Rodzaje wypowiedzeń
Ze względu na cel wypowiedzi:
Wypowiedzenie oznajmujące (orzekające)
Przy ich pomocy:
- oznajmiajmy nasz sąd o czymś lub o kimś
– Janek jest zdolnym uczniem.
– Ładną pogodę mamy tej wiosny.
- opowiadamy o tym, co się dzieje
– Chłopcy grają w piłkę.
– Samochód skręcił w boczną uliczkę.
- przekazujemy informacje
– W roku mamy 365 dni.
– Pociąg do Łodzi odchodzi z drugiego peronu.
- Zawsze w trakcie mówienia obniżamy ton głosu na końcu takiego wypowiedzenia.
– Nie pojadę więcej do Jolki.
Wypowiedzenie pytające
Rozpoznajemy je po znaku graficznym (?) umieszczanym na końcu zdania.
Tego typu wypowiedzeń używamy zwracając się do kogoś z pytaniem i oczekując odpowiedzi:
– Dokąd idziesz?
– O której jest mecz?
– Kiedy jedziesz na ferie?
- W tego typu zdaniach obowiązuje intonacja wznosząca.
– Masz zamiar mnie okłamać?
Wypowiedzenie rozkazujące
Przy ich pomocy formułujemy:
- prośby
– Zrób to dla mnie! - propozycje
– Odwiedzimy go w niedzielę!
- rozkazy
– Posprzątaj szybko swój pokój!
- życzenie
– Oby tak się stało!
Pamiętaj, że zdania oznajmujące, rozkazujące, pytające, które mają silne zabarwienie uczuciowe – nazywamy wykrzyknikowymi.
– Dlaczego nie zamknąłeś drzwi?!
– Czemu nie chcesz pójść z nami do kina?!
Ze względu na obecność określeń
- Zdanie nierozwinięte
zawiera jedynie orzeczenie i podmiot lub tylko orzeczenie
– Pada.
– Pada deszcz.
- zdanie rozwinięte
oprócz orzeczenia i podmiotu zawiera także ich określenia (przydawki, dopełnienia, okoliczniki)
– Dzisiaj od samego rana pada ulewny deszcz.
– Ostre podejście na sam szczyt było niezwykle wyczerpujące.
Ze względu na liczbę orzeczeń
- zdanie pojedyncze
zawiera tylko jedno orzeczenie:
– Matka prasuje koszulę.
– Niech zostanie!
– Nie jest ci głupio?
- zdanie złożone
zawiera więcej niż jedno orzeczenie (składa się z dwóch lub więcej zdań składowych):
– Dostałem od ojca trochę kasy, więc jutro pójdziemy do kina.
– Chodzę po pokoju i myślę.
– Zmywam naczynia, a Magda jak zwykle siedzi przed komputerem.
- zdanie wielokrotnie złożone
zawiera trzy lub więcej orzeczeń:
– Za to, że wczoraj umyłem samochód ojca, dostałem od niego trochę kasy, więc jutro możemy pójść do kina na film, o którym tyle opowiadała nam Kinga.
– W soboty zawsze sprzątam swój pokój, robię zakupy na cały tydzień oraz robię zaległe pranie.
Ze względu na obecność podmiotu
- zdanie podmiotowe
zawiera podmiot
– Magda uczy się do testów.
- zdanie z podmiotem domyślnym
podmiotu domyślamy się dzięki końcówce czasownika lub kontekstowi
– Magda uczy się do testów. Ma nadzieję, że napisze najlepiej z całej klasy. (kto? – Magda)
– W zeszłym tygodniu Janek był na klasowej wycieczce. Właśnie o niej opowiada. (kto? – Janek)
– Dzwoniłem do ciebie wczoraj, ale nikt nie odbierał telefonu. (kto dzwonił? – ja)
– Mówiła nam o tym z wielkim przejęciem. (kto? – ona)
- zdanie bezpodmiotowe
nie zawiera żadnego podmiotu, nawet domyślnego:
– W tym roku zebrano najwięcej pieniędzy.
– W nocy chwycił mróz i ulice są śliskie. Trzeba uważać, żeby nie upaść.
– Można się do tego przyzwyczaić.
Zobacz: