Przyimek
Przyimek – niesamodzielna, nieodmienna część mowy
Funkcja
Przyimki najczęściej określają:
- stosunki przestrzenne – gdzie jakiś przedmiot lub osoba w danej chwili się znajdują np. piłka może być:
- nad (siatką),
- za (siatką),
- przy (siatce),
- przed (siatką),
- pod (siatką),
- obok (siatki),
- w domu,
- na półce
- za domem
- Przed domem rośnie dąb.
- Za ścianą słychać krzyki.
- Schował ręce pod stół
- stosunki czasowe np.
- po lekcjach,
- o piątej,
- przed obiadem)
- Kończę zajęcia po piątej lekcji.
- Skończę lekcje przed kolacją.
- Działo się to za panowania Mieszka I.
- stosunki celowe np.
- idę po zakupy
- Poszła po bułki.
- Zmierzam do celu.
Ze względu na budowę wyróżniamy przyimki:
- proste (których nie możemy już podzielić na mniejsze cząstki przyimkowe):
z, po, na, do,w, przed, za, koło, nad, od, o, dla, bez, przy;
- złożone (składające się z dwóch lub trzech przyimków prostych):
- zza (z+za),
- znad (z+nad),
- wokoło (w+o+koło),
- spomiędzy,
- spoza,
- poprzez,
- pośród,
- ponad
Uwaga!
- Przyimki złożone z dwóch przyimków piszemy zawsze łącznie.
- Pisownia początkowego z-, s- w przyimkach złożonych jest zawsze zgodna z wymową, np.
znad, zza, spod, spoza
Zapamiętaj!
- Przyimek jest wyrazem niesamodzielnym to znaczy, że nie potrafi samodzielnie tworzyć części zdania.
- Wyrażenia przyimkowe to przyimki w połączeniu z:
- rzeczownikami (w domu, na tablicy, po zajęciach, do szkoły, o siostrze, do szkoły),
- przymiotnikami (za duży, za krótki, za mały, za niski, o szybkim, z młodymi),
- zaimkami (na siebie, przy nim, obok was, beze mnie, u nich, z tobą),
- liczebnikami (dla trojga, do tysiąca, po pierwsze),
- przysłówkami (na pewno, na zawsze, od zaraz),
- z wyrazami, które występują wyłącznie z przyimkami (na przełaj, na przemian, na wyrost, po kryjomu)
Uwaga!
- Przy wykonywaniu rozbioru gramatycznego zdania nie należy umieszczać przyimków jako oddzielnych części mowy, ale określać je jako wyrażenia przyimkowe, łącznie z innymi wyrazami.
- To przyimek narzuca podrzędnym częściom mowy formę przypadka;
- w czym? (Msc.) – w domu,
- na kogo? (B.) – na siebie,
- na co? (B.) – na dobre.
Zobacz: