Tag "nauka o języku"

Rodzaje wypowiedzeń

Rodzaje wypowiedzeń Ze względu na cel wypowiedzi: Wypowiedzenie oznajmujące (orzekające) Przy ich pomocy: oznajmiajmy nasz sąd o czymś lub o kimś   – Janek jest zdolnym uczniem. – Ładną pogodę mamy tej wiosny. opowiadamy o tym, co się dzieje    – Chłopcy grają w piłkę. – Samochód skręcił w boczną uliczkę. przekazujemy informacje    – W roku mamy 365 dni. – Pociąg do Łodzi odchodzi z drugiego peronu. Zawsze w trakcie

Wypowiedzenie

Wypowiedzenie nieczasownikowe (nie zawiera orzeczenia) Za chwilę odjazd autobusu. Kto tam? Równoważnik (można wprowadzić orzeczenie) Wypowiedzenie, które nie zawiera osobowej formy czasownika, ale dopuszcza możliwość jej wprowadzenia na podstawie kontekstu. równoważnik zdania                         zdanie (jest orzeczenie) Kto tam? (brak orzeczenia)                  Kto tam jest? (zdanie) Za chwilę odjazd pociągu!                    Za chwilę odjedzie pociąg! Co z nim?                                                  Co jest z nim? Ale gorąc!                                                 Ale jest gorąco! Wreszcie koniec

Co to jest fleksja i deklinacja?

Fleksja (nauka o odmianie wyrazów) jest działem morfologii (nauki o budowie wyrazów). Deklinacja – odmiana wyrazu przez przypadki i liczby. Trzeba podkreślić, że w polskiej gramatyce mamy siedem przypadków. Są to: mianownik      (kto? co?);                symbol M. dopełniacz      (kogo? czego?);        symbol D. celownik         (komu? czemu?);     symbol C. biernik             (kogo? co?);              symbol B. narzędnik       

Zestaw zagadnień z nauki o języku i teorii literatury.

Zestaw zagadnień maturalnych z nauki o języku i teorii literatury. 1. Pochodzenie języka polskiego: Język polski należy do grupy języków słowiańskich. Są to języki pokrewne, gdyż pochodzą od wspólnego przodka – języka prasłowiańskiego, którym posługiwali się wszyscy Słowianie. W połowie pierwszego tysiąclecia naszej ery stosunki historyczne panujące w wczesnej Europie (wędrówki ludów, upadek cesarstwa rzymskiego) przyczyniły się do rozpadu wspólnoty Słowian na trzy wielkie grupy: zachodniosłowiańską, wschodniosłowiańską, południowosłowiańską. W obrębie tych

Co to jest stylizacja językowa i jakie są podstawowe typy stylizacji

Co to jest stylizacja językowa i jakie są podstawowe typy stylizacji (archaizacja, dialektyzacja, kolokwializacja tekstu). Stylizacja językowa Stylizacja to przejmowanie przez pisarza cech językowych danej epoki, danego stylu lub danego pisarza i wprowadzanie ich do swojego tekstu. Pamiętaj, że stylizacja jest w pewnym sensie komentarzem do danej konwencji językowej; może być wyrazem uznania albo próbą ośmieszenia danego stylu. Stylizacja najczęściej obejmuje nie tylko sferę językową, ale także tematykę i postawę wobec świata.   Archaizacja (stylizacja

Perswazyjna funkcja języka na przykładach tekstów propagandowych.

Perswazyjna funkcja języka na przykładach tekstów propagandowych. Analiza przykładów. Strategia wstępu Co to jest perswazyjna funkcja języka? Każdy tekst, niezależnie od formy, w jakiej został przedstawiony (zapisany czy tylko wygłoszony), pełni jednocześnie kilka funkcji. Są one związane z poszczególnymi elementami aktu komunikacji, w którym zawsze występuje: nadawca, rzeczywistość, o której się mówi, i odbiorca. Ze względu na to, który element został najsilniej zaakcentowany w konkretnej wypowiedzi, mówimy, że dominuje w niej odpowiadająca mu funkcja, a inne chociaż też

Język polski na tle innych języków słowiańskich.

Język polski na tle innych języków słowiańskich. Jak zacząć? W znanych nam językach europejskich możemy obserwować podobieństwa językowe  i w gramatyce, i w słownictwie. Na przykład: w polskim, angielskim i rosyjskim mamy podobny podział wyrazów na części mowy i części zdania. Podobieństwa językowe wyraźniejsze są w słownictwie – porównaj wyrazy: pol. siostra, brat; ros. siestra, brat; ang. sister, brother.   Przechodzisz do sedna wypowiedzi! Jak powstają podobieństwa językowe? Ich przyczyną mogą

Co to jest stylizacja biblijna?

Co to jest stylizacja biblijna? Stylizacja Aby zrozumieć termin pojęcie stylizacji biblijnej, trzeba wpierw przypomnieć sobie pojęcie stylizacji. Stylizacja (łac. stylus – rylec) to świadome, zamierzone wykorzystanie w utworze literackim stylów wypowiedzi typowych dla określonych środowisk – np. języka charakterystycznego dla więźniów, lekarzy, informatyków itd. Po co ten zabieg? Wyobraź sobie, że akcja powieści rozgrywa się w więzieniu lub w szkole. Będzie bardziej wiarygodna, jeśli przestępcy będą posługiwali się gwarą więzienną, a uczniowie gwarą

Styl języka – co to jest?

Styl języka Styl Pojęcie węższe od języka: spośród wszystkich środków językowych autor wypowiedzi wybiera te, które są według niego najbardziej przydatne, najlepiej wyrażają myśli. Na ten dobór wpływ mają okoliczności wypowiedzi (np. jej cel). Stylem nazwiemy też ogół środków językowych charakterystycznych dla konkretnego autora, epoki, utworu literackiego. Gdyby pytanie testowe nakazywało opisanie stylu danego tekstu, trzeba zbadać, jakie elementy językowe występują częściej – mogą powtarzać się jakieś słowa, formy (np.

Kto jest nadawcą, kto odbiorcą wypowiedzi?

Często takie właśnie pytania padają w teście. Jak na nie odpowiedzieć? Jak szukać w tekście nadawcy i odbiorcy? Przede wszystkim zwracajmy uwagę na zaimki i formy czasownika! Nadawca – to zazwyczaj autor omawianego tekstu. Może się ujawniać poprzez formy 1. osoby liczby pojedynczej czasowników: „chcę, widziałem, zrobię”, a także poprzez zaimki „ja”, „mnie” itd. Nadawca może się wypowiadać w imieniu całej zbiorowości (lub nadawcą będzie grupa) – wówczas wystąpią zaimki „my”, „nasze”, a także czasowniki w 1. osobie

Interpunkcja. Zasady zastosowania przecinka

Interpunkcja Przecinek – użyty pojedynczo oddziela części wypowiedzenia; podwójnie – wydziela wyraz lub grupę. Zasady zastosowania przecinka w zdaniu pojedynczym i złożonym W zdaniu pojedynczym stosujemy Przecinek oddziela takie same części zdania (przydawki, podmioty, okoliczniki) tworzące szereg: Polacy, Niemcy, Węgrzy i Czesi spotkali się…                (podmiot szeregowy) Ona jest kobietą fantastyczną, piękną, intrygującą.    (przydawki przymiotne) Wrócił do szkoły zdrowy, wypoczęty, pełen sił i ochoty do nauki.

Dawne procesy fonetyczne

Palatalizacja – zmiękczenie spółgłosek pod wpływem tzw. samogłosek przednich (e, ę, i, ü, ì). Najwcześniej objęło spółgłoski tylnojęzykowe k, g, ch, z tego powodu mamy takie oboczności, jak ręka : rączka : ręce czy noga : nożny : nóżka. Później proces objął też inne spółgłoski, czego wynikiem są wymiany: mama : mamie, łapa : łapie. Przegłos polski – zaszedł między IX a XI wiekiem wyłącznie w języku polskim (stąd nazwa). Polegał na przemianie

Osobliwości w odmianie wyrazów

Osobliwości w odmianie wyrazów Fleksja (nauka o odmianie wyrazów) jest działem morfologii (nauki o budowie wyrazów). Polska fleksja jest bardzo regularna – to pocieszenie przede wszystkim dla cudzoziemców, chcących opanować polszczyznę. Niemniej jednak pamiętajmy o wyjątkach wśród tych regularności. Na szczęście, fleksyjne pułapki należą do najłatwiejszych w gramatyce. Deklinacja Trzeba podkreślić, że w polskiej gramatyce mamy siedem przypadków. Są to: mianownik, dopełniacz, celownik, biernik, narzędnik, miejscownik oraz wołacz. Rozpoznajemy je dzięki pytaniom diagnostycznym: mianownik    –

Fleksja – zadania

Fleksja jest to nauka o odmianie wyrazów. Deklinacja – to odmiana przez przypadki i liczby. Dotyczy: rzeczowników, przymiotników, imiesłowów przymiotnikowych, liczebników (przez liczby tylko liczebniki porządkowe), zaimków (rzeczownych, przymiotnych i liczebnych). Koniugacja – to odmiana czasownika przez: osoby, czasy, liczby, tryby. Co to znaczy, że polszczyzna jest językiem fleksyjnym? Językom fleksyjnym przeciwstawiamy języki pozycyjne. Polecenia sugeruje, że polszczyzna nie jest językiem pozycyjnym. Ponieważ fleksja to odmiana wyrazów, można wysnuć wniosek, że

Rodzaje błędów językowych

Błędem językowym jest odstępstwo od obecnie obowiązującej normy językowej, czyli taka zmiana, która jest nieuzasadniona: nie poprawia porozumienia, nie wyraża nowych treści, jest sprzeczna z dotychczasowymi przyzwyczajeniami. Rozróżniamy: błędy leksykalne, wśród których można wyróżnić: słownikowe (wyrazowe), frazeologiczne, słowotwórcze; błędy gramatyczne: fleksyjne składniowe; błędy fonetyczne; błędy stylistyczne; błędy zewnątrzjęzykowe: ortograficzne interpunkcyjne.   Rodzaje błędów językowych ortograficzne – tych lepiej wystrzegajcie się nie tylko na egzaminie (na egzaminie za ortografy odejmie się

Nauki o języku

Uporządkujmy nauki zajmujące się językiem. Dlaczego? Po pierwsze – często w testach pojawia się pytanie: do jakiej dziedziny przyporządkujesz dane zjawisko językowe, po drugie – testy kładą ogromny nacisk na umiejętność wskazywania błędów i form poprawnych. A rodzaje błędów zależą od rodzaju reguł, które łamiemy, czyli od danej nauki o języku. Porządek w naukach Fonetyka – zajmuje się dźwiękową stroną języka. Jest nauką o głoskach, o zjawiskach dźwiękowych w mowie, o procesach zachodzących w dziedzinie głosek i ich wymowy. a –

Słowotwórstwo – pytania i odpowiedzi cz. 1

Słowotwórstwo – pytania i odpowiedzi Na jakie grupy można podzielić pod względem słowotwórczym wyrazy: dom, biel, ściana, podskok, narożnik, miednica, imadło, świniobicie, podjechać, konkretny, filiżanka, wodoodporny? Pod względem budowy ogół wyrazów możemy podzielić na wyrazy proste oraz formacje słowotwórcze. Wyrazy proste (podkreślone powyżej) to wyrazy, które nie pochodzą od innych wyrazów. Są one więc niepodzielne słowotwórczo –  nie można w nich wyodrębnić tematu słowotwórczego i formantu słowotwórczego. Rzeczownik miednica z historycznej perspektywy nie

Z historii polszczyzny

Do jakiej grupy językowej należy język polski? Wymień języki najbliżej z nim spokrewnione. Dzieje polszczyzny liczymy tak, jak dzieje państwa polskiego – od drugiej połowy X w. Wtedy to język polski wykształcił się z grupy (rodziny) języków słowiańskich, która z kolei stanowi jedną z grup składających się na rodzinę języków indoeuropejskich – największą rodzinę języków na świecie. Do tej rodziny należą prawie wszystkie języki Europy i wiele języków Azji. Język polski okazuje się więc daleko

Warstwy słownikowe o ograniczonym zasięgu

Słownik języka polskiego pod redakcją Witolda Doroszewskiego liczy około 120 tysięcy haseł. Ile z nich wykorzystuje w porozumiewaniu się wykształcony Polak? Niewiele: 7-8 tysięcy. Z nauki języka obcego wiesz zresztą, że wystarczy jakieś 1500 najczęściej używanych wyrazów, by porozumieć się w podstawowych sprawach. Co z resztą słów? Część należy do słownictwa biernego, części z nich przeciętny użytkownik języka nawet nie zna. Mają na to wpływ ograniczenia tekstowe, chronologiczne (niektóre słowa wychodzą z czasem z użycia) oraz społeczne (np.

Składniowe środki stylistyczne

Zdania złożone współrzędnie służą statycznym opisom przyrody, charakterystyce postaci, równoważniki zdań zaś dynamizują wypowiedź. Pytania retoryczne mają skłonić do refleksji, a zdanie wykrzyknikowe służy wyrażeniu emocji, ekspresji. Środki składniowe nie tworzą nowych znaczeń, tylko są związane z budową składniową zdania. Zaliczamy do nich: powtórzenia, refren, anaforę, inwersję, polisyndeton apostrofę, elipsę, apostrofę, inwokację, antytezę, pytanie retoryczne, wykrzyknienie. Składniowe środki stylistyczne: Apostrofa – bezpośredni patetyczny zwrot do osoby, bóstwa, upersonifikowanej idei lub przedmiotu,