Rodzaje wypowiedzeń Ze względu na cel wypowiedzi: Wypowiedzenie oznajmujące (orzekające) Przy ich pomocy: oznajmiajmy nasz sąd o czymś lub o kimś – Janek jest zdolnym uczniem. – Ładną pogodę mamy tej wiosny. opowiadamy o tym, co się dzieje – Chłopcy grają w piłkę. – Samochód skręcił w boczną uliczkę. przekazujemy informacje – W roku mamy 365 dni. – Pociąg do Łodzi odchodzi z drugiego peronu. Zawsze w trakcie
Wypowiedzenie nieczasownikowe (nie zawiera orzeczenia) Za chwilę odjazd autobusu. Kto tam? Równoważnik (można wprowadzić orzeczenie) Wypowiedzenie, które nie zawiera osobowej formy czasownika, ale dopuszcza możliwość jej wprowadzenia na podstawie kontekstu. równoważnik zdania zdanie (jest orzeczenie) Kto tam? (brak orzeczenia) Kto tam jest? (zdanie) Za chwilę odjazd pociągu! Za chwilę odjedzie pociąg! Co z nim? Co jest z nim? Ale gorąc! Ale jest gorąco! Wreszcie koniec
Wypowiedzenie Wypowiedzenie składa się z kilku wyrazów, które połączone są ze sobą treściowo i gramatycznie. Co to znaczy połączenie treściowe? To znaczy, że wyrazy w wypowiedzeniu ułożone są tak, by stanowiły logiczną całość. Wyrazy: mamy, kupię, wczoraj – nie tworzą wypowiedzenia, bo są ułożone bez sensu, po prostu nic nie znaczą. Co to znaczy połączenie gramatyczne? Oznacza to, że wyrazy w wypowiedzeniu użyte są w odpowiednich formach gramatycznych. W wypowiedzeniu: Mama lubi piec ciastem. – wyraz
Co to jest równoważnik zdania? Podaj przykłady ilustrujące rozmaitość typów równoważników. Równoważnik zdania to wypowiedzenie nie zawierające orzeczenia, rozumianego tutaj jako czasownik najczęściej w formie osobowej. Trudno natomiast mówić o wyraźnych typach równoważników. Charakterystyczną konstrukcją jest imiesłowowy równoważnik zdania, czyli konstrukcja z imiesłowem przysłówkowym, pełniąca funkcję zdania podrzędnego okolicznikowego czasu lub sposobu. Taki równoważnik jest zawsze podrzędną częścią zdania złożonego: Pisząc te słowa, myślałem o nadchodzącym egzaminie. (= kiedy pisałem) Przeczytawszy gazetę, zaczął rozwiązywać
Składnia Czym jest składnia? Składnia to nauka o budowie wypowiedzeń, czyli o budowie zdań i równoważników zdań. Opisuje części składowe wypowiedzeń i sposoby, w jaki się łączą. Co to jest wypowiedzenie? Wypowiedzenie – jest to grupa wyrazów (lub nawet pojedyncze słowo – Podejdź!), która zawiera zrozumiałą informację (logiczną treść) i jest połączona według reguł gramatyki. Co to znaczy połączenie treściowe? Oznacza to, że wyrazy w wypowiedzeniu użyte są w odpowiednich formach gramatycznych. Zespół wyrazów: