Po upadku powstania kościuszkowskiego Polacy nie zrezygnowali z walki o odzyskanie niepodległości. W kraju powstała organizacja spiskowa – Centralizacja Lwowska. Została jednak rozbita przez policję państw zaborczych, a działalność niepodległościowa skupiła się na emigracji. Liczono na pomoc Francji, która toczyła w tym czasie wojny z wszystkimi zaborcami.

W 1797 r. Bonaparte zgodził się na utworzenie Legionu Polskiego przy tworzonym w tym czasie państwie Lombardii. Dowództwo nad nim objął gen. Henryk Dąbrowski. Później Legion przeszedł na żołd francuski oraz utworzono jeszcze jedną polską formację – Legię Naddunajską gen. Karola Kniaziewicza. Walczyły one u boku Francuzów we Włoszech i południowych Niemczech (Legia Naddunajska). W 1803 r. resztki Legionów zostały wysłane na San Domingo (Haiti), do walki z tamtejszymi powstańcami.

Księstwo Warszawskie

W 1806 r. zwycięstwo Napoleona nad Prusami spowodowało wybuch powstania w Wielkopolsce. Utworzono polskie oddziały, które wspierały wojska francuskie.

  • Pod wpływem tych wydarzeń, traktatem pokojowym w Tylży w 1807 r., utworzono z ziem drugiego i trzeciego zaboru pruskiego Księstwo Warszawskie, z królem saskim Fryderykiem Augustem jako władcę.
  • 22 lipca 1807 r. Napoleon nadał Księstwu konstytucję. Zniosła ona poddaństwo chłopów (ale bez uwłaszczenia) oraz ustrój stanowy, uznając wszystkich za równych wobec prawa i podległych jednolitemu sądownictwu. Ustrój Księstwa wzorowany był na francuskim, cechowała go duża centralizacja i zasada jednoosobowego kierownictwa.
    • Faktyczna władza spoczęła w rękach księcia oraz Rady Stanu i Rady Ministrów.
    • Utrzymano dwuizbowy sejm, odbierając mu jednak inicjatywę ustawodawczą.
    • Rozszerzeniu uległo czynne i bierne prawo wyborcze: mieszczanie po raz pierwszy byli bezpośrednio wybierani do ciała ustawodawczego.
  • Pod względem administracyjnym Księstwo podzielono na departamenty i powiaty.
  • Sądownictwo zorganizowano według wzorów francuskich, tworząc osobne sądy do spraw cywilnych, karnych i administracyjnych.
  • • W 1808 r. wprowadzono Kodeks Napoleona.

Wojna z Austrią (1809)

W wojnie z 5 koalicją, po stronie francuskiej wzięło udział Księstwo Warszawskie.
Wojska austriackie wkroczyły w jego granice, lecz w bitwie pod Raszynem 19.IV.1809 r. nie udało się im pokonać polskich oddziałów. Wkrótce wojsko polskie wkroczyło do zaboru austriackiego. Do Księstwa przyłączono ziemie trzeciego zaboru austriackiego i obwód zamojski.

Armia księstwa

Przeważającą część dochodów księstwa przeznaczono na utrzymanie armii (jedynie ona nosiła oficjalny przymiotnik „polskie” wojsko). Opierało się ono na powszechnym poborze. Naczelnym dowódcą był ks. Józef Poniatowski. Początkowo liczyło 30 tysięcy, od 1809 – 60 tysięcy, a przed wyprawą na Rosję – około 100 tysięcy ludzi. Poza nim na żołdzie francuskim była Legia Nadwiślańska (walcząca w Hiszpanii) i pułk szwoleżerów gwardii Napoleona (wsławił się pod Somosierrą w 1808 r.).

Po klęsce w Rosji, wojsko polskie częściowo odbudowane, walczyło u boku Napoleona, aż do jego abdykacji. W czerwcu 1812 r. w czasie wyprawy na Moskwę, Bonaparte ogłosił wojnę o odbudowanie Królestwa Polskiego. Wiosną 1813 r. wojska rosyjskie zajęły ziemie Księstwa.

Datownik

1797 – powstanie Legionów Polskich Dąbrowskiego
1806 – powstanie w Wielkopolsce