Wypowiedzenie

Wypowiedzenie składa się z kilku wyrazów, które połączone są ze sobą treściowo i gramatycznie.

  • Co to znaczy połączenie treściowe?
    To znaczy, że wyrazy w wypowiedzeniu ułożone są tak, by stanowiły logiczną całość. Wyrazy: mamy, kupię, wczoraj – nie tworzą wypowiedzenia, bo są ułożone bez sensu, po prostu nic nie znaczą.
  • Co to znaczy połączenie gramatyczne?
    Oznacza to, że wyrazy w wypowiedzeniu użyte są w odpowiednich formach gramatycznych. W wypowiedzeniu: Mama lubi piec ciastem. – wyraz ciastem użyty został niepoprawnie gramatycznie. Wypowiedzenie poprawne: Mama lubi piec ciasto.

Zapamiętaj!
Wypowiedzenie jest poprawne wtedy, gdy składa się z wyrazów połączonych ze sobą treściowo i gramatycznie.

 

Czym jest zdanie?

Zdanie to takie wypowiedzenie, które zawiera orzeczenie w formie osobowej.
Przykłady:

Bartek nie lubi mrozu. (orzeczenie)
Magda zagra w szkolnym przedstawieniu. (orzeczenie)
Dorota zostawiła książkę w szkole. (orzeczenie)

 

Czym jest zdanie pojedyncze?

Zdanie pojedyncze to takie, w którym występuje jedno orzeczenie, np.

Agnieszka myła naczynia.
Nie pójdę z Magdą do kina.

W zdaniu pojedynczym nierozwiniętym znajdziesz podmiot i orzeczenie albo tylko orzeczenie. Zdanie takie nie ma określeń podmiotu i orzeczenia, np.

Sylwia sprząta.
Sprzątam.

W zdaniach pojedynczych rozwiniętych występują określenia podmiotu i orzeczenia. Wystarczy w zdaniu jedno określenie, aby nazwać je rozwiniętym, np.

Sylwia sprząta w klatce świnki morskiej.

 

Czym jest zdanie złożone?

W zdaniu złożonym znajdziesz co najmniej dwa orzeczenia, np.

Agnieszka myła naczynia i słuchała muzyki.
Nie pójdę z Magdą do kina, bo odrabiam lekcje.

Zdanie złożone współrzędnie to takie, które ma co najmniej dwa orzeczenia i składa się ze zdań mogących istnieć niezależnie od siebie.
Wszystkie orzeczenia w zdaniu złożonym współrzędnie są tak samo ważne! Żadne z nich nie odgrywa istotniejszej roli!

Zapamiętaj rodzaje zdań współrzędnych!

  • łączne
  • rozłączne
  • przeciwstawne
  • wynikowe

Zdanie złożone podrzędnie to takie zdanie, w którym jedno zdanie jest zależne od drugiego. Składa się ono z dwóch części: zdania nadrzędnego – ważniejszego – i zdania podrzędnego – takiego, które uzupełnia treść zdania nadrzędnego.

 

Części zdania

Jest ich pięć!

  • podmiot
  • orzeczenie
  • dopełnienie
  • przydawka
  • okolicznik

Główne części zdania to podmiot i orzeczenie. W zdaniu są jeszcze wyrazy, które określają podmiot i orzeczenie, są ich określeniami: dopełnienie, okolicznik i przydawka.

 

Czym jest równoważnik zdania?

To wypowiedzenie, które nie zawiera orzeczenia w formie osobowej.
Przykłady:

Nareszcie lato.
Spokój!
Za minutę odjazd pociągu.
Kto tam?
Palenie zabronione.
Za chwilę koniec filmu.

Zapamiętaj!
Równoważnik zdania możesz przekształcić w zdanie.

W jaki sposób?
Dodaj po prostu brakujące orzeczenie, np. do równoważnika zdania:

Nareszcie lato.
Dodaj orzeczenie: przyszło i otrzymasz zdanie:
Nareszcie przyszło lato.

Równoważnik zdania:

Spokój!
Zamienisz na zdanie, gdy dodasz orzeczenie, np.
Proszę o spokój!

 

Zapamiętaj – tak dzielimy wypowiedzenia!

 

Zobacz:

Składnia

Składnia. Podstawowe informacje.

https://aleklasa.pl/matura/c331-nauka-o-jezyku-pytania-i-odpowiedzi/skladnia

Składnia zdania pojedynczego

Elementy składniowe zdania pojedynczego

Składnia TEST

Składnia – ćwiczenia