Co to jest stylizacja językowa i jakie są podstawowe typy stylizacji (archaizacja, dialektyzacja, kolokwializacja tekstu).
Stylizacja językowa
Stylizacja to przejmowanie przez pisarza cech językowych danej epoki, danego stylu lub danego pisarza i wprowadzanie ich do swojego tekstu. Pamiętaj, że stylizacja jest w pewnym sensie komentarzem do danej konwencji językowej; może być wyrazem uznania albo próbą ośmieszenia danego stylu. Stylizacja najczęściej obejmuje nie tylko sferę językową, ale także tematykę i postawę wobec świata.
Archaizacja (stylizacja archaizująca)
Archaizacja polega na wprowadzeniu do danego dzieła archaizmów – czyli wyrazów i konstrukcji składniowych, które wyszły z użycia lub zmieniły znaczenie, np. polityczny – niegdyś mądry, przebiegły; prezerwatywa – niegdyś każda ochrona, np. przed deszczem.
Jest udawaniem danego stylu wypowiedzi; najczęściej pojawia się w tekstach opowiadających o przeszłości (najczęściej w powieściach historycznych, takich jak Krzyżacy i Potop Henryka Sienkiewicza); wprowadza czytelników w klimat epoki, zwiększa realizm opisywanych zdarzeń.
Typy archaizmów
- Archaizmy słownikowe – wyrazy, które informują o realiach dawnych epok; w związku ze zmianami cywilizacyjnymi wyszły już z użycia. Przykłady: waćpan, czeladź.
- Archaizmy frazeologiczne – wyrażenia, zwroty i frazy, które wyszły z użycia. Przykłady: potępić w czambuł, jako żywo.
- Archaizmy słowotwórcze – dawne konstrukcje słowotwórcze. Przykłady: zbrodzień, ptaszyca, paśnik.
- Archaizmy fleksyjne – dawne formy odmiany wyrazów. Przykłady: ptacy, obaczym, chlebowie.
- Archaizmy składniowe – dawne konstrukcje składniowe. Przykład: wszytki liszki w zdrowiu każę, mać nie mogła płaczu przestać.
Uwaga! Wystrzegaj się absurdalnego, ale popularnego błędu: teksty takie jak Legenda o świętym Aleksym nie są archaizowane; zostały bowiem napisane językiem, którym ówcześnie posługiwali się autor i jego czytelnicy.
Dialektyzacja (stylizacja gwarowa)
Dialektyzacja polega na wprowadzeniu do wypowiedzi różnych dialektyzmów, elementów jakiejś gwary ludowej. Wprowadzane są one po to, by lepiej scharakteryzować dane środowisko i bohaterów, odtworzyć koloryt lokalny. Najczęściej obecna jest w samych dialogach, choć może pojawiać się także w narracji. Wykorzystywana jest nie tylko w utworach o tematyce ludowej (najbardziej znanym przykładem będą tu chyba Chłopi Władysława Reymonta), ale także w tekstach przedstawiających pewne grupy społeczne, np. gwara uczniowska (Syzyfowe prace Stefana Żeromskiego) i gwara zawodowa (Baza Sokołowska Marka Hłaski).
Przypomnij sobie, co to są dialektyzmy i regionalizmy
- Dialektyzmy to środki językowe pochodzące z gwar ludowych, np. kiej (jak), obłapić (objąć), gorzałka (wódka).
- Regionalizmy to wyrazy charakterystyczne dla danego regionu, np. kartofle w Wielkopolsce zwane są perkami, a na Podhalu grulami.
Kolokwializacja
Kolokwializacja polega na upodobnieniu tekstu do języka, którym posługujemy się w codziennych rozmowach; do (czasem dość niedbałego!) języka potocznego. W tym celu autorzy posługują się konkretnym, zabarwionym emocjonalnie i wartościującym słownictwem, w którym zdarzają się barwne (i dosadne!) frazeologizmy i porównania. Przeważają zdania o nieskomplikowanej budowie; najczęściej pojedyncze lub współrzędnie złożone. Kolokwializację spotkasz nie tylko w prozie, ale i w poezji, np. w utworach Mirona Białoszewskiego.
Przypomnij sobie, co to jest kolokwializm
Kolokwializm to wyraz (lub wyrażenie) używany tylko w mowie potocznej, najczęściej nacechowany emocjonalnie, np. facet, fajnie, obciach, muka, ryfa.
Zobacz: