Przysłówek

Przysłówek – niesamodzielna, nieodmienna część mowy
Odpowiada na pytania:	jak? gdzie? kiedy?	wysoko blisko wczoraj
Funkcja Przyimki najczęściej określają:	właściwości cech czynności oraz sposób jej wykonywania (łączy się z czasownikiem) określa stopień i natężenie cechy przedmiotu lub czynności (łączy się z przymiotnikiem lub innym przysłówkiem) określa okoliczności wykonania czynności: miejsce gdzie? czas kiedy?	jak? skacze wysoko, mówię wolno, piszę starannie – wyjątkowo sympatyczny chłopak – bardzo szybko biega – niezwykle piękny ogród – ekstremalnie niebezpieczna droga gdzie? – Mieszkam daleko. kiedy? – Czytałem wczoraj.

Pochodzenie przysłówków

• Najczęściej przysłówki powstają od przymiotników (są to przysłówki odprzymiotnikowe), np.
  • ładny – ładnie,
  • wesoły – wesoło,
  • miły – miło,
  • bliski – blisko,
  • szybki – szybko.

Uwaga!
Przysłówek jest wyrazem samodzielnym (tzn. stanowi całość znaczeniową w zdaniu i pełni w nim różne funkcje, np. jest okolicznikiem).
Na pytania gdzie?, kiedy? odpowiadają nie tylko przysłówki, ale także wyrażenia przyimkowe, np.

• przysłówek: blisko, daleko, nieopodal, jutro, wczoraj;
• wyrażenia przyimkowe: w domu, w szkole, na stole, za tydzień, za miesiąc.
  Wyrażenia przyimkowe rozpoznaj po połączeniu przyimka (w, za, na) z rzeczownikiem (dom, szkoła, tydzień, miesiąc).

Przysłówek podobnie jak przymiotnik podlega stopniowaniu

• Przysłówki pochodzące od przymiotników to przysłówki odprzymiotnikowe:
  • ładny – ładnie,
  • miły – miło,
  • piękny –
  • pięknie,
  • cichy – cicho.

• Tylko one, podobnie jak odpowiadające im przymiotniki, ulegają stopniowaniu:Są też przysłówki, które nie pochodzą od przymiotników i nie stopniują się
  – całkiem, wczoraj, zawsze, jutro, wszędzie, tylko, cichcem, teraz, pojutrze, naprędce, wczoraj, pojednawczo, po ludzku.
  
  • ładnie, ładniej, najładniej;
  • miło, milej, najmilej.
    

• Przysłówek bardzo nie pochodzi od przymiotnika, ale się stopniuje (bardzo, bardziej, najbardziej).

 

STOPIEŃ	Stopniowanie regularne	Stopniowanie nie regularne	stopniowanie opisowe
RÓWNY	wesoło chłodno bardzo	źle dużo bobrze	starannie ślisko
WYŻSZY	weselej chłodniej bardziej	gorzej więcej lepiej	mniej (bardziej) starannie mniej (bardziej) ślisko
NAJWYŻSZY	najweselej najchłodniej najbardzie	najgorzej najwięcej najlepiej	najmniej (najbardziej) starannie najbardziej ślisko

 

• Jak widać – przysłówki wyrażają różne stopnie natężenia cech.
  Piotr biega szybko, Marek szybciej, natomiast Piotr najszybciej.

• Możemy zmniejszać natężenie cechy, a więc: stopniować malejąco.
  Czynimy to tylko w sposób opisowy:
  • Stopień równy apetycznie uczciwie
  • Stopień wyższy mniej apetycznie mniej uczciwie
  • Stopień najwyższy najmniej apetycznie najmniej uczciwie

 

Przysłówek w zdaniu może pełnić funkcję

• orzecznika
  – Wczoraj na imprezie było miło.

• okolicznika:
  • miejsca
    – Monika mieszka blisko dworca kolejowego.
    – Wszędzie były porozrzucane ubrania.
  • czasu
    – Wczoraj pisaliśmy test, jutro zdajemy egzamin ustny.
  • sposobu – Woźny po cichu otworzył drzwi.
    – Jurek klepnął pojednawczo kolegę po plecach.
  • stopnia
    – Początek roku szkolnego był dla mnie nadzwyczaj smutny.
    – Film był bardzo interesujący.
    – Okolica jest niezwykle malownicza

 

Zobacz:

Części mowy. Podstawowe informacje. (ćwiczenia)

Fleksja

Fleksja TEST