Fleksja (Gramatyka)
1. Wśród podanych wyrazów wskaż rzeczowniki, które są jednocześnie żywotne, nieosobowe i pospolite. A. pilot B. mieszkaniec C. wąż D. zegarek E. papuga 2. Uporządkuj podane imiesłowy: wracając, wróciwszy, piszący, pisany, śpiewając, napisawszy, ukrywszy, sprzątająca, ukryty, marząc. 3. W którym ze zdań liczebnik pełni funkcję podmiotu? A. Jola zainteresowała się baletem sześć lat temu. B. Dwadzieścia dwie koperty czekały w skrzynce pocztowej Alicji. C. Tysiące zostały wyrzucone w błoto. D. Dziewiętnasty rząd w teatrze nie
Liczebniki to wyrazy oznaczające ilość lub kolejność osób, zwierząt czy rzeczy, np. pierwszy maja, dwa samochody, trzeci dom, dwadzieścia złotych, pięćdziesiąt osiem tysięcy sto trzydzieści siedem sadzonek. Liczebniki – podział Główne, np. dwa, osiem, tysiąc osiemset dwadzieścia jeden. Porządkowe, które oznaczają kolejność, np. dwudziestyósmy,trzydziesty piąty, czwarty. Zbiorowe, które oznaczają ilość elementów w danym zbiorze; np. dwoje, troje, pięcioro. Ułamkowe, np. ćwierć, półtora, trzy czwarte. Liczebników zbiorowych używamy: w połączeniu
Osobliwości w odmianie wyrazów Fleksja (nauka o odmianie wyrazów) jest działem morfologii (nauki o budowie wyrazów). Polska fleksja jest bardzo regularna – to pocieszenie przede wszystkim dla cudzoziemców, chcących opanować polszczyznę. Niemniej jednak pamiętajmy o wyjątkach wśród tych regularności. Na szczęście, fleksyjne pułapki należą do najłatwiejszych w gramatyce. Deklinacja Trzeba podkreślić, że w polskiej gramatyce mamy siedem przypadków. Są to: mianownik, dopełniacz, celownik, biernik, narzędnik, miejscownik oraz wołacz. Rozpoznajemy je dzięki pytaniom diagnostycznym: mianownik –
Fleksja jest to nauka o odmianie wyrazów. Deklinacja – to odmiana przez przypadki i liczby. Dotyczy: rzeczowników, przymiotników, imiesłowów przymiotnikowych, liczebników (przez liczby tylko liczebniki porządkowe), zaimków (rzeczownych, przymiotnych i liczebnych). Koniugacja – to odmiana czasownika przez: osoby, czasy, liczby, tryby. Co to znaczy, że polszczyzna jest językiem fleksyjnym? Językom fleksyjnym przeciwstawiamy języki pozycyjne. Polecenia sugeruje, że polszczyzna nie jest językiem pozycyjnym. Ponieważ fleksja to odmiana wyrazów, można wysnuć wniosek, że
Polecenie: Proszę dokończyć przysłowie: Mądrej głowie dość… Liczba podwójna Obecnie wyrazy odmieniające się przez liczby mogą występować albo w formach liczby pojedynczej, albo w formach liczby mnogiej. Jednakże w staropolszczyźnie do XVI wieku występowała również liczba podwójna. Używano jej do oznaczenia podwójności, zawsze z liczebnikiem dwa w odpowiedniej formie. W liczbie podwójnej mogły występować rzeczowniki, przymiotniki, czasowniki i odpowiednie zaimki. Końcówki liczby podwójnej oczywiście musiały być inne niż końcówki
Imiesłowy nie są samodzielnymi częściami mowy. Wyróżniamy dziesięć klas części mowy i nie ma wśród nich imiesłowów! Dlatego na podchwytliwe pytanie, jaką częścią mowy jest wyraz dając, nie wolno odpowiadać: to jest imiesłów. Imiesłowy są szczególnymi formami czasownika, podobnie jak np. bezokoliczniki, dlatego w rozbiorze gramatycznym zdania powinny być opisywane jako czasowniki w formie imiesłowu. Imiesłowy nie mogą być orzeczeniami, gdyż nie odmieniają się przez osoby. Niektóre imiesłowy są nieodmienne
Fleksja TEST 1. Obok podanych niżej stwierdzeń wpisz P (prawda) lub F (fałsz). a) Liczebniki to odmienne części mowy. ………………………………………………………. b) Istnieją dwa niezależne podziały liczebników. …………………………………………….. c) Funkcją liczebnika jest określanie cech rzeczowników. ………………………………… d) Liczebniki główne odmieniają się przez osoby, liczby i rodzaje. ……………………. e) Liczebniki zbiorowe łączą się z rzeczownikami nieodmiennymi. …………………….. f) Liczebników ułamkowych używamy wyłącznie na matematyce. ………………………. 2. Zastąp cyfry słowami. Nazwij typ utworzonego
Zaimek TEST 1. Zaimki: kto, co, który, jaki, gdzie są zaimkami: A. nieokreślonymi, B. przeczącymi, C. dzierżawczymi, D. pytającymi. Odp. …………………………………. 2. Wpisz w odpowiedniej formie podany w nawiasie zaimek A. Zapytałem (ona) ………………………………………………., czy pożyczy mi Krzyżaków. B. Jutro oddam (ty) …………………………… wszystkie pożyczone przeze mnie kasety. C. (Ja) ………………………………………………………zupełnie nie zależy na opinii Agaty. D. Marku, czy możesz pożyczyć (oni) ………………………………………. tę starą mapę? 3. W których zestawach zdań wszystkie
Liczebnik TEST 1. Jakich liczebników użyjesz, by określić liczbę rzeczowników: ludzie, drzwi, dzieci? a) ułamkowych, b) zbiorowych, c) porządkowych, d) głównych. Odp. …………………… 2. W którym z poniższych zdań liczebnik został użyty niepoprawnie? A. Na zabawę choinkową przyszło tylko kilkanaścioro dzieci. B. Zuza zaprzyjaźniła się z dwiema dziewczynami z młodszej klasy. C. Czterem dzieciom udało się wspiąć na najwyższe drzewo. D. Jarek uczył się tabliczki mnożenia przez czternaście tygodni. Odp. …………………… 3. Liczebnik
Przymiotnik TEST 1. Spośród podanych wyrazów wskaż tylko przymiotniki: a) różowy b) ładnie c) chłopięcy d) napisany e) czerstwy f) umykający g) wredny h) maluśki Odp. …………………. 2. Jakimi częściami mowy są pozostałe z powyższych wyrazów? Odp. …………………. 3. Dopisz stopień wyższy i najwyższy do przymiotnika (jeśli to możliwe): a) ciekawy ………………………………….. …………………………………………………. b) marmurowy …………………………….. …………………………………………………. c) kwadratowy …………………………….. …………………………………………………. d) chory …………………………………….. …………………………………………………. 4. Popraw błędy w zdaniach: a) Ta książka jest bardziej ciekawa od tamtej. b) Czytam
Czasownik Czasownik samodzielna, odmienna część mowy Odpowiada na pytania co robi? co się z nim dzieje? w jakim jest stanie? Piotr czyta. Magda marznie. Tomek się śmieje. Śnieg topnieje. Woda paruje. Funkcja nazywa wykonywane czynności: stół stoi, samochód jedzie, Magda pisze, pies szczeka nazywa zmiany zachodzące w przyrodzie: kwiaty kwitną, liście opadają, mróz trzyma. nazywa stany: lód topnieje, woda wrze, zupa kipi, rzeka zamarza, Piotr cieszy się. Rozróżniamy czasowniki
Czasownik TEST Uwaga! W zadaniach zamkniętych może być więcej niż jedna poprawna odpowiedź. 1. Wstaw w odpowiednie miejsca tabeli: myśleć, mówić, zagrać, przybyć, robić, nagrodzić, spakować, słuchać, jeść, zacząć Czasowniki dokonane Czasowniki niedokonane 2. Pogrupuj podane czasowniki na formy nieodmienne, odmieniające się przez osoby, odmieniające się przez przypadki. \marzyć, robiąc, powiedziawszy, zwiedzamy, wędrujący, jechać, zamurowano, wzbogacany, oprowadza, zakryty, myśląca, zamknięto czasowniki nieodmienne czasowniki odmieniające się przez osoby czasowniki odmieniające się
Rzeczownik TEST 1. Odmienne i samodzielne części mowy to: A. czasowniki, liczebniki, spójniki, przyimki B. przymiotniki, rzeczowniki, zaimki, wykrzykniki C. zaimki, rzeczowniki, przymiotniki, liczebniki D. przyimki, czasowniki, rzeczowniki, partykuły Odp. ………………….. 2. Wśród podanych wyrazów wskaż rzeczowniki, które są jednocześnie żywotne, nieosobowe i pospolite: A. pilot, B. mieszkaniec, C. słoń, D. ołówek, E. papuga. Odp. ………………….. 3. Spośród podanych rzeczowników wybierz nieodmienne i uzupełnij nimi zdania: Missisipi, Brda, kakao, mleko, emu, struś. A.
Imiesłowy Czym właściwie są imiesłowy? Są odmianą czasownika. Specjalną nieosobową formą czasownika. Kiedy mówimy chcę (ja chcę), wiadomo, która to osoba. Kiedy mówimy chcesz (ty), chcecie (wy) – też z osobą jest sprawa jasna. Ale kiedy coś robimy, chcąc – to tu nie ma określonej osoby. Podobnie zrobiwszy, napisawszy, pytając. Podział Imiesłowy przymiotnikowe Zadaj mu pytanie – jaki, jaka, jakie? To takie formy czasowników, które tak jak przymiotniki określają cechy
Przyimek Przyimek – niesamodzielna, nieodmienna część mowy Funkcja Przyimki najczęściej określają: stosunki przestrzenne – gdzie jakiś przedmiot lub osoba w danej chwili się znajdują np. piłka może być: nad (siatką), za (siatką), przy (siatce), przed (siatką), pod (siatką), obok (siatki), w domu, na półce za domem Przed domem rośnie dąb. Za ścianą słychać krzyki. Schował ręce pod stół stosunki czasowe np. po lekcjach, o piątej, przed obiadem) Kończę zajęcia po piątej lekcji.
Przysłówek Przysłówek – niesamodzielna, nieodmienna część mowy Odpowiada na pytania: jak? gdzie? kiedy? wysoko blisko wczoraj Funkcja Przyimki najczęściej określają: właściwości cech czynności oraz sposób jej wykonywania (łączy się z czasownikiem) określa stopień i natężenie cechy przedmiotu lub czynności (łączy się z przymiotnikiem lub innym przysłówkiem) określa okoliczności wykonania czynności: miejsce gdzie? czas kiedy? jak? skacze wysoko, mówię wolno, piszę starannie – wyjątkowo sympatyczny chłopak – bardzo szybko biega – niezwykle
Partykuła Partykuła – niesamodzielna, nieodmienna część mowy. Funkcja Modyfikuje (czyli zmienia) sens wyrazu lub zdania. Tworzy pytania, Użyj partykuły czy, gdy chcesz o coś zapytać. czy – Czy wczoraj była klasówka z fizyki? Wyraża przypuszczenie, Użyj partykuły -by, gdy chcesz zaznaczyć w swojej wypowiedzi przypuszczenie. -by – Poszłabym do kina, gdybym nie musiała uczyć się wiersza na pamięć. Zaprzecza treści wyrazu lub zdania. Użyj partykuły nie, gdy chcesz czemuś zaprzeczyć. nie –
Spójnik Spójnik – niesamodzielna, nieodmienna część mowy Funkcja spajanie (łączenie) wyrazów w zdaniu pojedynczym lub zdań składowych w zdaniu złożonym. Spójnik jest dla nas szczególnie istotny przy określaniu zdań współrzędnych i podrzędnych (bo od niego właśnie zależy rodzaj zdania). Przykłady: Będę pisał i liczył. Kupię lody albo gofry. Pójdę na spacer, ale najpierw odrobię lekcje. Przykłady spójników: i, oraz, ale, a, ani, lecz, jednak, zaś, albo, że, więc, bo, dlatego, czyli,
Wykrzyknik Wykrzyknik – niesamodzielna, nieodmienna część mowy Funkcja Uwydatnianie emocji i woli mówiącego. Za ich pomocą możemy wyrazić nasze uczucia (ból, rozpacz, zachwyt, złość, zadowolenie). oj!, ojej!, aj!, ach!, och!, hej!, hop!, halo!, hura!, hi, hi!, hejże! halo! biada! wara! precz! Wykrzyknika możesz też użyć, gdy chcesz kogoś zawołać, np. Hej, Tomek! Niektóre wykrzykniki naśladują odgłosy instrumentów oraz zjawisk przyrody, np. bim-bam – to odgłos dzwonu, tra ta ta ta –
Rzeczownik Rzeczownik – samodzielna, odmienna część mowy Odpowiada na pytania kto? co? Kto? Piotr czyta. Co ? Deszcz pada. Funkcja nazywa osoby uczeń, ojciec, Polak, wrocławianin, kucharz rzeczy plecak, tablica, szkoła zjawiska przyrody deszcz, burza, wichura, śnieg, grad zwierzęta kot, koń, pies, żyrafa rośliny dąb, tulipan, kaktus, trawa uczucia tęsknota, miłość, radość, smutek cechy mądrość, młodość, starość, brzydota czynności pisanie, sprzątanie, malowanie pojęcia abstrakcja, myśl, analiza stany apatia, zamyślenie,
