Przysłówek

Przysłówek – niesamodzielna, nieodmienna część mowy
Odpowiada na pytania:
  • jak?
  • gdzie?
  • kiedy?
  • wysoko
  • blisko
  • wczoraj
Funkcja

Przyimki najczęściej określają:

  • właściwości cech czynności oraz sposób jej wykonywania
    (łączy się z czasownikiem)
  • określa stopień i natężenie cechy przedmiotu lub czynności
    (łączy się z przymiotnikiem lub innym przysłówkiem)
  • określa okoliczności wykonania czynności:
    miejsce gdzie?
    czas kiedy?
  • jak?
    skacze wysoko,
    mówię wolno,
    piszę starannie
  • wyjątkowo sympatyczny chłopak
    bardzo szybko biega
    niezwykle piękny ogród
    ekstremalnie niebezpieczna droga

  • gdzie?Mieszkam daleko.
  • kiedy?Czytałem wczoraj.


Pochodzenie przysłówków

  • Najczęściej przysłówki powstają od przymiotników (są to przysłówki odprzymiotnikowe), np.
    • ładny – ładnie,
    • wesoły – wesoło,
    • miły – miło,
    • bliski – blisko,
    • szybki – szybko.

Uwaga!
Przysłówek jest wyrazem samodzielnym (tzn. stanowi całość znaczeniową w zdaniu i pełni w nim różne funkcje, np. jest okolicznikiem).
Na pytania gdzie?, kiedy? odpowiadają nie tylko przysłówki, ale także wyrażenia przyimkowe, np.

  • przysłówek: blisko, daleko, nieopodal, jutro, wczoraj;
  • wyrażenia przyimkowe: w domu, w szkole, na stole, za tydzień, za miesiąc.
    Wyrażenia przyimkowe rozpoznaj po połączeniu przyimka (w, za, na) z rzeczownikiem (dom, szkoła, tydzień, miesiąc).

Przysłówek podobnie jak przymiotnik podlega stopniowaniu

  • Przysłówki pochodzące od przymiotników to przysłówki odprzymiotnikowe:
    • ładny – ładnie,
    • miły – miło,
    • piękny –
    • pięknie,
    • cichy – cicho.
  • Tylko one, podobnie jak odpowiadające im przymiotniki, ulegają stopniowaniu:Są też przysłówki, które nie pochodzą od przymiotników i nie stopniują się
    – całkiem, wczoraj, zawsze, jutro, wszędzie, tylko, cichcem, teraz, pojutrze, naprędce, wczoraj, pojednawczo, po ludzku.

    • ładnie, ładniej, najładniej;
    • miło, milej, najmilej.
  • Przysłówek bardzo nie pochodzi od przymiotnika, ale się stopniuje (bardzo, bardziej, najbardziej).

 

STOPIEŃ Stopniowanie regularne Stopniowanie nie regularne stopniowanie opisowe
RÓWNY wesoło
chłodno
bardzo
źle
dużo
bobrze
starannie
ślisko
WYŻSZY weselej
chłodniej
bardziej
gorzej
więcej
lepiej
mniej (bardziej) starannie
mniej (bardziej) ślisko

NAJWYŻSZY najweselej
najchłodniej
najbardzie
najgorzej
najwięcej
najlepiej
najmniej (najbardziej) starannie
najbardziej ślisko

 

  • Jak widać – przysłówki wyrażają różne stopnie natężenia cech.
    Piotr biega szybko, Marek szybciej, natomiast Piotr najszybciej.
  • Możemy zmniejszać natężenie cechy, a więc: stopniować malejąco.
    Czynimy to tylko w sposób opisowy:
    • Stopień równy apetycznie uczciwie
    • Stopień wyższy mniej apetycznie mniej uczciwie
    • Stopień najwyższy najmniej apetycznie najmniej uczciwie

 

Przysłówek w zdaniu może pełnić funkcję

  • orzecznika
    Wczoraj na imprezie było miło.
  • okolicznika:
    • miejsca
      Monika mieszka blisko dworca kolejowego.
      – Wszędzie były porozrzucane ubrania.
    • czasu
      – Wczoraj pisaliśmy test, jutro zdajemy egzamin ustny.
    • sposobu – Woźny po cichu otworzył drzwi.
      – Jurek klepnął pojednawczo kolegę po plecach.
    • stopnia
      – Początek roku szkolnego był dla mnie nadzwyczaj smutny.
      – Film był bardzo interesujący.
      – Okolica jest niezwykle malownicza

 

Zobacz:

Części mowy. Podstawowe informacje. (ćwiczenia)

Fleksja

Fleksja TEST