyzm zrodził nowe gatunki literackie, które zmieniły oblicze literatury. Lektury obowiązkowe na maturze właśnie do nich należą – pisząc o nich, zawsze pamiętaj cechy kompozycji i przykłady – oznacza to punkty. Oczywiście, nie znaczy to, że znikają całkowicie klasyczne gatunki literackie, także te wywodzące się z antyku. Nadal powstają ody, sonety czy hymny, nie są to jednak formy najbliższe duchowi romantyzmu. W epoce tej powstają nowe gatunki, które ściśle łączą

II połowa XIX wieku – realizm w Europie

Co koniecznie trzeba pamiętać z ogólnych założeń nowej epoki – w Europie zwanej realizmem, w Polsce pozytywizmem? Nowy, potężny kierunek, który wkrótce ogarnie cały kontynent, a w Polsce przyjmie postać pozytywizmu, to realizm. Za jego początek uznaje się mniej więcej połowę wieku – rok 1850 (w Polsce jeszcze romantyzm). Rozkwit literatury realistycznej przypada na drugą połowę XIX wieku. Dzięki niej możemy poznać prawdę o stuleciu wojen, powstań, rewolucji – PRAWDĘ

Totalitaryzm w literaturze

Totalitaryzm to zjawisko, które często pojawia się na maturze. Nic dziwnego – był jedną z głównych sił, która ukształtowała wiek XX. Siłą złą – oby pozostał już historią i śladem w literaturze. Jest kilka ważnych lektur i zagadnień, które go dotyczą. Na czym totalitaryzm polegał? Dwudziesty wiek to okres wielkich totalitaryzmów, systemów władzy, które starają się podporządkować sobie całe społeczeństwo, kontrolować każdy przejaw aktywności człowieka (por. łac. totus – cały).

Obraz pozytywistycznej Polski

Lektury polskiego pozytywizmu to bardzo „maturalny” materiał. Duże – ale i lubiane powieści, takie jak Lalka, Trylogia, Nad Niemnem, również nowele – mogą śmiało pojawić się na maturze. A jakikolwiek temat maturalny będziesz opracowywać – będzie on osadzony w programie epoki. Zatem założenia pozytywistów i sposoby ich realizacji trzeba znać. Sytuacja w Polsce Polski pozytywizm to epoka literacka niemająca europejskiego odpowiednika – w Europie, jak wiemy, czasy te noszą miano

Matura może zapytać o młodych: Barykę, Ziembiewicza, Józia

Bardzo możliwe – są to trzy przykłady bohaterów reprezentujących młode pokolenie XX stulecia. Z nimi akurat trzeba zawrzeć znajomość. Są młodzi, mają swoje rozterki i… nie są nudni. Cezary Baryka – główny bohater powieści Stefana Żeromskiego pt. Przedwiośnie Zenon Ziembiewicz – główny bohater powieści Zofii Nałkowskiej pt. Granica Józio – główny bohater powieści Witolda Gombrowicza pt. Ferdydurke   Cezary Baryka – bohater poszukujący Baryka szuka swojej drogi życiowej, zmienia się

Bohaterowie literatury końca XIX wieku

Bohaterowie Ludzi bezdomnych Postać najważniejsza – Tomasz Judym Główny bohater obowiązkowej lektury młodopolskiej – Ludzi bezdomnych. W polskiej kulturze bardzo ważny – stał się uosobie niem idealizmu i społecznikostwa w naszej literaturze i świadomości. Jego nazwisko – Judym – oznacza społecznika, kogoś, kto dla idei społecznej odrzuca własne szczęście. Kim był – osadź postać w konkretnych realiach (musisz je zapamiętać) Tomasz Judym to młody lekarz wywodzący się z rodziny proletariackiej,

Bohaterowie prozy pozytywistycznej a romantyzm

Bohaterowie prozy pozytywistycznej a romantyzm Stanisław Wokulski z Lalki Według niektórych – najważniejszy bohater XIX wieku. Być może – najciekawszy mężczyzna polskiej literatury miłosnej. Na pewno – znakomity kandydat do maturalnych rozważań. Zapamiętaj jego dzieje: Pochodzenie: Pochodził ze zubożałej szlachty – jako młody chłopak musiał sam zarabiać na utrzymanie – dlatego był subiektem w winiarni Hopfera. Tu poznał studentów Akademii Medycznej i Szkoły Sztuk Pięknych, którym „paliło się we łbach”.

Czego szukać w poezji modernistów?

Nastrój – pesymizm i dekadentyzm Zgodnie z duchem epoki w poezji modernistycznej dominuje pesymizm, poczucie dekadencji, schyłku wartości i raczej niechęć do życia. Łatwo trafić na wiersz przepełniony nastrojem smutku, bezradności i pesymizmu. Punkty dodatkowe – gdy wskażesz rodowód pesymizmu – wywodzi się z filozofii Arthura Schopenhauera – filozofa działającego na przełomie wieków XVIII i XIX. Schopenhauer głosił kompletny bezsens ludzkiego istnienia, które, pozbawione jakiejkolwiek wartości, ma przysparzać jedynie cierpienia.

Terroryzm i totalitaryzm w literaturze

W jaki sposób literatura ukazuje totalitaryzm? Mała apokalipsa Tadeusza Konwickiego jako wynaturzony obraz totalitarnej rzeczywistości Główny bohater wyznaczony przez opozycję do samospalenia (na znak protestu) przed Pałacem Kultury i Nauki im. Józefa Stalina ma podjąć się tej misji nie z własnej woli i bez przekonania. Dostrzega upadek wszystkiego, ale jego ewentualny protest nie jest potwierdzony ideami, w które wierzy. To bierny protest, bierne poddanie się woli innych. Autor celowo przerysowuje wiele fragmentów obrazu Warszawy lat 70.,

Tematy młodopolskiej literatury

Ludomania (wieś) Pod koniec wieku XIX – zwłaszcza w Krakowie, w kręgach elit kulturalnych – pojawia się moda, na wieś i wszystko co „chłopskie” – którą określamy terminem ludomania. Owocuje to między innymi: serią małżeństw przedstawicieli elit z chłopkami; powstaniem setek utworów literackich opiewających życie wsi; zalewem obrazów o tematyce wiejskiej; wreszcie pojawieniem się motywów folklorystycznych we wzornictwie. Wynikiem mody są dwa arcydzieła Wesele Wyspiańskiego i Chłopi Reymonta – panorama

Typ bohatera romantycznego

Bohater romantyczny jako produkt swojej epoki Takie, a nie inne ukształtowanie postaci literackiej wynika z ideologii epoki. I tak: Pod wpływem bardzo ważnej cechy epoki – romantycznego indywidualizmu – w literaturze pojawia się specyficzny typ bohatera – człowiek wybitny, o bogatej psychice, przeżywający rozterki i gwałtowne emocje. Czasem egzaltowany, nadwrażliwy, przesadnie silnie reagujący na otaczający świat. Ten sam postulat indywidualizmu sprawia, że ważna jest przede wszystkim jednostka – dlatego bohater romantyczny stawia siebie