Barok

Barok – obraz epoki

Podział epoki W Europie barok jako epoka historyczno-literacka obejmuje zasadniczo cały wiek XVII, choć korzeniami sięga jeszcze końca XVI wieku. Początek – II połowa XVI w. (marinizm we Włoszech). Koniec – lata trzydzieste XVIII w. (rokoko – faza schyłkowa epoki). Odrodzenie najszybciej wygasło we Włoszech – od połowy XVI wieku przerodziło się w nowy styl w sztuce, zwany manieryzmem. W Polsce Prebarok (wczesny barok) – przełom wieków XVI i XVII (od lat

Barok – życiorys kultury

Skąd nazwa? Termin „barok” został przez historyków literatury pożyczony od historyków sztuki. Ci z kolei zawdzięczają go Heinrichowi Wölfflinowi, dziewiętnastowiecznemu badaczowi, który swoje wielkie dzieło na temat sztuki interesujących nas czasów zatytułował Renaissance und Barock (Renesans i barok) – i dokonał tym samym pierwszego jasnego rozróżnienia obu epok. Wcześniej przeważała bowiem tendencja do twierdzenia, iż sztuka XVII wieku to po prostu zepsuty, przerafinowany koniec renesansu. Samo słowo oznacza w języku portugalskim niezwykle rzadki rodzaj

Dwory szlacheckie i dwory magnackie – dwa ośrodki twórczości barokowej

Literatura barokowa w Polsce zaczyna się od Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego. Latami renesansowy, treścią barokowy… Ze względu na wymowę swoich sonetów zaliczany do baroku. Należy uważać go za poetę przełomu. Tytuły wierszy już świadczą o stylistyce baroku: O wojnie naszej, która wiedziemy z szatanem, światem i ciałem… albo O nietrwałej miłości rzeczy świata tego… Motyw vanitas, szatana, przemijalności i złudnej wartości ziemskich rozkoszy – to światopogląd typowy dla barokowej poezji metafizycznej. Tęsknota

Myśl XVII wieku

Obraz I Rok 1600. Mroczny widok: czarne krzyże mnichów, zakapturzone postacie, w środku więzień z ustami zakneblowanymi drewnianym kołem. Pochód podąża na rzymskie Campo di Fiori, gdzie czeka przygotowany stos i kat. Więzień słucha wyroku, na kolanach, z powrozem u szyi, ze świecą w ręku. Jego ostatnie słowa: „Z większą trwogą ogłaszacie wyrok przeciwko mnie, aniżeli ja go słucham”. Odwraca się od krucyfiksu. Giordano Bruno – ten, który zginął za

Najważniejsi poeci polskiego baroku

Mikołaj Sęp-Szarzyński Twórczość, żyjącego w tym samym czasie co Kochanowski, Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego najczęściej zaliczana jest do baroku. A to z racji cech charakterystycznych dla tej właśnie epoki. Najbardziej wyrazista z nich to metafizyczny niepokój. Człowiek prezentowany w utworach Szarzyńskiego jawi się jako drobinka zagubiona w kosmosie, miotana tajemnymi siłami, nieradząca sobie ze swoim ciałem, swoimi potrzebami, oczekiwaniami – pragnąca wsparcia i opieki Bożej. Utwory Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego mają formę kunsztowną, ale nader niepokojącą. Niezwykłe metafory, zaskakujące koncepty, wielość

Siedemnastowieczny klasycyzm francuski

Trzeba wiedzieć, że styl klasycystyczny, który będzie się rozwijał w epoce następnej, w oświeceniu, korzenie swe ma głęboko w wieku XVII; jego źródło to, oczywiście, antyk. Siedemnastowieczną Francję cechuje inny klimat niż ówczesną Europę. Nad całym krajem dominuje przepych królewskiego dworu i władza absolutna Króla Słońce – Ludwika XIV. Na dworze wykształciły się specyficzne konwencje i obyczaje: obowiązuje ścisła etykieta, ale niesłychanie częste są romanse, intrygi, tajne przymierza, zdradzieckie knowania

Mikołaj Sęp Szarzyński – prekursor baroku

Mikołaja Sępa Szarzyńskiego (ok. 1550-1581) można nazwać poetą epoki przełomu między renesansem i barokiem. Żył w czasach rozkwitu renesansu – przypomnijmy tu, że Jan Kochanowski zmarł w roku 1584! Wiele utworów napisał Sęp Szarzyński w latach sześćdziesiątych XVI stulecia, zatem w czasach, w których Kochanowski nie był jeszcze znany. Twórczość Sępa Szarzyńskiego właściwie nie ma cech renesansowych. Wyraźny jest w niej zarówno barokowy sposób widzenia rzeczywistości, jak i barokowa forma

Początki baroku we Włoszech

Nie ma jednego baroku. Kryzys renesansowych wartości przybierał różne formy w różnych krajach, różnie objawiał się u różnych artystów. Często uważa się, że w literaturze baroku można zauważyć przerost formy nad treścią. To nie do końca prawda. Faktycznie, pisarze barokowi zdają się uważać – nie oni pierwsi zresztą w dziejach ludzkości – że w sztuce wszystko zostało już powiedziane. Rzeczywiście, sztuka powiela przecież wciąż te same tematy – miłość, szczęście jednostki, problemy moralne, społeczne… Ileż

Barok w Anglii

Nazwa tego nurtu powstała stosunkowo niedawno, wymyślił ją angielski teoretyk literatury Samuel Johnson. Mianem poetów metafizycznych określa się głównie artystów angielskich, tworzących w końcu XVI i początkach XVII wieku, ze „szkoły” Johna Donne’a – twórcy uznawanego za prekursora stylu. Specyfika tego stylu sprawia, że nie stosuje się do niego nazwy przyjętej na ogół w innych krajach – nurt religijny. Angielscy poeci metafizyczni sprawy religijne łączą bowiem w zadziwiający sposób ze świeckimi. Barok jednak odkrywany

Barok – wprowadzenie do epoki

Po okresie renesansowego optymizmu – przejawiającego się w niezłomnej wierze w sens ludzkich działań wspieranych przez mądrego, sprawiedliwego, dobrego Boga, który rozsądnie skonstruował świat – nadchodzi czas pesymizmu, zwątpienia. Ludzie renesansu z ufnością patrzyli w przyszłość, wierząc, że dzięki swym zdolnościom i wiedzy osiągną szczęście. Wiara ta jednak okazała się utopią. Nie tylko nie udało im się zwyciężyć chorób i śmierci. Nie stworzyli także sprawiedliwych państw, nie zaniechali prowadzenia wojen. Wydaje się, że to właśnie renesansowa

Omów genezę nazwy, daty graniczne i charakter epoki baroku.

Barok to nazwa o szczególnym rodowodzie, pochodzi bowiem od nazwy klejnotu – perły ogromnie rzadkiej jakości, o dziwnych, oryginalnych kształtach, perły, którą w portugalskim języku nazwano barocco (dziwny). Epoka trwała w Europie od końca XVI wieku – przez cały wiek XVII do początków wieku XVIII. Oczywiście kształtowało się to rozmaicie w różnych państwach. Polska na przykład jak zwykle spóźniona wobec Zachodu, przeżywała barok w następujących fazach: koniec lat 80. XVI wieku – lata 20. XVII wieku

Twórcy literatury baroku

Wiek XVII był epoką wielkich twórców i wielkich dzieł. Różnie wyglądało to w różnych krajach, ze względu na uwarunkowania polityczne rodzaj władzy, nasilenie kontrreformacji, tradycje i tym podobne sprawy. Najważniejsze wydają się wydarzenia następujące. Kolebka baroku – Włochy Tu zrodzi się marinizm (inaczej konceptyzm) – wkrótce bardzo popularny w całej Europie. Określi i rozpowszechni typ poezji na wzór Marina – włoskiego poety. Także we Włoszech powstanie ważny epos barokowy – Jerozolima wyzwolona Torquato Tasso. Giambattista

Barok w Europie – twórcy i założenia

Włochy Wciąż centrum kultury europejskiej, źródło emanujące nowymi pomysłami, wzorami, koncepcjami. Tutaj – tak jak pierwszy rozkwitł, tak i najwcześniej zgasł renesans, a narodziły się idee baroku. Dwa ogromnie ważne dla epoki nazwiska włoskich twórców to: Giambattista Marino i Torquato Tasso. Najważniejsi twórcy to: Giambattista Marino – zawdzięczamy mu termin marinizm i nowatorską postać poezji (zwłaszcza miłosnej). To Marino zapoczątkował poezję kunsztowną, ustrojoną w moc środków stylistycznych, nastawioną na zaszokowanie odbiorcy, na swoistą rozrywkę i grę

Nurty poezji barokowej

We wstępie ujmij cechy charakterystyczne epoki baroku: Barok jest epoką niezwykle bogatą i dynamiczną. Rozwija się w tym czasie zarówno nauka, jak i sztuka. W nauce mogę choćby wymienić osiągnięcia fizyka – Newtona, w filozofii przemiany, których dokonał Kartezjusz czy Leibniz, w malarstwie – dzieła flamandzkich mistrzów, Rubensa i Rembrandta, w architekturze – słynne realizacje Berniniego i Borominiego. Barok wziął swoją nazwę z języka portugalskiego – od dziwnej perły o niespotykanym,

Szlachta – kultura, historia, tradycja

Szlachta – co to znaczy? Szlachta wzięła się z rycerstwa. Pamiętamy, że w średniowieczu najwyższą świecką klasę społeczną stanowili rycerze, którzy posiadali swój herb, zawołanie, byli na rycerzy pasowani i swoje rycerstwo dziedziczyli po ojcu. Rycerzem mógł być tylko syn rycerski, chyba że jakiś człowiek wielce się zasłużył, np. w walce, i otrzymał w nagrodę rycerstwo od władcy (był nobilitowany). Z tychże rycerzy zaczęła się u schyłku średniowiecza wyodrębniać szlachta – stan społeczny, grupa ludzi podobnych do siebie,

Szlachta i sarmatyzm

Szlachta – kultura, historia, tradycja Szlachta – co to znaczy? Szlachta wzięła się z rycerstwa. Pamiętamy, że w średniowieczu najwyższą świecką klasę społeczną stanowili rycerze, którzy posiadali swój herb, zawołanie, byli na rycerzy pasowani i swoje rycerstwo dziedziczyli po ojcu. Rycerzem mógł być tylko syn rycerski, chyba że jakiś człowiek wielce się zasłużył, np. w walce, i otrzymał w nagrodę rycerstwo od władcy (był nobilitowany). Z tychże rycerzy zaczęła się u schyłku

Barok w Polsce

Rzeczpospolita wieku XVII Czas potęgi Barok, choć wiek to srebrny, nie złoty, jak jego poprzednik, był w historii Polski bardzo ważny. Rzeczpospolita szlachecka XVII w. obejmuje około miliona kilometrów kwadratowych! Terytorialnie – drugie po Ros­ji państwo w Europie. To w baroku ugruntował się katolicyzm, odtąd z polskością identyfikowany. Jest państwem wielonarodowościowym – wiążącym w jedno Polskę, Litwę, Ukrainę. Jest państwem demokracji szlacheckiej, warstwa szlachecka jest zamożna, patriotyczna, jej siedzibą jest polski dwór (to czasy opisane

Epika baroku

proza – Pamiętniki Jana Chryzostoma Paska epos – Transakcja wojny chocimskiej Wacława Potockiego epistolografia – listy do Ma­rysieńki króla Jana III Sobies­kiego . Proza Pamiętniki Jana Chryzostoma Paska Jan Chryzostom Pasek herbu Doliwa pochodził z okolic Rawy Mazowieckiej. Żywot żołnierski wiódł przez lat dwanaście. Gdy z wojen powrócił, poślubił leciwą, lecz bogatą wdówkę, obdarzoną sześciorgiem dzieci – ale także dworem w Olszówce. Olszówka staje zatem w szeregu dworków polskich: Czarnolasu, Nagłowic, Soplicowa, Korczyna, Bolimowa. Typowy

Barok w Polsce – datownik

Lata 1580-1620: wczesny barok Ukształtowanie się rzeczypospolitej szlacheckiej (w roku 1569 – unia lubelska) z monarchią elekcyjną (w roku 1573 – elekcja Henryka Walezego i Artykuły henrykowskie). W roku 1586 – elekcja Zygmunta III. Kolejno panują wybierani królowie z dynastii Wazów. Początki kontrreformacji, ale jednocześnie ożywionej działalności innowierców. Okres kształtowania się barokowych prądów w literaturze polskiej. Powstają pierwsze arcydzieła epoki. Cywilizacja, nauka, sztuka • 1602 r.: założenie ariańskiej Akademii Rakowskiej. • 1617 r.: ogłoszenie polskiej wersji kościelnego indeksu ksiąg

Barokowa Polska

Barok w Polsce Renesans zwano wiekiem złotym. Barok to wiek srebrny. Polska nadal jest potężnym mocarstwem w Europie, ale powoli traci swą rangę. Wszystko przez sarmatyzm – symbol wolności i zarazem polskie przekleństwo.   Rzeczpospolita wieku XVII Czas potęgi Barok, choć wiek to srebrny, nie złoty, jak jego poprzednik, był w historii Polski bardzo ważny. Rzeczpospolita szlachecka XVII w. obejmuje około miliona kilometrów kwadratowych! Terytorialnie – drugie po Ros­ji państwo w Europie. To