Średniowiecze (Powtórka)

Omów znane Ci przykłady polskiej historiografii.

Kronika Galla Anonima powstała w latach 1112-1116 na dworze króla Bolesława Krzywoustego. Treścią obejmuje dzieje państwa polskiego i jego władców od czasów legendarnych (władzy księcia Popiela) do współczesnych autorowi, do wydarzeń roku 1109-1113. Gall Anonim był autorem o nieznanym do dziś pochodzeniu. Imię Gall świadczy o pochodzeniu z krajów romańskich (być może z Francji), choć przez dłuższy czas podejrzewano, iż był Węgrem. Z całą pewnością posiadał gruntowne wykształcenie. Celem i zamiarem Galla Anonima było opisanie czynów króla Bolesława

Co to jest historiografia? Podaj przykłady.

Historiografia jest to dział piśmiennictwa obejmujący gatunki o treści historycznej – czyli, między innymi, „kroniki”. Jej przykładem są kroniki – gatunek opisujący historię państwa. Inne przykłady literatury historiograficznej to „gesta” („czyny”) – utwory opisujące dokonania wybitnych postaci. Słowo historiografia oznacza opis historii państwa w danym okresie. Kroniką nazywamy gatunek opisujący historię państwa. Do historiografii należą także „gesta” – czyli „czyny” – utwory, w których opisywano dokonania wybitnych postaci. Słowo historiografia – to inaczej

Na czym polega dyskusyjność postawy św. Aleksego?

Z punktu widzenia człowieka współczesnego całość dokonań Aleksego, jego wybór drogi do Boga, wydaje się chybiony, wręcz niezrozumiały. Nikt współczesny nie uwierzy, by świętość wymagała upokorzeń, cierpień ciała i tym podobnych drastycznych poczynań. Niemniej nadal nie dziwi nas mnich buddyjski lub ktoś, kto wybiera się do Tybetu, by zgłębiać filozofię Wschodu, odciąć się od cywilizowanego świata i pogrążyć w kontemplacji. Nawet dziś. Tym bardziej więc nie powinna dziwić postawa ascety sprzed stuleci –

Czy dzieje świętego Aleksego są typową hagiografią?

Czy dzieje świętego Aleksego są typową hagiografią? Tak. Ponieważ Aleksy jest wzorem ascety. Legenda o św. Aleksym przedstawia jego żywot: narodziny, młodość, ożenek z królewną Famijaną – lecz Aleksy składa ślub czystości i wyrusza w tułaczą wędrówkę, a majątek rozdaje ubogim. Znosi okrutne męki, leży pod progiem kościoła, szesnaście lat pod schodami na dworze ojca, gdzie wylewano nań pomyje. Przed śmiercią św. Aleksy napisał list wyjaśniający, kim jest. Przy jego śmierci i pochówku nastąpiły liczne cuda,

Jaki zakres dziejów obejmuje polskie średniowiecze?

Jaki zakres dziejów obejmuje polskie średniowiecze? Polskie średniowiecze trwało znacznie krócej niż w Europie, choć później się skończyło. Zaczęło się znacznie później – bo dopiero od X w. Polska jako chrześcijańskie państwo znalazła się na mapie średniowiecznego świata cywilizowanego. W historii kultury wyróżnia się dziś trzy podstawowe okresy polskiego średniowiecza – oto ich skrócona charakterystyka (uwaga! podział ten nie do końca pokrywa się z podziałem stosowanym przez historyków): X–XII w. – wczesne średniowiecze

Jaki powinien być ideał władcy według Galla Anonima?

Gall Anonim prezentuje wzór władcy chrześcijańskiego na przykładzie czynów i osoby króla Bolesława Krzywoustego. Warto zauważyć, że takim ideałem jest również opisywany przodek Krzywoustego – Bolesław Chrobry. Obaj królowie mają podobne cechy: Idealny władca to człowiek „sprawiedliwy i rycerski”. Jest to wielki i sławny mąż, który walczy z pogaństwem w imię wiary chrześcijańskiej. Innymi jego cechami są: „męstwo, moc, pobożność, mądrość”. Król powinien być „srogi”, lecz „sprawiedliwy, przebiegły i mądry” w walce. Za jego panowania w kraju panuje

Czym charakteryzuje się styl gotycki?

Czym charakteryzuje się styl gotycki? Gotyk jest to styl w architekturze i sztuce dojrzałego i późnego średniowiecza. Cechy charakterystyczne gotyku to m.in. krzyżowo-żebrowe sklepienia, łuk ostry, wielkie witrażowe okna. Budowano wówczas wielkie katedry i strzeliste kościoły gotyckie. Początkowo „gotyk” była to nazwa pogardliwa, używana w okresie renesansu jako określenie stylu barbarzyńskich Gotów. Dopiero w czasie romantyzmu uznano ten styl za arcydzieło sztuki. Słynne przykłady budowli gotyckich to wielkie katedry we Francji: Paryż, Amiens, Reims, Chartres. W Polsce

Czym charakteryzował się styl romański?

Ten wczesny styl w średniowiecznej architekturze pochodzi od słowa „Roma”, czyli Rzym, choć bynajmniej nie oznacza rzymskiej architektury. Obejmuje gmachy, które wznoszono na terenach prowincji rzymskich od zarania średniowiecza do XIII wieku: zamki warowne, kolegiaty, kościoły. Charakteryzują się ciężką budową, przysadzistymi kopułami, grubymi murami i małymi okienkami. Cechy – styl romański: masywność, prostota form, grube mury, małe wąskie okna, wieże i przybudówki półokrągłe jako urozmaicenie bryły budynku, półkoliste łuki, sklepienia kolebkowe („połowa walca”).

Czym jest hagiografia? Podaj przykłady

Hagiografia – to żywotopisarstwo świętych, inaczej tzw. żywoty świętych, bardzo rozpowszechnione w epoce średniowiecza. Są to utwory przedstawiające dzieje świętego, propagują i konstruują one wzór świętego (ascety) – ideał do naśladowania. Przykładem jest Legenda o św. Aleksym. Żywot świętego ma specyficzną budowę. Oto części żywotu: Prolog – czyli wypowiedź autora, mówi on o przyczynach, dla których opisuje żywot świętego, prosi o pomoc i wyrozumiałość. Opis narodzin świętego. Cudowne dzieciństwo (pierwsze objawy zdradzające niezwykłą osobowość). Młodość świętego (coraz

Skąd wywodzi się idea Okrągłego Stołu?

Ze starego bretońskiego cyklu Opowieści o królu Arturze i rycerzach Okrągłego Stołu. Król Artur, który założył stolicę w mieście Camelot (dziś Winchester), nie chcąc wyróżnić żadnego ze swych wojowników, a przeciwnie – podkreślić ich równość, kazał zbudować okrągły stół. Przy takim stole miejsca są równoważne, choć rycerzy było aż stu pięćdziesięciu. Przeżywali niezwykłe przygody, poszukiwali św. Graala, gromadzili się w Camelocie co rok, by opowiadać swoje rycerskie przygody. Bohaterowie legendy spełniają wszelkie wymogi ideału rycerskiego:

Jak rozumiesz termin Chansons de geste?

Chansons de geste to dosłownie „pieśni o czynach”. Są to średniowieczne poematy epickie, nazywane także eposami rycerskimi. Gatunek ten opowiada o czynach bohaterskich z epoki Karola Wielkiego. Przykładem chansons de geste jest Pieśń o Rolandzie. Do eposu rycerskiego należą także romanse rycerskie. Przykłady chansons de geste: O królu Arturze i rycerzach Okrągłego Stołu (Anglia), Dzieje Tristana i Izoldy (Francja), Pieśń o Nibelungach (Niemcy), Pieśń o Cydzie (Hiszpania). Średniowieczne opowieści o rycerzach układają się w dwa główne cykle: cykl arturiański: Opowieści o królu

Jakie cechy powinien posiadać idealny rycerz? Odpowiedz na podstawie Pieśni o Rolandzie.

Pieśń o Rolandzie opowiada o rycerzu, który dowodził tylną strażą króla Karola Wielkiego. Roland jest właśnie wzorem rycerza chrześcijańskiego, stał się nawet najbardziej bohaterską postacią, legendarną osobowością literatury średniowiecznej. W skrócie można przedstawić jego dzieje następująco: gwardia dowodzona przez Rolanda została otoczona przez Saracenów (muzułmanów, wrogów chrześcijan). Unosząc się honorem, Roland nie chce zadąć w czarodziejski róg, który wzywa na pomoc armię królewską. Kiedy decyduje się na to pod koniec bitwy, jest już za

Jakie wzorce parenetyczne propaguje literatura średniowiecza?

Na podstawie poznanej literatury średniowiecza możemy mówić o trzech wzorcach parenetycznych – czyli ideałach, wzorach do naśladowania propagowanych w tej epoce. Ideał rycerza – wzorem takim jest np. Roland ze słynnej francuskiej Pieśni o Rolandzie. Ideał władcy – tu za przykład może nam posłużyć portret Bolesława Chrobrego i Bolesława Krzywoustego, jaki kreśli Gall Anonim w Kronice polskiej. Ideał świętego (ascety), a przykładem takiego wzoru osobowego może być św. Aleksy z Legendy o św. Aleksym. Oprócz tych podstawowych propozycji

Wyjaśnij pojęcie parenezy i literatury parenetycznej

Pareneza dosłownie oznacza pouczenie. Literatura parenetyczna to literatura propagująca wzory postępowania, ideały modne i uznawane w danej epoce. Wzorce parenetyczne to wzory osobowe, postacie godne naśladowania, skupiające cechy wzorowe, pożądane, idealne. Literatura średniowieczna zarysowuje portrety: idealnego władcy, rycerza i ascety. To utwory parenetyczne decydują o dydaktycznym charakterze epoki, lecz nie są charakterystyczne tylko dla epoki średniowiecza. W renesansie spotkamy następne wzorce: dworzanina, ziemianina, patrioty, późniejsze epoki także obfitują w dzieła pouczające odbiorcę, jak ma postępować. Późniejsze

Jakie ideały propagował św. Franciszek z Asyżu?

Św. Franciszek z Asyżu stworzył pogląd zwany franciszkanizmem, stanowiący niezwykłą, radosną filozofię wiary. Głosił wszechogarniającą miłość do świata, braterstwo wszelkich żyjących istot, uwielbienie świata i jego piękna, radosną wiarę w Boga oraz ideał ubóstwa. Występował przeciw okrucieństwu, nienawiści, zabijaniu i chciwości. Stworzył zakon wędrujący, a legendy dotyczące jego życia zawierają Kwiatki św. Franciszka z Asyżu – zbiór opowieści o świętym, jego życiu i nauce, przekazanych przez anonimowego autora. Poznajemy Kwiatki… w tłumaczeniu Leopolda Staffa, i choć mają zupełnie inną wymowę

Średniowiecze – skąd wywodzi się nazwa epoki średniowiecza i jak określisz czas jej trwania?

Średniowiecze – czyli wieki średnie to nazwa, którą wprowadzili twórcy renesansu, określając w ten sposób epokę poprzednią. W renesansie uznawano średniowiecze za okres przestoju, przejście między świetną epoką antyku a czasami nowożytnymi – czyli wieki średnie. Nazwa ta miała odcień lekceważący, ludzie odrodzenia zarzucali poprzednikom odejście od wartości starożytnych, ciemnotę i zacofanie. Później pogląd ten zmienił się, szczególnie gdy badacze wgłębili się w analizę dorobku epoki. Średniowiecze w Europie trwało ponad 10 stuleci! Początek umieszcza się

Średniowiecze – skąd wywodzi się nazwa epoki i jak określisz czas jej trwania?

Średniowiecze – czyli wieki średnie to nazwa, którą wprowadzili twórcy renesansu, określając w ten sposób epokę poprzednią. W renesansie uznawano średniowiecze za okres przestoju, przejście między świetną epoką antyku a czasami nowożytnymi – czyli wieki średnie. Nazwa ta miała odcień lekceważący, ludzie odrodzenia zarzucali poprzednikom odejście od wartości starożytnych, ciemnotę i zacofanie. Później pogląd ten zmienił się, szczególnie gdy badacze wgłębili się w analizę dorobku epoki. Uwaga! Średniowiecze w Europie trwało ponad 10 stuleci! Początek umieszcza

Jakie znasz cechy charakteryzujące epokę średniowiecza?

Średniowiecze charakteryzują: uniwersalizm, teocentryzm, dwujęzyczność, anonimowość literatury. Uniwersalizm czyli jednolitość epoki polegał na tym, że państwa Europy były podporządkowane jednej władzy kościelnej i świeckiej. W całej Europie dominował Kościół, wszystkie państwa uznawały zwierzchnictwo papieża. Z kolei władzę świecką sprawował cesarz – władca Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, wyrosłego na gruzach Imperium Rzymskiego. W konsekwencji urzędowym językiem państw europejskich była łacina, a poszczególne państwa dopiero zaczynały się wyodrębniać. Fakty te spowodowały, iż Europa była uniwersalną całością –